ԱԶԳԱՅԻՆ ԳԱՂԱՓԱՐԱԽՈՍՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ՏԵՂԵԿԱՏՎԱԿԱՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅՈՒՆԸ

Երեւանի պետական համալսարանում տեղի ունեցավ «Ազգային գաղափարախոսությունը տեղեկատվական անվտանգության համատեքստում» խորագրով գիտաժողով, որը նվիրված էր ՀՀ անկախության 21-ամյակին: Գիտաժողովը կազմակերպել էր ԵՊՀ հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտը եւ ««ArmSEC» գիտակրթական կենտրոն» հասարակական կազմակերպությունը: Գիտաժողովի կազմակերպման ու անցկացման աշխատանքներին ակտիվ մասնակցություն է ունեցել նաեւ ՀՀ պաշտպանության նախարարությունը: ԵՊՀ ռեկտոր Արամ Սիմոնյանը ողջունեց ներկաներին ու կարեւորեց նմանաբնույթ հանդիպումները:

Զեկույցով հանդես եկավ «Նորավանք» գիտակրթական հիմնադրամի տնօրեն Գագիկ Հարությունյանը եւ անդրադարձավ գաղափարախոսության եւ տեղեկատվական անվտանգության հարցերին: «Գաղափարախոսություն եզրը շրջանառության մեջ է մտցրել ֆրանսիացի Դեստյուտ դե Տրասին 18-րդ դարում: Կան երկու ունիվերսալ գաղափարախոսություններ` սոցիալիստական, որը ենթադրում է սոցիալական հավասարության գերակայություն, եւ ազատական, որի հիմնարար դրույթը անձի ազատության գերակայությունն է: Ցանկացած հանրությունում սրանք կարելի է կիրառել: Ոչ ունիվերսալ է ազգային պահպանողական գաղափարախոսությունը, որը հենվում է տվյալ հանրությանը բնորոշ ազգային քաղաքակրթական արժեքների եւ պատկերացումների վրա: Հաճախ ազգային գաղափարախոսություն եւ ազգային գաղափար եզրույթները շփոթում են: Ես այսպես եմ սահմանել ազգային գաղափար հասկացությունը. այն ազգի ռազմավարական նպատակն է կամ գերխնդիրը: Եթե հանրությունում որեւէ գաղափարախոսություն երկարատեւ ժամանակ մենաշնորհ ու բացարձակ գերակայություն է ձեռք բերում, ապա դա ծանր հետեւանքների է հանգեցնում: Հանրությունները, որոնք համատեղում են ունիվերսալ եւ ազգային-պահպանողական գաղափարախոսությունները, զարգացում եւ առաջընթաց են ապրում: Ես տեղեկատվական անվտանգության մակարդակը առաջարկում եմ չափել տվյալ հանրության գիտելիքների կոնցենտրացիայով` խտությամբ: Մենք լուրջ կորուստներ ենք կրել, ուստի ունենք խնդիրներ, մենք այսօր տեղեկատվական հասարակություն չենք: Մենք ունենք ոչ թե հետինդուստրիալ, այլ դեինդուստրիալիզացված հասարակություն: Ելքը մեկն է` պետք է կիրառելի դարձնենք պետության հզորությունը որոշող ամենահայտնի մեթոդաբանությունը` P=(C+E+M+D)(S+V), որտեղ P=պետության հզորությունը, C=բնակչությունը եւ տարածքը, E=տնտեսական հնարավորությունները, M=ռազմական հզորությունը, D=սփյուռքի ռեսուրսները, S=ազգային ռազմավարության գործակիցը, V=ազգային ռազմավարության նպատակներին հասնելու կամքը»:

