ԵՎՍ ՄԵԿ ՔԱՅԼ ԱՐԴԱՐՈՒԹՅԱՆ ԲԱՑԱՀԱՅՏՄԱՆ ՃԱՆԱՊԱՐՀԻՆ

Մեր հազարամյա մշակութային գանձերը ցուցադրվում են ոչ միայն Հայաստանի, այլ նաեւ աշխարհի տարբեր հեղինակավոր թանգարաններում՝ Լուվր, Էրմիտաժ, Լոնդոնի Բրիտանական թանգարան…

Հարկ չկա նշելու, թե ինչ է զգում հայ մարդը, ինչ անասելի հպարտություն ապրում, երբ օտար հողում տեսնում է մեր հնամենի քաղաքակրթության խորագնա արմատների մասին պատմող որեւէ վկայություն, ցուցանմուշ:

Սակայն, ցավով պետք է արձանագրել, որ միշտ չէ, որ հայկական մշակույթը ըստ բուն պատկանելության է ներկայացվում:

Լոնդոնի ամենամեծ եւ աշխարհի ամենանշանակալի պատմության եւ արվեստի թանգարանում ընդամենը մի քանի տարի առաջ հայկական ցուցանմուշները ներկայացված էին «Հնագույն Թուրքիա» անվան ներքո գործող N54 սրահում: Վերոհիշյալ սրահի անվան անճշտության վերաբերյալ թանգարանի տնօրինությունը պարբերաբար բողոք-դիմումներ էր ստանում թե՛ անհատներից, թե՛ տարբեր կառույցներից:

Լոնդոնում ապրող Զեփյուռ Բատիկյանը այն ակտիվիստներից մեկն էր, որ նպատակասլաց ու հետեւողական գործունեություն էր ծավալել պատմական ճշմարտությունը վերականգնելու ուղղությամբ:

Բոլորովին վերջերս Զեփյուռը Երեւանում էր:

«Ես այդ ժամանակ աշխատում էի Մեծ Բրիտանիայի ՀՀ դեսպանատանը: Երբ մայրս գալիս էր Լոնդոն, միասին այցելում էինք Բրիտանական թանգարան եւ ամեն անգամ թանգարանի N54 սրահում մեծ ցավ ու դառնություն էինք ապրում. ուրարտական շրջանի պատմամշակութային արժեք ներկայացնող ցուցանմուշներն այստեղ ներկայացված էին «Հնագույն Թուրքիա» անվան տակ: Ցուցադրված էին նաեւ գտածոներ, որ պեղվել էին Կարմիր բլուրից: Այցելություններից մեկի ժամանակ մայրս ու ես թանգարանի այցելուներին ջանասիրաբար բացատրում-պարզաբանում էինք, որ ներկայացված ցուցադրանյութը ոչ մի առնչություն չունի թուրքական մշակույթի հետ, հետո հասկացանք, որ այս ամենը անհրաժեշտ է պաշտոնապես վավերացնել: Խնդիրը ներկայացրի Մեծ Բրիտանիայում ՀՀ դեսպան լուսահոգի Կարինե Ղազինյանին, որը խոստացավ ամեն կերպ աջակցել: Այդ ժամանակ Լոնդոնում Հայ գրատպության 500-ամյակն էր մեծ հանդիսավորությամբ նշվում, եւ Մեծ Բրիտանիա էր ժամանել ՀՀ մշակույթի նախարարության պատվիրակությունը: Նկատառումս ներկայացրի նաեւ այն ժամանակվա մշակույթի նախարար Հասմիկ Պողոսյանին:

Արդյունքում՝ նախարարի եւ դեսպանի հետ հանդիպեցինք Բրիտանական թանգարանի տնօրինությանը, որտեղ նախարարը հանգամանորեն ներկայացրեց անճշտությունը եւ միաժամանակ հրավիրեց այցելել Հայաստան՝ ավելի մոտիկից ծանոթանալու հայկական մշակութային ժառանգությանը: Թանգարանի տնօրինությունն ընդունեց հրավերը:

Զեփյուռը, սակայն, այսքանով չսահմանափակվեց. Կանադայում բնակվող Գագիկ Ավագյանի հետ համատեղ ստորագրահավաք կազմակերպեց, համացանցում էլ «Վերականգնենք պատմական ճշմարտությունը Բրիտանական թանգարանում» էջ բացեց: Նպատակը մեկն էր՝ հասարակության ակտիվ մասնակցությամբ ուղղել սխալը:

