ՎԱՐՁԿԱՆՈՒՀԻՆ ԵՎ ԳԵՆԵՐԱԼԸ
Այնուամենայնիվ, իր կոչվածությանը հավատարիմ մնալով հանդերձ, գնչուհի Սերան՝ որպես կարեկից մարդ, որպես «իսկական քաղաքացի», բավականաչափ նրբավարություն դրսևորեց: Անմիջապես էլ մորս անհաղորդ դեմքի արտահայտությունից կռահելով, որ նրան ոչինչ հայտնի չէր հերվա գուշակության մասին, ոչ էլ, առավել ևս, մազաչափ անգամ պատկերացում ուներ, թե ինչ օգնություն ու նպաստ պետք էր ակնկալել մի մարդուց, որը ախոռի անտանելի հոտ էր արձակում և դեռ ամեն պահի կարող էր շունչը փչել առաջացած տարիքի պատճառով, հազարավորների հետ շփվելու դառը փորձով իմաստնացած կինը ձեռնամուխ եղավ իր շուրջը տիրող վնասակար լարվածությունը չեզոքացնելու շատ անմեղ, տնավարի հնարքի, որպեսզի լծվեր գործի, ինչի համար եկել էր:
-Դու լավ կանես պառավիս համար մի մեծ բաժակ դառը սուրճ եփես, աղջի՛կ,- դիմեց մորս,- քան թե կանգնել-մնացել ես էդպես…Դարդ մի՛ արա իզուր տեղը, քո տղան իր սիրտը լա՜վ գիտի, գլուխ կհանի՜… Դո՜ւրս կգա էս վիճակից…Հավատա պառավիս, ճշմարիտ եմ ասում. հենց որ փեշս քաշեմ ձեր տնից, տղադ ոտքի կկանգնի առաջվա պես, ոնց որ էդ «ցավը» իրեն կպած չի էլ եղել…Դու սուրճ սարքի, իսկ ես մի թույլ բերան լեզու թաթախեմ «հիվանդի» հետ,- քարոզ կարդաց, հետն էլ խորիմաստ աչքով արեց, որի խորհուրդն ու խրատը հենց սկզբից էլ մորս դուրը չեկավ: Եվ նա դժգոհ գնաց գնչուհու պատվերը կատարելու:
Սերան վերջապես բացեց իր ծալովի աթոռակը և տեղավորվեց բարձիս աջ կողմը` իրեն հարմար անկյան տակ, որպեսզի պաշտպանի աչքերը աշտանակի հանդիպական լույսից, որոնց տեսողությունը զգալի վատացել էր ծերունական փառախտից: Փոխարենը մանկան սուր լսողություն էր ձեռք բերել և խոհանոցից մեզ հասնող ամենաաննշան շրխկոցի վրա մի ակնթարթ սսկվում էր, հետո էլի շարունակում ընդհատված տեղից: Նա խոսում էր գողալեզու` կիսաձայն, որով կամենում էր ոչ այնքան ասելիքի գաղտնիությունը պահպանել, որքան ուշադրություն էր հրավիրում կատարվելիքի շրջադարձային` ճակատագրական լինելու փաստի վրա (նրա տարօրինակ պահվածքի համար ես ոչ մի ուրիշ բացատրություն չունեի): Նրան կատարելապես հաջողվեց իր խուլ-խռպոտ խոսվածքով, պղտոր աչքերի խորամանկ խաղով և շարունակ սենյակի չորս դին տենդալի-խուզարկու հայացք ձգելով, ի վերջո իրեն բնորոշ կենդանական բուրմունքով կրծքիս տակ այնպիսի անզուսպ կիրք բորբոքել ամեն իրականի ու անհավանականի հանդեպ, որ, ինձ թվում էր, երակներովս ոչ թե սովորական` երկրորդ խմբի մարդկային արյուն է հոսում, այլ անծանոթ բաղադրության մոգական մի «լուծույթ», որը Սերայի ծիսական սրվակներում էր պահվում… Ծեր գնչուհին իր հուժկու կենսադաշտի զորությամբ արեց այն, ինչը մյուսների ուժերից (իմացությունից) վեր էր: Նա դուրս բերեց ինձ զգացական- մտավոր ընդարմացումից և նոր իրականություն վերադարձրեց, որը, սակայն, նույնքան անկանխատեսելի էր ու անհաստատ…Եվ քիչ տառապանք չպատճառեց:
