ԿԱՅՈՒՆ, ԱՆԸՆԴՀԱՏ, ՕՊԵՐԱՏԻՎ

Զրույց ՀՀ ԶՈՒ կապի զորքերի պետ-կապի եւ ԱԿՀ վարչության պետ, գնդապետ ԹԵՄՈՒՐ ՇԱՀՆԱԶԱՐՅԱՆԻ հետ

-Պարոն գնդապետ, շնորհավորում եմ կապի զորքերի կազմավորման 25-ամյակի կապակցությամբ, մաղթում եմ, որ բանակի կապը միշտ լինի, ինչպես Դուք եք ասում, կայուն, անընդհատ եւ օպերատիվ: Իսկ Ձեզ եւ Ձեր ամբողջ անձնակազմին` զինվորական կապավորներին, ցանկանում եմ, որ երբեք չխաթարվի նրանց կապը բարու, գեղեցիկի, ներդաշնակության ու երջանկության հետ: 

-Շնորհակալություն գեղարվեստական մաղթանքի համար:

-Գեղարվեստական ասացիք, հիշեցի. կապի զորքերի տարեդարձի կապակցությամբ Դուք ցուցադրեցիք բանակի կապի արդիական տեխնիկան: Ես շատ լավ հասկանում եմ, թե ինչ անզուսպ հրճվանք կարող են արթնացնել մարդու հոգում սեփական բանակի հզոր զենքերը` ինձ հոգեհարազատ է ուժի ներշնչած վեհությունը, բայց, իրոք, զարմանալի էր, թե կապավորները ինչպիսի հպարտությամբ էին ցուցադրում կապի ժամանակակից միջոցները, ինչ հուզմունք կար բոլորիդ աչքերում:

-Կապը բանակի ամենահզոր զենքն է: Պատկերացնո՞ւմ եք, որ մարտական գործողությունների ժամանակ կապը կտրվի, կապ չկա` չկա կառավարում, չկան համաձայնեցված գործողություններ:

-Այսինքն` բանակում, առավելի եւս` մարտական գործողությունների ժամանակ, չպետք է հնչի «կապ չկա» կամ «կապը կտրվեց» արտահայտությունը:

-Այստեղ մի նրբություն կա: Երբ հնչում է «կապ չկա» արտահայտությունը, դրան պետք է հաջորդի «ո՞ր կապը չկա» հարցը, որպեսզի անմիջապես անցում կատարվի կապի մյուս տեսակին:

-Այսինքն՝ մենք ունենք կապի մի քանի տեսակներ, ու եթե հակառակորդն ընկճում է կապի որեւէ միջոց, մենք կապ ենք ապահովում կապի մյուս տեսակով: Որո՞նք են կապի այն տեսակները, որոնք օգտագործվում են բանակում:

-Մեր բանակում կիրառվում է լարային կապը եւ ռադիոկապը: Լարային կապը ունի մի քանի տարատեսակներ` հեռավոր, օպտիկամանրաթելային, ռադիոռելեային կապը: Ռադիոկապը կարճալիք, գերկարճալիք տիրույթներում գործում է տարբեր ռադիոցանցերով եւ տարբեր ռադիոուղղություններով:

-Կապի այս ձեւերը արդյոք հասանելի՞ են բանակի բոլոր օղակներին, այս ցանցը ամբողջ բանա՞կն է ընդգրկում` մինչեւ առաջնագիծ:

-Հարցին կարող եմ դրական պատասխան տալ` չնչին վերապահումով: Այս պահին աշխատանքներ են ընթանում, եւ շատ կարճ ժամանակ անց կարող ենք փաստել, որ բանակում կիրառվող կապի բոլոր ձեւերը հասու են բանակի բոլոր օղակներին:

-Դուք ասում եք, որ կապը բանակում ինչպես խաղաղ ժամանակ, այնպես էլ մարտական գործողությունների ընթացքում, իրավունք չունի խափանվելու: Իսկ հակառակորդը չի՞ կարող ճնշել կապի բոլոր ձեւերը միաժամանակ:

-Դա բացառվում է` անհոգ եղեք:

-Չկա՞ն հատուկ մարտական գործողությունների ժամանակ օգտագործվող կապի բացառիկ ձեւեր:

