ՀՈԿՏԵՄԲԵՐԻ 10-Ը ՌԱԴԻԱՑԻՈՆ, ՔԻՄԻԱԿԱՆ, ԿԵՆՍԱԲԱՆԱԿԱՆ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ԶՈՐՔԵՐԻ ԿԱԶՄԱՎՈՐՄԱՆ ՕՐՆ Է

Խորհրդային Միության փլուզումից հետո, երբ Հայաստանի Հանրապետությունը ինքնապաշտպանական ուժերով չհայտարարված պատերազմ էր մղում մի քանի անգամ գերազանցող ադրբեջանական զավթիչների դեմ, հասունացավ կանոնավոր ազգային բանակի ստեղծման անհրաժեշտությունը: Նոր կազմավորվող բանակը պետք է ապահովեր սահմանների պաշտպանությունը, ինչպես նաև չհայտարարված պատերազմում արժանի հակահարված տար ադրբեջանական սանձարձակ հրոսակներին: Ադրբեջանը ուներ հզոր քիմիական արդյունաբերություն, և լուրջ կասկածներ կային, որ հակառակորդը ունակ է ստեղծելու և կիրառելու զանգվածային խոցման զենք: Միևնույն ժամանակ, վերագործարկվել էր հայկական ատոմային էլեկտրակայանը, քայքայված և կազմալուծված վիճակում գտնվող քիմիական ձեռնարկություններում առկա էին ուժեղ ներգործության թունավոր նյութերի հսկա պաշարներ: Վերոնշյալ օբյեկտների ավերումը կամ դրանցում ստեղծված վթարային իրավիճակները լուրջ հետևանքներ կարող էին ունենալ շրջակա միջավայրի  և բնակչության վրա, ուստի, ժամանակի հրամայական պահանջով, այլ զորատեսակների հետ մեկտեղ 1992 թ. սեպտեմբերի 14-ին կազմավորվեց առաջին ռադիացիոն, քիմիական, կենսաբանական պաշտպանության ստորաբաժանումը:

ՀՀ ԶՈՒ ռադիացիոն, քիմիական և կենսաբանական պաշտպանությունը (ՌՔԿՊ) իրականացվում է բոլոր զորատեսակների, հատուկ զորքերի և ծառայությունների համաձայնեցված գործողությունների միջոցով համալիր պաշտպանություն զանգվածային խոցման զենքերից (ԶԽԶ): Այն հատուկ միջոցառումների համախումբ է, որոնք իրականացվում են ռադիոակտիվ, քիմիական և կենսաբանական վարակի պայմաններում զորքերի (ուժերի) կորուստները բացառելու կամ հնարավորինս նվազեցնելու և նրանց առջև դրված խնդիրների կատարումը ապահովելու, ինչպես նաև հակառակորդին հրանետային միջոցներով խոցելու համար:

ՌՔԿՊ զորքերի հիմնական խնդիրներն են՝ ռադիացիոն, քիմիական և ոչ սպեցիֆիկ կենսաբանական (մանրէաբանական) հետախուզումը, զորքերի (ուժերի) պաշտպանությունը ԶԽԶ-ից, ռադիացիոն, քիմիական և կենսաբանական տեսակետից վտանգավոր օբյեկտների վթարի կամ ավերման հետևանքներից, թիկունքի օբյեկտների և զորքերի քիմիական և դոզաչափական հսկողությունը, ռադիացիոն, քիմիական և կենսաբանական իրավիճակի գնահատումը և բացահայտումը, ճանապարհների, տեղանքի հատվածների, համազգեստի, սպառազինության, մարտական և այլ տեխնիկայի, մարտապաշարի և դրանց նյութական միջոցների ապաակտիվացումը, գազազերծումը, ախտահանումը, ՌՔԿՊ զորքերի սպառազինությունը և պաշտպանական միջոցները սարքին վիճակում պահպանելը, ինչպես նաև անսարք միջոցների նորոգումը:

Վերոնշյալ խնդիրները համարժեք և արդյունավետ լուծելու համար ՌՔԿՊ զորքերում մշակվում են միջնաժամկետ և երկարաժամկետ ծրագրեր, որոնք միտված են ոլորտային մասնագետների պատրաստմանը և վերապատրաստմանը, համակարգի կատարելագործմանը, ՌՔԿՊ զորքերի և այլ զորատեսակների համատեղ աշխատանքների համադասման ու կառավարման արդյունավետության մեծացմանը, ինչպես նաև ՌՔԿՊ սպառազինության և միջոցների պաշարների ստեղծմանը՝ հստակ առաջարկություններով եւ առկա իրողության հաշվառմամբ:

Կարևորելով ՌՔԿՊ մասնագետների մասնագիտական պատրաստության և դաշտային մարզվածության խնդիրը՝ յուրաքանչյուր տարի զորավարժարաններում ԶՈՒ ՌՔԿՊ զորքերը պլանավորում և անցկացնում են ստորաբաժանումների ճամբարային հավաքներ: ՌՔԿՊ ապագա սպաները սովորում են ՌԴ համապատասխան ակադեմիայում, ինչպես նաև վերապատրաստվում են նույն ակադեմիայում: ՀՀ ԶՈՒ ՌՔԿՊ զորքերում պատրաստվում են ՌՔԿՊ կրտսեր հրամանատարներ և մասնագետներ:

