ՓՈՔՐ ԱՇԽԱՐՀԻ ՀԱՄԱՄԱՐԴԿԱՅԻՆ ԽՈՐՀՈՒՐԴԸ

ՀԱՄՈ ՍԱՀՅԱՆ – 105

 

Համո Սահյանի երգն իր էության մեջ, անգամ բնանկարներում ճանապարհ է բացում  դեպի մարդու հոգին և կյանքի տարերքը:

…Նրա աշխարհը յուրահատուկ է, տեղային, «փոքր», բայց ներքնապես կապված է մեծ կյանքին: …Այդ աշխարհը  հանկարծ  բոցավառվում է, ստանում համամարդկային խորհուրդ, տեղական նյութի մեջ  գոյանում է փիլիսոփայական խորունկ հոսանքը՝ աշխատանքի, սիրո, մարդու և հողի մասին:

Ճշմարիտ բանաստեղծների  երկերում մշտապես տեղի է ունենում  անցյալի և ներկայի գեղեցկությունների, հոգևոր երևույթների յուրօրինակ  կենտրոնացում, որին ինչ-որ  բան են տալիս անգամ գալիքի զգացողությունները:

Համո Սահյանի երգերը ծնվել են հոգեբանական  ու կենսական լիցքերի բուռն  կենտրոնացումից ու ներքին այրումից: Եվ այդ երգերը  շարունակվում են,  հավերժ կերպարանափոխության մեջ ծիլ են տալիս նոր գեղեցկությունները, ծաղկում են երազները, կանաչ-կարմիր հույսերը, ձգվում է Լեռնային Հայաստանի գեղեցկությունների կախարդող մեղեդին…

ՀՐԱՆՏ ԹԱՄՐԱԶՅԱՆ

 

Նազում ես ու շորորում զմրուխտի քո շորերում,

Շուք արած ճամփի վրա մանկության կանաչ արտի,

Քո կանչը զնգում է զիլ իմ սրտի խոր ձորերում,

Իմ հեռո՜ւ, հեռո՜ւ, հեռո՜ւ Նաիրյան դալար բարդի:

 

Ա՜խ, ասես խարույկ լինես՝բռնկված կանաչ բոցով,

Ես հեռվից քեզ եմ գգվում կարոտով կրակ սրտի.

Լցնում ես դաշտերն ամեն հարազատ քո խշշոցով,

Իմ հեռո՜ւ, հեռո՜ւ, հեռո՜ւ Նաիրյան դալար բարդի:

 

Իմ արտույտ-մանուկն ահա խաղում է քո շվաքում,

Քո փառքին  երգ է շրշում շրթերով կոկոն վարդի,

Զով արա նրա կյանքին, հոր նման գգվիր անքուն,

Իմ հեռո՜ւ, հեռո՜ւ, հեռո՜ւ Նաիրյան դալար բարդի:

 

Ես երգիչ հրի, սրի, շահ չունեմ քո սիրուց զատ,

Քեզ նման կանաչ  կյանքով,  քեզ համար  ելած մարտի,

Կմեռնեմ, միայն թե դու դարերում ազատ խշշաս,

Իմ  հեռո՜ւ, հեռո՜ւ, հեռո՜ւ Նաիրյան դալար բարդի:

1944թ.

♦♦♦

Հողոտ, մղեղոտ մի մութ էր հագնում,

Հետո  լուսնյակն էր հագնում մեր տունը:

Կտուրին բարդու ստվերն էր քնում,

Եվ շեմքի վրա քնում էր շունը:

 

Կիսարթուն քամին կտուրից թռչում,

Ցանկապատին էր հենում կռնակը:

Անթեղի վրա կատուն էր ննջում,

Իսկ անթեղի տակ՝ հոգնած կրակը:

 

Բակում փուլ գալիս և առոք-փառոք

Որոճում էին օրհնած եզները…

Տան կտուրի տակ արթուն էին լոկ

Հողոտ, մղեղոտ մեր երազները:

 

Ամռան գիշերը գլուխը հակում,

Ծնկները գրկում ու մտածում էր…

Իսկ երազները աչք էին փակում,

Երբ որ լուսաստղը աչքը բացում էր:

 

Հողի տակ են մեր գերդաստանն ամբողջ,

Բարդու շրշյունը, շունը, գիշերը,

Իսկ հողի վրա խշխշում են լոկ

Հողոտ, մղեղոտ իմ վերհուշները:

 

Օրը մթնեց, ժամն է արդեն

Իրիկնահացի,

Տխրությունս կամաց-կամաց

Փոխվում է լացի:

 

Կալերի մեջ՝ ծղնոտաբույր

Թիկնոցը հագած

Նինջ էր մտնում ամառային

Օրը վաստակած:

 

Իջնում էին խոհուն, խոնարհ

Դեզերի ուսին

Մի կաթնահունց երկնակամար,

Մի ծերատ լուսին…

 

Մեկը մեկից ամաչելով,

Ե՛վ զուսպ, և՛ հավաք,

Նստում էին մերոնք կարգով-

Կրտսեր ու ավագ:

 

Նստում էին ու սպասում

Մինչև պապը գար,

Մինչև բակում Ծաղիկ եզան

Զանգը ծլնգար:

 

Պապը գալիս, սուփրի գլխին

Նստում էր շուքով,

Եվ լցնում էր տունը դաշտի

Բույր ու շշուկով…

 

Ու երբ տատս ձեռքն էր առնում

Շերեփը իր հին,

Գդալները բնազդաբար

Աղմկում էին:

 

Թանապուրի տաք գոլորշին

Գերանին առնում

Եվ սյունն ի վայր գլոր-գլոր

Հուլունք էր դառնում:

 

Վայելում էր տաք թանապուր,

Լավաշ ու սամիթ

Աշխատավոր մի գերդաստան

Պարզ ու միամիտ…

 

Հիմա այդ մեծ գերդաստանից

Ոչ մեկը չկա…

Ես եմ մնում լոկ իբրև հուշ

Եվ իբրև վկա:

 

Օրը մթնեց, ժամն է արդեն

Իրիկնահացի,

Տխրությունս կամաց-կամաց

Փոխվում է լացի…

 

Գարունդ հայերեն է գալիս,

Ձյուներդ հայերեն են լալիս,

Հայերեն են հորդում ջրերդ։

 

Հավքերդ երգում են հայերեն,

Խոփերդ հերկում են հայերեն,

Հայերեն են տոկում գրերդ։

 

Արևդ հայերեն է ծագում,

Ծառերդ հայերեն են ծաղկում,

Հայերեն են պայթում բառերդ։

 

Հունդերդ ծլում են հայերեն,

Ձեռքերդ կռում են հայերեն,

Հայերեն են լռում քարերդ։

 

Ձորերդ շնչում են հայերեն,

Զոհերդ ննջում են հայերեն,

Հայերեն են տանջում ցավերդ։

 

Որքան էլ ձեռքից գնացել,

Դու էլի հային ես մնացել,

Հայերեն են հառնում սարերդ։

 

Թող աստված եղածը պահի,

Եվ հետո ինչ էլ պատահի,

Ձյուներդ հայերեն են լալու,

Գարունդ հայերեն է գալու,

Հայերեն են գալու դարերդ։

♦♦♦

Մեր տան պատից մի քար լիներ,

Նստեի վրան

Ու պատմեի  անտուն կյանքիս

Հեքիաթը նրան:

Պատմեի, թե այս աշխարհում

Ինչե՜ր եմ քաշել

Եվ գլխիս տակ քանի-քանի

Քարեր եմ մաշել:

Ու լսեի վերջին անգամ

Խորհուրդը նրա

Ու մեռնեի ապուպապոտ

Այդ քարի վրա:

♦♦♦

Մաշված այն կածանի բարակ թելը մնաց

Քարափների կողին ու ծնկների վրա:

Իմ առաջին սիրո առասպելը մնաց

Առուների կապույտ շրթունքների վրա:

Հիմա, երբ որ հոգնած կամ հարբած եմ լինում,

Ամպի նման նստած բարձունքների վրա,-

Առուներ ու կածան, հանկարծ լաց եմ լինում

Իմ այն մաքուր-մաքուր արցունքների վրա:

 

ԱԽՐ ԵՍ ԻՆՉՊԵՍ ՎԵՐ ԿԵՆԱՄ ԳՆԱՄ

 

Ախր ես ինչպե՞ս վեր կենամ գնամ,

Ախր ես ինչպե՞ս ուրիշ տեղ մնամ:

 

Ախր ուրիշ տեղ հայրեններ չկան,

Ախր ուրիշ տեղ հորովել չկա,

Ախր ուրիշ տեղ սեփական մոխրում

Սեփական հոգին խորովել չկա,

Ախր ուրիշ տեղ

Սեփական բախտից խռովել չկա:

 

Ախր ես ինչպե՞ս վեր կենամ գնամ,

Ախր ես ինչպե՞ս ուրիշ տեղ մնամ:

 

Ախր ուրիշ տեղ

Հողի մեջ այսքան օրհնություն չկա,

Այսքան վաստակած հոգնություն չկա:

Ախր ուրիշ տեղ ձյունի մեջ՝ արև,

Եվ արևի մեջ այսքան ձյուն չկա:

 

Ախր ուրիշ տեղ տեղահան եղած,

Եկած ուսերով Արագած սարի

Ուսերին հենված Սասնա տուն չկա:

 

Ախր ուրիշ տեղ

Ամեն մի քարից, առվից, ակոսից

Իմ աչքերով իմ աչքերին նայող

Մանկություն չկա:

 

Ախր ես ինչպե՞ս վեր կենամ գնամ,

Ախր ես ինչպե՞ս ուրիշ տեղ մնամ,

Ախր ես ինչպե՞ս ապրեմ առանց ինձ:

Խորագիր՝ #13 (1284) 10.04.2019 - 16.04.2019, Հոգևոր-մշակութային