Հոգեբանական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ Ալբերտ Նալչաջյանն իր` «Էթնոհոգեբանությունը և ազգային գաղափարախոսությունը» թեմայով զեկույցում կարևորեց այն հանգամանքը, որ ազգային գաղափարախոսությունը պետք է ստեղծեն տվյալ երկրի մտավորականները, և ոչ թե վերցվի այլ երկրների օրինակը. «Յուրաքանչյուր ազգ հմտորեն կառավարվելու համար պետք է ունենա սեփական ազգային գաղափարախոսությունը: Այն պետք է հենվի տվյալ ազգի առանձնահատկությունների իմացության վրա: Առաջին մասում պետք է տեղ գտնի էթնիկական արժեքների մասին տեսությունը, այսինքն` արժեքաբանական տեսակետից ինչի ենք ձգտում, ինչն ենք արժեւորում, ինչի համար ենք պայքարել, պայքարում եւ պատրաստվում պայքարել: Մեր գաղափարախոսության հիմքում պետք է լինի արդարության սկզբունքը, այնուհետեւ` հավասարության սկզբունքը, որը պետք է համադրված լինի արդարության սկզբունքի հետ, որովհետեւ հավասարությունը կարող է լինել արդար կամ անարդար: Մյուս արժեքը ճշմարտությունն է կամ ազնվությունը: Այսօր մարդկանց մեծ մասը ղեկավարվում է խորամանկության սկզբունքով` կարծելով, թե խելացի է: Նման պայմաններում ազգային գաղափարախոսության ընդունման հույս չի կարող լինել: 2-րդ բաժինը «էթնիկական տնտեսություն» եմ անվանում: Այն պետք է ամբողջացնի հայի կարողությունները` ոլորտներին համապատասխան, պետք է ներկայացնի, թե որ բնագավառներում մենք կարող ենք հաջողության հասնել, թե հայ ժողովրդի իմացական ընդունակությունները տնտեսական որ բնագավառներին են հարմար: Մամուլում տեղեկություն էր տարածվել, ըստ որի՝ ամբողջ աշխարհում մոտ տասը հազար հայ ոսկերիչ կա. ոսկերչական աշխատանքը շատ նուրբ կոորդինացիաներ է պահանջում տեսողական ընկալման, շոշափելիքի եւ շարժումների միջեւ: Եթե հայերը հատուկ հակումներ ունեն արհեստավորական այդ նուրբ բնագավառի նկատմամբ, ուրեմն զգայաշարժողական կոորդինացիան զարգացած է, ինչը հատուկ է հազարամյակների պատմություն ունեցող ժողովուրդներին: Այսինքն` սա հեռանկարային ուղղություն է, պետք է այդպիսի ուղղությունները շեշտադրվեն, քանի որ այսպիսով կարող ենք համաշխարհային մրցունակություն ապահովել: Ազգային գաղափարախոսության ստեղծման մյուս կարեւոր հիմքը ազգային սիմվոլների հարցն է, որը պետք է ընկած լինի էթնիկական սոցիալականացման հիմքում: Սիմվոլիկայի հանդեպ պաշտամունքային վերաբերմունքը ազգի հոգեկերտվածքի փոխանցման կարեւորագույն միջոցներից է: Պետք է գիտականորեն բացատրվի ես-ի եւ մենք-ի ընկալումը ժողովրդի կողմից: Սա կարեւոր է, քանի որ թե՛ անհատի, թե՛ էթնոսի մակարդակում վարքը մոտիվացվում է` ելնելով իր մասին ունեցած պատկերացումներից: Մենք պետք է զբաղվենք նաեւ ազգային-էթնիկական ինքնապաշտպանության խնդիրներով: Բացի նյութական պաշտպանության միջոցներից, կա հոգեբանական մեթոդների մի ամբողջ համակարգ, որը թույլ կտա ժողովրդին հոգեբանորեն պաշտպանվել եւ պաշտպանել ազգային շահերը: 25-ից ավելի պաշտպանական մեխանիզմներ կան, օրինակ` ինքնաարդարացման, ագրեսիայի, պրոյեկցիայի եւ այլն: Սա կոմպլեքսային ձեւով պետք է օգտագործենք էթնիկական պաշտպանության պրոցեսներում»:

ՀՀ պաշտպանության նախարարի մամուլի խոսնակ, ռազմական փորձագետ Արծրուն Հովհաննիսյանը «Ադրբեջանի «ազգային» գաղափարախոսությունը կամ «Ազերի» նախագիծը» թեմայով զեկույցում նշեց, որ միշտ էլ Ադրբեջանի քաղաքական վերնախավը ձգտել է ստեղծել սեփական պատմություն, հզոր անցյալ` թեկուզ այլոց հաշվին. «Ներկայիս «օրեցօր հզորացող» Ադրբեջանն ինքնության փնտրտուքների մեջ է: Ադրբեջանական քաղաքական վերնախավի համար առաջնայինը ադրբեջանական ազգի` «ազերի»-ների ձևավորման խնդիրն է: Նրանք, ինչպես բոլոր ցեղային նախամիությունները, ևս երազում են ազգային պետություն դառնալ: Ազգային պետության ձևավորումը մենք անցել ենք շատ վաղուց, եվրոպական երկրները՝ միջնադարի ավարտին և այլն: Թուրքիան սկսեց դեռ Առաջին համաշխարհային պատերազմին, թեեւ չի կարողանում վերջնական ավարտել, սակայն ևս համառորեն առաջ է ընթանում: Հիմա այդ նույն հրամայականը կանգնած է Ադրբեջանի առաջ: Ի տարբերություն մեզ` նրանք, նախ, զբաղված են ուրիշներինը գողանալով, յուրացնելով ու անգամ ոչնչացնելով: Սովորաբար նման փուլերում շատ կարևոր է այն գաղափարախոսությունը, որը կարող է դառնալ ազգային և ստեղծել այդ ազգը:

Ազգագոյացման, ազգային պետության ստեղծման այս բարդ պատմական ժամանակահատվածում ադրբեջանցի թուրք-թաթարների համար ցանկացած հաջողություն կամ պարտություն կարող է վճռորոշ նշանակություն ունենալ: Գաղափարախոսությունները, կատարելով միավորիչ դեր, զգայուն են բոլոր տեսակի հաջողությունների և անհաջողությունների հանդեպ: Այդ է պատճառը, որ ադրբեջանական պետությունը պատերազմում պարտվելուց հետո ավելի շատ հերոսներ ունի, քան հաղթանակած Հայաստանը: Այդ է պատճառը, որ Ադրբեջանում այդքան մեծ նշանակություն են տալիս ամեն մի փոքր հաղթանակի, անգամ ամենաաննշան ոլորտներում: Անցյալ չունենալու բարդույթներով ապրող երկիրը կարող է միայն այդքան ստորաբար յուրացնել իր տարածքում եղած ամեն տեսակ մշակութային հետք, որոնք փաստում են այլոց գոյությունը: Միայն նման մտածելակերպ դաստիարակող հասարակության մեջ կարող են հերոսներ համարվել գիշերային կացնահարողները: Ադրբեջանցի թուրքերի ինքնահաստատման, կայացման համար թշնամու նկատմամբ հաղթանակը կարող է լինել ազգային նպատակի իրականացման սկիզբը, պարտությունը` վերջնական ավարտ, նպատակի փշրում»:

Զեկուցումներից հետո բանախոսների ու ներկաների միջեւ քննարկում ծավալվեց ազգային գաղափարախոսության եւ տեղեկատվական անվտանգության արդի հիմնախնդիրների ու դրանց արդյունավետ լուծման հետ կապված մի շարք հարցերի շուրջ:

ՇՈՒՇԱՆ ՍՏԵՓԱՆՅԱՆ
Ավագ լեյտենանտ