-Պնդվի, տղա՛,- խոսեց բախտագուշակի իր հանգով,- դեռ շատ դժվարություններ պիտի հաղթահարես, որպեսզի հասկանաս, որ ոչինչ հենց այնպես չի տրվում մեզ` հիմարներիս, այս կյանքում…Հատկապես քեզ նմաններին: Դու լավ մարդ ես ծնվել` շատ մեծ սրտով, որի ձեռը ինքդ էլ կրակն ես ընկնելու ամբողջ կյանքում, ինչի համար մորդ ես պարտական: Ինչ որ երևում է աչքիս, ինչ որ տեսնում եմ, զգում, մորիցդ է քեզ անցել, իսկ էն, ինչը մութ է, լղոզած` հորիցդ ես ժառանգել… Նա վատ մարդ չէ՜ր, բայց, մեկ է, մինչև կյանքիդ վերջը փախչելու ես նրանից` նրա չարչրկված ստվերից. ինչքան էլ քո հարազատ հայրը լինի, նա քեզ ամեն գնով փորձելու է իր հետևից քարշ տալ…իսկ դու չես ենթարկվելու, որովհետև իմաստուն ես ծնվել, հասկանում ես` կխորտակվես…Միտդ պահի, տղա՛, հայրերը հաճախ խորտակում են իրենց զավակներին, եթե նույնիսկ շատ են սիրում նրանց` մանավանդ ինքնասպան հայրերը…Սերը աստվածային-կործանարար ուժ է, որից միայն սատանան գլուխ կհանի…Հա՛, հաստա՛տ, էդպես է… Եվ դու հիմա վտանգավոր վիճակում ես հայտնվել, որի մեղավորը հենց ինքդ ես` քո մեծ ու զոհողությունների պատրաստ ԱԶՆԻՎ ՍԻՐՏԸ, որի դեմ է քո կռիվը և ոչ թե ՆՐԱ, ում սիրում ես: Սիրում ես կյանքիցդ առավել… Ինչ որ ասել եմ առաջ, կկատարվի, լավ իմացի, քանի որ քեզնից կախված չի: Բայց կան, կյանքում լինում են բացառություններ, երբ հնարավոր է դառնում խուսափել չար բախտից, թե որ հաջողացնես էնքան խելացի լինել, որ սրտիդ ուզածը չշփոթես մտքինիդ հետ…Շատ շուտով հենց էդ տեսակ դժվար ընտրության առաջ ես կանգնելու և ականջիդ օղ արա` ոչ ոք քեզ չի օգնի, ոչ ոք…Ոչ Աստված, ոչ սատանան… ոչ էլ նույնիսկ ես` փայտոջիլս: Երկու կամ երեք օրից քեզ համար թանկ մարդուց կարևոր լուր կառնես, դրանից էլ կախված կլինի քո բախտն ու ճակատագիրը, քանի որ ստիպված ես լինելու ընտրություն կատարել` ՔՈ և ՆՐԱ փոխարեն, ինչպես ժողովուրդն է ասում` ԿՐԱԿԻ և ՔԱՄՈՒ արանքում: Ո՞վ իմանա, մեկ էլ տեսար «ճանդ ֆռռա՛ց…մնաց չհասի՛ դժվարությունը»: Լավ իմացի, որդի, սատանան իր բարձը մարդկանց սրտերում է դնում…Ուշադիր կարդա նամակը, որ չսխալվե՜ս…Քո բախտը քո ձեռքում է, հիշի՛: Ընդմի՛շտ»:
Պատի ժամացույցից կախ ընկած կկուն ազդարարեց երեկոյան ժամը յոթը: Օրերը սկսել էին երկարել. Սերան անսպասելի ոտքի ելավ, ծալեց աթոռակը, մնաս բարով արեց և գործնական հապճեպությամբ, որքան հնարավոր էր նրա տարիքում, պատրաստվում էր դեպի նախասրահը քայլել, երբ սուրճով ու համապատասխան քաղցրեղենով սինին առաջն արած ներս մտավ մայրս, որի «դերասանական վարպետությունը» նման զգայուն իրավիճակներում միշտ կաղում էր` դարձյալ ոչ տաղանդի կամ չափի զգացողության պակասից, այլ մեծամասամբ իր ճակատային ուղղամտությունից:
-Արդեն գնում եք,- ասաց մայրս մի տեսակ հանդուգն խրախուսանքով, այլ ոչ թե «առանց հյուրասիրության բաց չթողնելու» ձևականությամբ, որ սովորաբար բանեցնում են քաղքենի տանտիկինները ձանձրալի (անցանկալի) հյուրից արագ ազատվելու համար:
-Դեռ մի տուն էլ պիտի մտնեմ, չեմ կարող, խոստացել եմ, բայց քաղցրից չեմ հրաժարվի, ինձ հետ կվերցնեմ, թե որ դեմ չես լինի…
Ծեր գնչուհին հասարակ գուշակ չէր և նույնիսկ սովորական առօրյայում մարդկանց անտեղի ոչինչ չէր խոստանում, խոսքը երբեք քամուն չէր տալիս: Այս անգամ էլ, ինչպես և խոստացել էր, ամեն բան նույնությամբ կատարվեց իր խոստման համաձայն: «Փեշը քաշելուն պես» ես մորիցս ուտելիք խնդրեցի, բայց, նախ, մտա լոգարան, երեսիցս մաքրեցի սկսնակ տառապյալի աղվամազ բեղ-մորուսը, լոգանք ընդունեցի, օծանվեցի ֆրանսիական DRAKKAR օդեկոլոնով և ինչպես նոր կյանքի բացվող արշալույսին` լիաթոք շունչ առած մորս հետ սեղան նստեցի ուրբաթ երեկոյան…Մայրս նույնիսկ մի մոմ վառեց սրբապատկերի առաջ, մի բան, որ վաղուց չէր արել, և դեռ հարց էր, թե այդ ի՞նչ ուժ էր մղել նրան նման խանդավառ քայլի, ո՞ւմ էր նա հիմա երկրպագում հոգու խորքում` այդպես էլ մինչև վերջ չհասկանալով. արդյոք ճի՞շտ էր վարվել օգնության կանչելով կախարդությամբ և հմայախոսությամբ բժշկող ծեր գնչուհուն, թե՞ իր մեջ նորից աստվածային լույսի, վերջին հույսի դուռ ու լուսամուտ էր բացվել` թեկուզև խորհրդավոր-դիվային ուժերի միջնորդությամբ: Ինչպես որ չհասկացված մնաց` ո՞վ կարող էր լինել «Յոթերորդ երկնքում` թռիչքի պահին իր տղայի սավառնակի շարժիչը անջատողը», և ինչպե՞ս է, որ մարդիկ երկրի վրա «թռչնի տենդով են վարակվում…», թեպետ նրան ամենևին էլ խորթ չէին մարդկային ՄԵԾ ՍՐՏԻ վայրիվերումները…Մանավանդ մորս շատ լավ հայտնի էր, թե ինչ կարող է լինել, երբ բաց ես անում Պանդորայի տխրահռչակ արկղիկը:
♦♦♦
Պայծառատեսության ոչ երկրորդ, ոչ էլ երրորդ օրը ոչ ոք այդպես էլ ինձ լուր չտվեց, և քիչ էր մնում կարծիքս փոխեի ծեր գնչուհու «մասնագիտական կարողությունների վերաբերյալ»` մտածելով, թե շատ է արդեն պառավել…Երբ նախանշված գրաֆիկից մեկ օր ուշացումով` նույնպիսի ճակատագրական չորեքշաբթի, ինչպիսին նախորդն էր (երբ կորցրի Մարիային), ինձ մոտեցավ Մարգուշան 8-ի գ-ից` որոշ ժամանակից ի վեր Մարիայի հովանավորյալն ու «մանր-մունր գործերով» հավատարմատարը, և հայտնեց, որ ծրար ունի ինձ հանձնելու, հետն էլ` մի ընծա: Իրիկվա կողմն արդեն ծրարն ու ընծան ինձ մոտ էին. երկուսն էլ` Մարիայից… Եվ երբ Մարգուշան հետադարձ հասցեի բացակայության մասին մասնավոր բնույթի պարզաբանում էր ներկայացնում ընծայատիրոջ անունից, հանկարծ հայտնաբերեցի, հասկացա, որ նրա վավաշոտ կերպարանքն ինձ հաճախ էր հայտնվում իմ հիվանդագին ցնորքներում` հորս մեղավոր հոգին հալածող Էրինիների ընկերակցությամբ…
ԳԱԳԻԿ ՄԱԽՍՈՒԴՅԱՆ
Խորագիր՝ #39 (1108) 08.10.2015 - 14.10.2015, Հոգևոր-մշակութային
