ԱՐԻՈՒԹՅՈՒՆ…
Անցած տարվա մայիսի 25-ին հայ-ադրբեջանական հակամարտ զորքերի հարավային ուղղությամբ տեղակայված զորամասի մարտական հենակետում հակառակորդի կողմից արձակված կրակոցից մահացու հրազենային վիրավորում ստացավ փոխգնդապետ Գարիկ Բալայանը: Այդ նույն օրը շարքային զինվոր Արմեն Սաղյանը` անտեսելով կրակահերթերի տարափը՝ նետվեց բաց դաշտ եւ դուրս բերեց իր հրամանատարի մարմինը:
Զինվորը ներկայացվել է Արիության համար մեդալի: Պարգևը հերոսին կհանձնվի Մայիսի 9-ին:
-«Հայ զինվոր» թերթից եմ,- ներկայանում եմ հենց նոր հերթափոխը հանձնած Արմենին: – Քո արարքի մասին պատմել են, ուզում եմ քեզնից լսել…
Նա հանում է սաղավարտը, կարծես թեթեւացած շունչ քաշում: Հիմա արդեն պարզորոշ են խոշոր եւ մուգ աչքերը, փոքր-ինչ լարված դեմքը…
-Ես զինվոր եմ: Իսկ յուրաքանչյուր զինվոր ամեն պահի կարող է հայտնվել պատերազմի մեջ, կրակահերթերի տակ… Դիրքից հեռու ապրողի համար իմ արարքը գուցե քաջագործություն է, բայց այստեղ…
-Դու Արիության համար մեդալի ես ներկայացված,- հիշեցնում եմ:
-Գիտեք, այդ դեպքից հետո իմ սերը մարդու, կյանքի հանդեպ չափազանց մեծացել է: Երբ հարազատի ես կորցնում, մյուս բոլորը արժեւորվում են…
-Մարդը մի կյանք ունի միայն, իսկ դու քոնը վտանգեցիր…
-Նման պահերին չես գիտակցում վտանգը, հակառակը` մի անբացատրելի համարձակություն է խուժում հոգուդ մեջ: Ոչնչի մասին չես մտածում: Ես նույնիսկ չեմ հիշում, թե ինչպես առաջ նետվեցի, ասես մեկն այդ պահը ջնջել է մտքիցս…
-Բայց պատմում են, որ «Հրամանատա՛ր, պիտի ապրես, բա էրեխեքդ» խոսքերով ես առաջ նետվել…
-Կարծում էի` դեռ ողջ է…
Զինվորը լռում է. ինչ-որ բան է վերհիշում:
-Գիշերվա ժամը մեկին գումարտակի հրամանատարը եկավ դիրք: Սովորաբար հարցնում էր. «Պինդ եք, չէ՞,- ապա, մեր պատասխանին չսպասելով, ավելացնում էր.- տղե՛րք, պետք է պինդ լինեք»: Այդ անգամ սակայն ոչինչ չասաց… Քայլերն անմիջապես ուղղեց խրամատ…
-Դու հետեւեցի՞ր նրան:
-Այո՛: Գիտեի, որ եկել է հակառակորդի կրակից փլված դիտակետը վերականգնելու. շարվածքը դուրս էր թափվել, աղյուսը` փակել տեսադաշտը: Այլեւս հնարավոր չէր այդ ուղղությամբ դիտարկում իրականացնել: Առաջարկեցի օգնել, իսկ նա ասաց. «Մենակ կանեմ…»:
-Վտանգավո՞ր էր…
-Մեր հրամանատարը երբեք թույլ չէր տալիս, որ զինվորը դիրքի բարդ հատվածում ինժեներական աշխատանք կատարի: Նա ոչ թե երրորդ, չորրորդ անգամն էր վտանգում կյանքը, այլ` հարյուրերորդ… Ինձ համար սա է ԱՐԻՈՒԹՅՈՒՆԸ:
-Ինձ համար եւս, բայց` նաեւ քո արարքը:
-Ես կանգնել էի մի քանի մետր այն կողմ: Տեղում էին նաեւ բոլոր դիտորդները: Նրանք ստուգողական դիտարկում իրականացրին: Թեեւ դա ապահովության երաշխիք չէր: Հավանաբար հրամանատարը մտածում էր` մութն իրեն կպաշտպանի հակառակորդից… Բայց դա էլ չօգնեց…
-Գնդակը գտավ նրան…
-…Փլված խրամաբջիջն ավելի փլվեց: Նա ընկավ բաց դաշտում` արտաբերելով իր վերջին երկու բառերը. «Մամ ջան…»: Արդեն խրամատում ես նայում էի նրա դեմքին եւ սպասում, որ խոսի, սակայն այլեւս չխոսեց… Իմ դիմաց սիրելի հրամանատարն էր` անփոփոխ, նույնը, բայց արդեն անշունչ… Որքան ծանր է հրամանատար կորցնելը. նա էլ չի ասի` պինդ եղեք, տղե՛րք, չի զգուշացնի վտանգից, քաղցրավենիք չի հյուրասիրի, ծխախոտի տուփ չի մեկնի…
Գրեթե մեկ տարի է անցել այդ օրվանից, բայց զինվորի ձայնը, դեմքը ողողած ցավը մատնում են նրա հոգու տագնապը, տառապանքը… Մտածում եմ` ինչպե՞ս է նա կանգնում խրամաբջիջում, որտեղ այդքան իրարամերժ զգացողություններ կան` կորստից մինչեւ արիություն…
Շուշան ՍՏԵՓԱՆՅԱՆ
Կապիտան