Երիտասարդ աղջիկը թակում է բոլոր հնարավոր դռները, դիմում  թե՛ հայ, թե՛ օտարազգի պատմաբաններին, բոլոր նրանց, ովքեր կարող էին լույս սփռել կեղծիքի վրա:

Դիմում է նաեւ բրիտանացի պատմաբան Քրիստոֆեր Ուոքերին, որը Հայաստանի մասին գրքեր ուներ հրատարակած: Վերջինս նույնպես բողոք-դիմումով հանդես եկավ, որում մասնավորապես նշվում էր. «Հարգանք վայելող որեւէ պատմաբան կամ ազգագրագետ, ուսումնասիրելով թուրք կամ ոչ թուրք ժողովրդին, գտածոներն ու լեզուները, երբեւիցե չի օգտագործել հնագույն Թուրքիա եզրույթը»: Նույնիսկ Աթաթուրքի կենսագրության հեղինակ լորդ Քինրոսը իր «Inside Taurus» գրքի մի ամբողջ գլուխ անվանել է «Հայաստան»:

Պատմական ճշմարտության վերականգնման մեծ ընդգրկում ստացած այս ակցիան լուսաբանեցին օտարալեզու տարբեր լրատվամիջոցներ: Ադրբեջանական եւ թուրքական մամուլը եւս զերծ չմնաց. ամբողջ ուժերը կենտրոնացրել էին հակառակն ապացուցելու, հերքելու եւ հակափաստարկներ հորինելու վրա, գործի էր դրվել ստի, կեղծիքի ամբողջ «զինանոցը»: Մի հատված «Վեստի ազ»-ից. «Եկեք խոստովանենք, որ սա թուրքական աշխարհի պարտությունն է:

Հայերին հերթական անգամ հաջողվեց խաբել աշխարհին, մասնավորապես՝ բրիտանացի պատմաբաններին, որոնք եւս ստորագրեցին հայերի առասպելաստեղծ փաստերի տակ: Հայերը ջանք ու եռանդ չեն խնայում` ապացուցելու, որ իրենք ուրարտական ծագում ունեն….»:

«Վեստի ազը» մեղադրում էր բրիտանացիներին կաշառակերության մեջ, իբրեւ թե նրանք առաջնորդվում են «փողից հոտ չի գալիս» սկզբունքով, հետո էլ պնդում էր, որ Մեծ Բրիտանիան փորձում է այսկերպ բարոյական ճնշում գործադրել Թուրքիայի վրա, որը վերջին տարիներին վճռորոշ ազդեցություն ունի տարածաշրջանում:

Անհիմն մեղադրանքների այս շարքն էլ «ամփոփվում է» բրիտանացիներին խելք ու խրատ տալով, նախազգուշացնելով, թե` թող պատրաստ լինեն, որ շուտով իրենց սիրելի Լոնդոնը հայերի թեթեւ ձեռքով կարող է դառնալ հայկական տարածք:

Ինչեւէ, ոչինչ չօգնեց, քանի որ ճշմարտությունը մեկն է…

Բրիտանական թանգարանի N54 սրահի «Հնագույն Թուրքիա» անվանումը փոխվեց «Անատոլիա եւ Ուրարտու»-ի:

«Շատ կցանկանայի սրահն անվանվեր Հայաստան կամ Հայկական լեռնաշխարհ, այդուամենայնիվ, արդարության բացահայտման ճանապարհին սա առաջին քայլն է»,- նշում է Զեփյուռ Բատիկյանը:

Զեփյուռը այսօր էլ ակտիվ գործունեություն է ծավալում Լոնդոնում, տարբեր բարեգործական ծրագրերով փորձում օգտակար լինել հայրենի եզերքին:

«Մեծ փափագ ունեմ այցելելու զորամասեր, շնորհակալության ջերմ խոսքեր հղելու մեր սահմաններն ամուր ու անառիկ պահող հայոց քաջերին: Քույրս ջութակահար է, համերգային ծրագրով կարող ենք հանդես գալ, լցնել զինվորի առօրյան»:

Հայաստանից հազարավոր կիլոմետրեր հեռու է ապրում Զեփյուռը, հայրենիքից հեռու՝ հայրենիքը սրտում:

ԱԼԻՍ  ԱԼԱՎԵՐԴՅԱՆ