ԶՈՒ ՌՔԿՊ զորքերի զարգացման հիմնական ուղղություններն են՝

1. ՌՔԿՊ տեխնիկայի, սպառազինության և սարքերի արդիականացումը՝ գործընթացի մեջ ներգրավելով նաև հայրենական արտադրությունը,
2. ՀՀ տարածքում ռադիացիոն, քիմիական և կենսաբանական իրադրության հետախուզման ցանցի ստեղծումը, որը հնարավորություն կտա ՀՀ-ում ՌՔԿՊ վտանգավոր օբյեկտներում վթարի կամ ԶԽԶ կիրառման դեպքում արագ ազդարարելու շահագրգիռ կազմակերպություններին, զորամասերին և իրականացնելու հետևանքների վերացման աշխատանքներ,
3. ԱՊՀ և ՀԱՊԿ անդամ պետությունների, միջազգային կառույցների հետ համագործակցությունը՝ փորձի ուսումնասիրման և փոխանակման նպատակով. ամեն տարի տեղի է ունենում աշխատանքային հանդիպում ՌԴ ՌՔԿՊ զորքերի վարչության պատվիրակության հետ, որի ընթացքում քննարկվում են ՌՔԿՊ զորքերի մարտավարության զարգացման հեռանկարները, արտակարգ իրավիճակների ժամանակ փոխգործակցության հարցերը:

Անցած երկու տարիների մարտահրավերները ՌՔԿՊ զորքերի պատրաստության  լուրջ քննություն էին:

2020 թ. հունվար-փետրվար ամիսներից ՌՔԿՊ զորքերի պետ-վարչության պետ, գնդապետ Վ. Նշանյանի ղեկավարությամբ հատկապես ակտիվ փոխհամագործակցություն ծավալվեց  ՌԴ ՌՔԿՊ զորքերի Հայաստան գործուղված անձնակազմի հետ՝ ՀՀ ԶՈՒ-ում կենսաբանական անվտանգության կազմակերպման հարցերի շուրջ, ինչի շրջանակներում ՀՀ ԶՈՒ ՌՔԿՊ զորքերի վարչության կենսաբանական և էկոլոգիական անվտանգության ապահովման բաժանմունքի մասնագետները ռուս մասնագետների հետ ակտիվորեն ներգրավվեցին ՊՇՌ-ի միջոցով COVID-19-ի հայտնաբերման լաբորատոր հետազոտման աշխատանքներին: Միևնույն ժամանակ, ենթակա ստորաբաժանումը ախտահանման մեծածավալ աշխատանքներ էր իրականացնում առանձին զորամասերում, զինվորական հոսպիտալներում, հավաքակայանում և այլն:

Համավարակի դժվարին պայմաններում Հայաստանը պատվով ու բարձր պատրաստվածությամբ ներկայացավ արդեն վեցերորդ անգամ անցկացվող «Միջազգային բանակային խաղեր-2020»-ին: Համաբանակային խաղերի «Անվտանգ միջավայր» մրցույթում  հայկական զինուժի ՌՔԿՊ ստորաբաժանումը, տպավորիչ  ռազմական  հմտություններ ցուցադրելով, գերազանցեց մի շարք երկրների ներկայացուցիչներին եւ բրոնզե մեդալներով վերադարձավ հայրենիք:

2019-2021 թթ. ընթացքում ՌՔԿՊ զորքերի վարչությունում կազմվել և հրատարակվել են «ՀՀ ԶՈՒ ռադիացիոն, քիմիական և կենսաբանական պաշտպանություն» և «Միջուկային պայթյունների և ատոմային արդյունաբերության օբյեկտների վթարների (աղետների) ժամանակ ռադիացիոն իրավիճակի կանխատեսման և գնահատման» մեթոդական ձեռնարկները, «Հայ զինվոր» շաբաթաթերթում, ինչպես «կենսաբանական անվտանգություն» խորագրի ներքո, այնպես էլ այլ թեմաներով, հրապարակվել են տարբեր հոդվածներ զորքերի շրջանում իրազեկվածությունը բարձրացնելու նպատակով:

Ստեղծման օրվանից ՌՔԿՊ զորքերի առանցքային գործառույթներն են եղել ՌՔԿ պաշտպանության պլանավորումը, ապահովումը, զանգվածային խոցման զենքից պաշտպանությունը և անձնակազմի ուսուցումը: Տարիների ընթացքում ստեղծվել է նյութատեխնիկական անհրաժեշտ բազա, ԶՈՒ զորամիավորումները, զորամասերը ապահովվել են անհատական պաշտպանական լրակազմերով և հակագազներով, ռադիացիոն, քիմիական հետախուզման մեքենաներով ու սարքերով, հատուկ մշակման տեխնիկայով ու միջոցներով: Ներկայումս ՀՀ ԶՈՒ ՌՔԿՊ համակարգի զարգացումը նպատակաուղղված է միջազգային փորձի և նորագույն տեխնոլոգիաների ներդրման միջոցով զինված ուժերի ՌՔԿ պաշտպանության ապահովման և մարտունակության մակարդակի բարձրացմանը:

ՄԱՐԳԱՐԻՏԱ ՄԵԼՔՈՆՅԱՆ

ԶՈՒ ՌՔԿՊ զորքերի վարչություն

կապիտան

Լուսանկարները՝ ԱՐԵԳ ՎԱՐԴԱՆՅԱՆԻ