«ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅՐԵՆՅԱՑ ԶՈՀՎԵՑԻՐ, ԴՈՒ ՀԱՎԵՐԺ ԱՊՐԵՑԻՐ»

Գարունն ամեն տարվա պես իր թեւերն էր փռել լեռնային Շատին գյուղի վրա ու ամեն տարվա պես կարոտով նրան էր սպասում:

Գյուղ բերող ճանապարհն էլ ամեն տարվա պես, «աչքը ջուր կտրած», նրան էր սպասում:

Եվ կորստյան ցավից այդպես էլ չապաքինված` հարազատներն ու մերձավորները ամեն տարվա պես սպասում էին հավատով, որ նա անպայման տուն կվերադառնա:

Գարունը, հայրենի գյուղի ճանապարհը, Լեւոն հայրն ու Կիմա մայրը, եղբայրը՝ Ժորան, քույրը՝ Վարդուհին, հարազատներն ու մերձավորները այդպես էլ մինչ օրս չեն հավատում, որ իրենց զինվոր որդին զոհվել է ազատամարտում: Հավատում են, որ նա, այնուամենայնիվ, դեռևս քսաներկու տարի առաջ կռվից վերադարձել է հաղթանակած` իր անունը պսակած մարտական փառքով: Վկան` «Արիության համար» մեդալը,  «1992-1994թթ. մարտական գործողությունների մասնակից» կրծքանշանը, վկան` կենդանի մնացած մարտական ընկերների անկեղծ հիացումով խոստովանությունը.

-Յուրիկը անձնազոհության խորհրդանիշ էր…

Բարձրահունչ, բայց սրտահույզ խոստովանություն: Ու հիմա նա` հայրենիքի անձնազոհ զինվորը, իր սրբազան պարտքը կատարած, խաղաղ նիրհում է հայրենի գյուղի գերեզմանոցում. շիրմաքարին երկու թվեր են` 1972-1994 և անուն-ազգանուն` Յուրիկ Լևոնի Խանոյան: Միջանկյալ գծիկն ամփոփում է նրա կարճ, բայց իմաստախոս կենսագրության էջերը:

Աշնանն էր ծնվել, բայց գարնանային ապրիլի 25-ի օրը վերջինը եղավ նրա կյանքում: Ցերեկային թեժ մարտերից հետո զարմանալի խաղաղ գիշեր էր իջել դաշտի վրա: Աստղերն էլ պարզ երկնքում կայծկլտում էին` ասես անհամբեր սպասելով, թե ինչ տեղի կունենա լուսաբացին: Մարտիկներից ամեն մեկը փորձում էր յուրովի «վայելել» այդ պահերը. ոմանք ծխում էին, մեկ-երկուսը զենքերն էին մաքրում, մյուսները լուռ սգում էին ցերեկային մարտում զոհված ընկերների կորուստը: Իսկ Յուրիկը, ավտոմատը մի կողմ դրած, մտքերի ծովն էր ընկել: Մտովի իր հայրենի գյուղում էր, որտեղ նրա վերադարձին էին սպասում հարազատները, նշանած աղջիկը: Հարազատ դպրոցը, դասընկերներին, ուսուցիչներին էր գուցե հիշում, բոլոր նրանց, ովքեր վերադարձի հավատով ճանապարհել էին իրեն: Գորիսի շրջանի Վերիշեն գյուղի սովխոզ-տեխնիկումում սովորելու տարիներն էր մտաբերում, երբ բժշկական մասնագիտությամբ կարճատև աշխատանքից հետո մեկնեց Արցախ` մասնակցելու հանուն հայրենյաց մղվող ազատամարտին: Այնտեղ կենաց-մահու կռիվներ էին մղվում: 1993թ.-ին` սեպտեմբերյան մի մարտում վիրավորվեց. Կուբաթլիի մերձակայքում էր: Վիրակապվելուց անմիջապես հետո դիմեց հրամանատարին.

-Թույլ տվեք շարք վերադառնալ:

-Երբ լիովին կկազդուրվես, կվերադառնաս,- առարկեց հրամանատարը:

Համառությունը հաղթեց, և նա միացավ ընկերներին: Երկար ժամանակ գնդակը «չէր գտնում» խիզախ զինվորին, որ նաև զինվորական բժշկի օգնական էր, բայց…

…Խաղաղ գիշերվա լռությունը խախտվեց վաղ առավոտյան: Ադրբեջանցի հրոսակներն անակնկալ գրոհ ձեռնարկեցին` փորձելով գրավել Ֆիզուլիի շրջանի Մերդինլի գյուղի մերձակա հենակետը: Մարտն անզիջում էր` երկուստեք ծանր կորուստներով: Յուրայի ջոկատը անընդմեջ կրակի տակ էր հայտնվել: Կողքին վիրավորներ էին, հարկավոր էր նրանց դուրս բերել ապահով վայր: Չէ՞ որ նա որպես զինվոր էր մասնակցում մարտերին և անհրաժեշտության դեպքում մասնագիտության բերումով օգնում վիրավորներին: Վայրկենապես որոշում կայացրեց և ծանր վիրավոր մարտընկերոջը շալակած տարավ մոտակա քարակույտի ետևը: Հետո` երկրորդ վիրավորին, երրորդին… Հետո թշնամու գնդակը «գտավ» քաջարի զինվորին… Եվ նա փակեց աչքերը` ափի մեջ սեղմած դաշտային ծաղիկներ:

Հիմա նորից գարուն է Եղեգնաձորի Շատին գյուղում: Ծաղկած ծառերը խոնարհվել են հերոսի շիրմաքարին: Գարունը, հայրենի գյուղի ճանապարհը, հարազատներն ու մերձավորները հավատում են, որ նա դեռ քսաներկու տարի առաջ, այնուամենայնիվ, ազատամարտից «վերադարձել» է հաղթանակած` իր անունը փառքով պսակած: Հավատում են, որովհետև համոզված են, որ հայրենիքի համար զոհվածներն անմահ են, քանզի, ինչպես բանաստեղծն է ասել՝ «Հանուն հայրենյաց զոհվեցի՛ր, դու հավերժ ապրեցիր»:

Վարդգես  ԽԱՆՈՅԱՆ

Հ.Գ. -Յուրիկ Խանոյանը Արցախյան ազատամարտում Եղեգնաձորի շրջանի Շատին գյուղի միակ զոհն է, և զարմանալի է, որ մինչ օրս ոչինչ չի անվանակոչվել հերոսի անունով` ո՛չ այն դպրոցը, որտեղ նա սովորել է և ո՛չ էլ  դասասենյակներից մեկը…