ՊԱՊՍ ՈՒ ԵՍ

Բենիամին պապս լուռ մարդ է, այնքան լուռ, որ կողքից նայողին կամ նրան լավ չճանաչողին տխուր, անսահման տխուր մարդ կարող է թվալ։ Մարդկանց հետ քիչ է խոսում, տնեցիների հետ՝ նույնպես։ Գուցե շատ է հոգնում, կամ էլ թե չէ մտածում է, որ իր շուրջն ամեն ինչ փոխվել է, և հիմա իրեն այլևս հասկացող չկա… Թերևս իրավունք ունի այդպես մտածելու. նրա երիտասարդ տարիների ընկերները, պատերազմական օրերի զինակիցները վաղուց չկան։ Ինքն արդեն 88 տարեկան է և, բնականաբար, իրեն շատ միայնակ է զգում։

Այո՛, շատ է փոխվել իմ Բենիամին պապը, բայց մի հին սովորություն դեռ սրբորեն պահպանում է. ամեն մայիսի 9-ին պահարանից հանում է իր զինվորական համազգեստը, սովորության ուժով ուսերից թափ է տալիս նստած փոշին (թեև փոշի չկա էլ) ուղղում է շքանշանները… Ժամանակին այդ շքանշաններից յուրաքանչյուրի մասին պապս շատ հետաքրքիր ու զարմանալի պատմություններ էր պատմում։ Եվ ինչքան եմ հիմա ես ինձ մեղադրում, որ այն ժամանակ ուշադիր չեմ եղել նրա պատմածների նկատմամբ, գրի չեմ առել։ Ինչ իմանայի՝ մի օր լռելու է։ Ախր, նա այնքա՜ն պատմելու բան ուներ… Մի բան, այնուամենայնիվ, նրա պատերազմական պատմություններից այնպես ուժեղ է տպավորվել մեջս և այնպես խորն է մխրճվել հիշողությանս ծալքերում, որ մոռանալն անհնարին է։ Այդ պատմությունն ասես ոչ թե պապիս հետ է պատահել, այլ՝ ինձ հետ…

Բենիամին պապս՝ 10-րդ դասարանցի աշակերտ, Խնածախ գյուղից ոտքով գնում է Գորիս՝ կամավոր ռազմաճակատ մեկնելու։ Ճանապարհին հանդիպում է երեք համագյուղացի ձիավորների։ Պապիս հարցին՝ ո՞ւր են գնում, պատասխանում են՝ «վայենկոմ»։ Պապս նկատում է, որ ձիերը բեռնված են ցորենով, իսկ պարկերից մեկի վրա մի գառ է կախված։ Հետո այդ գառանն ու ցորենի պարկերը կտեսնի այն շենքի նկուղում, որտեղ ինքը բժշկական ստուգում էր անցնելու… Պապս այս պատմությունը շատ էր հիշում, հատկապես Արցախյան պատերազմի օրերին, երբ լսում կամ իմանում էր, որ այսինչը կամ այնինչը իր տղային ծառայությունից ազատել է։ «Շուն-շանորդիներ,- զայրանում էր պապս,- էլի ցորեն ու գառ են տարել»։ Գուցե հենց այդ պատճառով է, որ պապիս պատմած այդ հուշը այդպես խոր մխրճվել-մնացել է հիշողությանս մեջ։

…Բենիամին պապս Վրաստանում տեղակայված դիպուկահարների ռազմական դպրոցն ավարտելուց հետո մեկնում է ռազմաճակատ և վիրավոր ու քրքրված մարմնով հասնում է մինչև Բեռլին։ Նա տուն է վերադառնում վատառողջ, բայց գլուխը բարձր։

-Պապի՛,- փորձում եմ խոսեցնել նրան,- ինչ-որ Լագոդենսկ քաղաքի անուն էիր տալիս է, ի՞նչ քաղաք է, ի՞նչ էիք անում էնտեղ։

Լռում է, և միայն երկար լռությունից հետո է ասում՝ «Ծոցիս հացը թրջվել էր»։ Նայում եմ նրան ու մտածում. «Հիշողությունները այլևս պետք չեն նրան, մե՛զ են պետք, մե՛զ, որ երկիր շենացնելու խնդիր ունենք։ Դեռ կիսատ մնացած պատերազմ ունենք»։

Պապս հիմա տնից դուրս է գալիս, երբ այգի իջնելու, ծառերը էտելու, թփերը խուզելու կարիք կա։ Նա հիմա միայն ծառերի ու թփերի հետ է խոսում և հավանաբար սիրտը միայն նրանց առաջ է բացում։ Բենիամին պապս 88 տարեկան է, և թող Աստված նրան երկար տարիների կյանք տա։ Ցավալի է միայն, որ Մեծ հայրենականի վկաներին այսօր արդեն մատների վրա կարող ենք հաշվել։

Բենիամին պապս, ինչպես ասում են, վերջին մոհիկաններից է։

ԱՍՏՂԻԿ ՂԱԶԱՐՅԱՆ