-Մարտական գործողությունների ժամանակ բանակը կարող է օգտագործել կապի քաղաքացիական միջոցները՝ որպես լրացուցիչ հնարավորություն, սա այլ բան է: Բայց ճիշտ կազմակերպված կապի համակարգը, որը ապահովում է ստորաբաժանումների ճիշտ կառավարումը, չի կարող խափանվել եւ չի կարող ճնշվել ոչ մի հակառակորդի կողմից:

-Արցախյան պատերազմի ժամանակ ինչպե՞ս էիք կռվում առանց կապի, առանց համաձայնեցված գործողությունների:

-Բնականաբար, Արցախյան պատերազմի ժամանակ մեր ունեցած կապը համեմատության եզր չուներ կապի այսօրվա որակի ու հնարավորությունների հետ: Պատերազմի սկզբնական շրջանում, իսկապես, կապ չկար, ու դա բազմաթիվ զոհերի պատճառ դարձավ: Հետո մենք շատ մեծ արագությամբ սկսեցինք ձեւավորել կապի ցանց, որովհետեւ հասկացանք, որ առանց կապի անհնար է կռվել, անհնար է հաջողության հասնել:

-Այսինքն` բանակի կապը սաղմնավորվել է պատերազմի տարիներին: Պարոն գնդապետ, կապը, կապի տեխնոլոգիաները աշխարհում ամենաարագ զարգացող բնագավառն են, եւ դա անվիճարկելի է: Մինչդեռ բանակում դեռ օգտագործում են խորհրդային ժամանակներից մնացած կապի միջոցները: Ինչո՞ւ չենք ազատվում դրանցից:

-Ի վերջո, մենք պիտի հասկանանք, որ մերժելու, «ազատվելու», նախկինը ջնջելու մղումը, եթե արդարացված չէ, ապա ավելի շատ վնասելու է, քան օգուտ է տալու: Ամենաարդյունավետն այն է, որ դու ընտրես այնպիսի համակարգ, որը անվերջ զարգանալու հնարավորություն ունենա: Մեր բանակի կապի համակարգը հենց այդպիսին է. համակարգը չի փոխվել, բայց իր կենսագրության 25 տարիների ընթացքում այն անընդհատ կատարելագործվել է ժամանակի պահանջներին համապատասխան, արդիականցվել է` համակցվելով նոր տեխնոլոգիաների հետ: Եվ այսօր մենք անալոգային տիպի կապից անցնում ենք թվային տիպի կապի,  ավտոմատացված կառավարման նոր համակարգերի:

-Յուրաքանչյուր գնահատական օբյեկտիվ է դառնում համեմատության մեջ, մեր բանակի կապը որքանո՞վ է համեմատելի եվրոպական զարգացած երկրների բանակներում առկա հնարավորությունների հետ:

-Ոչնչով չի զիջում: Բայց ավելի լավ կլիներ, որ Դուք ոչ թե փորձեիք «մրցել» եվրոպական զարգացած երկրների հետ, այլ պարզապես հետաքրքրվեիք, թե մեր բանակի կապի այսօրվա որակը կարո՞ղ է լուծել իր առջեւ դրված խնդիրը ե՛ւ խաղաղ, ե՛ւ պատերազմական իրավիճակում: Ի վերջո, սա է կարեւորը: Ու ես կպատասխանեի, որ մենք պատրաստ ենք լավագույնս կատարելու մեր պարտականությունները:

-Եթե կապի տեխնոլոգիաները արագ զարգանում են, ապա նույն ռիթմով պիտի մասնագետներ պատրաստենք, որպեսզի կարողանանք աշխատել այդ տեխնոլոգիայով: Պիտի փոխվեն կապի ուսումնական  զորամասերում կրտսեր անձնակազմին ուսուցանվող ծրագրերը:

-Բանակի համար կապավոր սպաներ են պատրաստում մարշալ Ա. Խանփերյանցի անվան ավիացիոն համալսարանը եւ Երեւանի ճարտարագիտական համալսարանը, իսկ կրտսեր անձնակազմ` կապի ուսումնական զորամասը: Այս կրթօջախները ամբողջովին բավարարում են բանակի պահանջարկը` ե՛ւ քանակի, ե՛ւ որակի առումով: Ինչ վերաբերում է նոր տեխնոլոգիաներին, մեր սպաները վերապատրաստվում են ե՛ւ Հայաստանում, ե՛ւ արտերկրում, իսկ ուսումնական զորամասի ծրագրերը փոփոխվում են իրավիճակին համապատասխան:

-Դուք ասում եք, որ կապի համակարգը անընդհատ, շարունակաբար արդիականացվում է: Ներդրվում են նոր, գերժամանակակից տեխնոլոգիաներ: Սա գիտություն է, մտքի արգասիք: Մենք արտերկրի՞ց ենք վերցնում նորարարությունները, թե դրանք մեր սպաների մտքի արդյունքն են:

-Կապի համակարգի շարունակական արդիականացումը իրականացվում է մեր սպաների նորամուծությունների ու գյուտերի շնորհիվ, ինչ-ինչ, բայց գոնե միտք «ներմուծելու» կարիք չունենք: Չեմ բացառում, որ որոշ ժամանակակից տեխնոլոգիաների ներդրման համար անհրաժեշտություն լինի վերապատրաստվել արտերկրում, տեսնել նրանց փորձը, ինչ-որ բան վերցնել նրանցից:

-Ես տեսել եմ, գիտեմ, որ կապի զորքերի, հակաօդային պաշտպանության եւ հրետանու համար զորահավաքակայանում ընտրվում են տեխնիկական կրթությամբ զորակոչիկները…

-Կապի զորքերի համար` նաեւ ռադիոդպրոցի սաները…

-Ինչպիսի՞ մտավոր մակարդակ ունի տեխնիկական կրթությամբ երիտասարդ սերունդը:

-Կա այն մտավոր հենքը, գիտելիքների այն պաշարը, որը հնարավորություն է տալիս սահմանված ժամանակամիջոցում սովորեցնել զինվորական կապավորի մասնագիտությունը եւ ուղարկել զորքեր: Նրանք զորքերում կատարում են իրենց խնդիրները, փութաջանորեն պահպանում են իրենց վստահված տեխնիկան: Ես շատ եմ կարեւորում մասնագետի ու իր տեխնիկայի միջեւ ձեւավորված «կապի ավանդությունը», սրանից կարելի է դատել մասնագետի մտավոր մակարդակի, նվիրվածության, պատրաստակամության, ինքնագնահատականի, գործի հանդեպ վերաբերմունքի մասին:

-Որքանո՞վ է պաշտպանված մեր կապի համակարգը: Այս թեման, բնականաբար, գաղտնիության որոշակի ռեժիմ ունի, այդուամենայնիվ, կուզենայի լսել Ձեր գնահատականը:

-Բանակի կապի համակարգը պաշտպանված է լիարժեքորեն: Բանակը խաղաղ եւ պատերազմական իրավիճակներում ունի եւ ունենալու է կայուն, անընդհատ եւ օպերատիվ կապ: Ուզում եմ շնորհավորել բոլոր զինվորական կապավորներին իրենց մասնագիտական տոնի, կապի զորքերի կազմավորման 25-ամյակի կապակցությամբ, մաղթում եմ անփորձանք, արդյունավետ, պատվաբեր ծառայություն ու անձնական երջանկություն:

-Պարոն գնդապետ, Դուք Ձեր նախաձեռնությամբ կարծես թե ավարտեցիք զրույցը, բայց ես չեմ մոռացել, որ երկու ամիս առաջ Դուք բոլորեցիք Ձեր 50-ամյակը եւ չցանկացաք, որ մենք անդրադառնանք Ձեր հոբելյանական տարեդարձին: «Հայ զինվորի» անունից շնորհավորում եմ Ձեզ տարեդարձի  կապակցությամբ, թող իրականանան Ձեր բոլոր երազանքները:

Ես այս ընթացքում «պեղել եմ» Ձեր կենսագրությունը: Իհարկե, եթե Դուք պատմեիք, ավելի շատ բան կիմանայի ու ավելի հեշտ կլիներ ներկայացնել Ձեր անցած ճանապարհը, բայց փոխարենը ես զրուցել եմ Ձեր ընկերների հետ ու մի փոքրիկ ակնարկ եմ ներկայացնելու հիմա Ձեր մասին:

-Սիրով ու հետաքրքրությամբ կլսեմ, առաջին անգամ են իմ կենսագրությունը պատմում ինձ:

-Դուք ծնվել եք Իջեւանում: Սիրում եք ասել, որ իջեւանցի եք ե՛ւ կենսագրությամբ, ե՛ւ հոգով: Սա իմանալով, փորձեցի պարզել, թե ինչպիսի՞ն է իջեւանցու ոգին` Ձեր աչքերով: Դուք կարծում եք, որ իջեւանցիները պարզ են, սուր միտք ունեն ու համարձակ են:

Ավարտել եք Երեւանի ճարտարագիտական համալսարանը: Հետո միացել եք ազատագրական շարժմանը: Մասնակցել եք բազմաթիվ մարտական գործողությունների: Չեք սիրում խոսել պատերազմի մասին, բայց մի դրվագ, այդուհանդերձ, ո՛չ Դուք կարող եք մոռանալ, ո՛չ Ձեր ընկերները, ո՛չ Ձեզ ճանաչող մարդիկ: Դուք Արցախյան պատերազմի ժամանակ եղել եք հետախույզ: Հերթական գործողության ժամանակ հայտնվել եք ականապատված տարածքում ու, ինչպես ասում ենք սովորաբար, պայթել եք ականի վրա: Դուք Ձեր ոտքը թողել եք պատերազմի դաշտում: Եվ այս պատմությունը հիշելիս հուզվում եք ոչ թե կատարվածի համար, այլ հպարտությամբ պատմում եք, որ Ձեր չորս զինվորները երկու ականապատված դաշտ «հաղթահարելով», մահվան վտանգն աչքի առաջ` եկել են օգնելու իրենց վիրավոր հրամանատարին: Դուք սա համարում եք Ձեր կյանքի ամենամեծ ձեռքբերումը ու ամենամեծ հպարտությունը:

Դուք անցել եք հրամանատարական աստիճաններով` մինչեւ կապի զորքերի վարչության պետ նշանակվելը, ու Ձեր կենսագրության մեջ շատ հետաքրքիր դրվագներ կան: Օրինակ՝ այն, որ չունենալով բուհական զինվորական կրթություն, Ռուսաստանի Դաշնության համազորային ակադեմիան ավարտել եք ոսկե մեդալով: Երբ Ձեր ընկերները հետաքրքրվել են, թե ինչ կարիք կար այդպիսի ջանքեր վատնելու, Դուք պատասխանել եք. «Ուսման առաջին իսկ օրերին հասկացա, թե իմ գիտելիքները որքան թերի են զինվորական բուհեր ավարտած կուրսանտների գիտելիքների համեմատությամբ: Ու խայտառակ չլինելու համար սկսեցի քրտնաջան պարապել: Ի վերջո, Հայաստանն էի ներկայացնում օտար միջավայրում: Ու պարզվեց, որ չափից դուրս եմ ջանացել. գերազանցով ավարտեցի առաջին կուրսը: Երկրորդ կուրսում նորամուծություն եղավ` քննությունները պիտի հանձնեինք հանձնաժողովի ներկայությամբ: Ես մտածեցի` եթե երկրորդ կուրսում հանձնաժողովի ներկայությամբ գերազանց չստանամ, կմտածեն` առաջին կուրսում զարտուղի ճանապարհով եմ հինգ ստացել: Այդպես, հանգամանքների բերումով, ոսկե մեդալակիր դարձա»:

Դուք ավարտել եք նաեւ Ռուսաստանի Դաշնության գլխավոր շտաբի ակադեմիան:

Ես իմացել եմ նաեւ, որ Դուք ու Ձեր մայրիկը նույն օրն եք ծնվել, եւ հուլիսին Ձեր հիսունամյակի հետ միասին մտերիմների նեղ շրջանակում նշել եք նաեւ Ձեր մայրիկի 88-ամյակը: Մի վերջին մաղթանք` թող Ձեր մայրիկը երկար, շատ երկար ապրի:

-Շնորհակալ եմ շատ: Իսկապես զրույցի այսպիսի գեղեցիկ ու հուզիչ ավարտի չէի սպասում:

ԳԱՅԱՆԵ ՊՈՂՈՍՅԱՆ