ՀԻՍՈՒՍ ՔՐԻՍՏՈՍԻ ՊԱՅԾԱՌԱԿԵՐՊՈՒԹՅԱՆ ՏՈՆԸ
Ամեն տարի հունիս ամսից մինչեւ օգոստոսն ընկած ժամանակահատվածում հայ ժողովուրդը տոնում է Վարդավառը, որը հայոց եկեղեցին անվանում է Քրիստոսի Պայծառակերպության կամ Այլակերպության տոն: Այն Հայոց եկեղեցու հինգ տաղավար տոներից երրորդն է:
Պայծառակերպություն նշանակում է պայծառ կերպարանք, պայծառ տեսք ունենալ: Նոր Կտակարանում գրված է, որ Քրիստոսը Հովհաննես, Հակոբոս եւ Պետրոս առաքյալների հետ բարձրանում է Թաբոր լեռը` աղոթելու: Աղոթքի պահին Հիսուս Քրիստոսը իր աշակերտների առաջ այլակերպվում, պայծառակերպվում է, այսինքն` նրա դեմքը սկսում է փայլել արեգակի նման, իսկ զգեստները սպիտակում են լույսի պես. «Դեմքը փայլեց ինչպես արեգակը, եւ Նրա զգեստները դարձան սպիտակ` ինչպես լույսը»:
Պայծառակերպվելով` Քրիստոսը ոչ միայն հայտնում է իր Աստծու Որդի լինելը, այլ նաեւ ցանկանում է ասել, որ այդպես պայծառ ու լուսավոր կլինեն բոլոր արդար ու ազնիվ մարդիկ:
Տոնի պատմությունը գալիս է դեռեւս հեթանոսական ժամանակներից: Հնում Վարդավառի տոնը կապում էին հայկական դիցարանի սիրո, ջրի, պտղաբերության եւ գեղեցկության աստվածուհի Աստղիկի հետ: Վարդավառի տոնին մեծ ու փոքր, տղամարդ ու կին կժերով, սափորներով ու դույլերով իրար վրա ջուր էին լցնում, աղավնի թռցնում: Ինչպես գիտենք, Նոյի ուղարկած աղավնին վերադարձավ` բերելով կտուցին պահած ձիթենու մի ճյուղ: Տեսնելով այդ ճյուղը` Նոյը հասկացավ, որ ջրերն աստիճանաբար ցամաքում են: Ավանդության համաձայն` այս տոնը հաստատել է Նոյ նահապետը: Նա պատվիրել է իր որդիներին տարին մեկ անգամ իրար վրա ջուր լցնել, որպեսզի չմոռանան ջրհեղեղը:
Ժողովուրդը սիրո, ջրի, պտղաբերության եւ գեղեցկուհի Աստղիկին վարդեր էր նվիրում, աղավնիներ բաց թողնում եւ միմյանց վրա ջուր ցողում: Ամենից պայծառ, հոտավետ ու գեղեցիկ ծաղիկը վարդն է: Այն համարվում է ծաղիկների թագուհին, եւ ի պատիվ վարդի նաեւ տոնը անվանել են ՎԱՐԴԱՎԱՌ: Վարդավառի խորհուրդը եղել է ջրի պաշտամունքը, երբ աղերսել են արգասավորությունն ու պտղաբերությունը հովանավորող ուժերին: Ավելի վաղ ժամանակներում տոնակատարությունը հիմնականում տեղի է ունեցել սարերում, ջրերի ակունքների մոտ, որոնք համարվել են յուրօրինակ սրբատեղիներ, եւ որտեղ կատարվել են զոհաբերություններ` ի պատիվ ջրի հովանավորող ոգիների: Ջրին աղերսվող ծեսերն ունեցել են նաեւ անձրեւ խնդրելու, հնարավոր երաշտը կանխելու նշանակություն:
Վարդավառը նաեւ բերքահավաքի հետ կապվող տոներից էր, որի ծեսերը մասամբ նվիրված էին բերք ու բարիքն ապահովող աստվածություններին: Վարդավառին սովորաբար եկեղեցուն նվիրաբերել են հասկեր, աղերսել, որ արտերն ու այգիները զերծ մնան աղետներից (կարկուտից, մորեխից), ծառերի դալար ոստերով զարդարել են տները` ծաղկեփնջեր են նվիրել միմյանց, կազմակերպել ջրախաղեր, ծաղիկներով զարդարել են նաեւ անասունների ճակատները:
Գրիգոր Տաթեւացին տոնի` Վարդավառ անունը բացատրում է Հիսուսին վարդի հետ համեմատելով, ինչպես վարդը մինչեւ բացվելը թաքնված է իր պատյանի մեջ եւ բացվելով` երեւում է բոլորին, այնպես էլ Հիսուս Քրիստոսն է մինչեւ այլակերպությունն իր մեջ կրում աստվածային էությունը եւ պայծառակերպվելով` հայտնում իր Աստվածությունը:
Պայծառակերպությունը կամ Վարդավառի տոնը Հայոց եկեղեցին այս տարի նշում է հուլիսի 7-ին:
Խորագիր՝ #23 (1536) 4.07.2024 - 10.07.2024, Հոգևոր-մշակութային
