Մայիսի 16-ին Գորիսի Տեղ գյուղում մեծ շուքով նշվեց «Թուրուսի ութ» բարձունքի գրավման 20-ամյակը: Թշնամու բետոնակուռ կառույցից գրեթե ամեն օր հրետակոծվում էին ոչ միայն Տեղ, Կոռնիձոր, նաև համայնքի շրջակա գյուղերը: Հրդեհվում, փլվում էին տներ, զոհվում խաղաղ բնակիչներ: Տարածաշրջանի համար այդ բարձունքը դարձել էր մի իսկական չարիք, իսկ պատերազմը օր օրի թեժանում էր: Չնայած ահասարսուռ իրավիճակին, գյուղերը հերոսաբար դիմադրում էին, ոչ մեկի մտքով անգամ չէր անցնում լքել տունը, հարազատ հողը: Հենց այդ ուժն էր նաև, որ ոգևորեց և առաջ մղեց Տեղ գյուղի ջոկատի կամավորականներին` ազատամարտիկ Մելիքսեթ Պողոսյանի հրամանատարությամբ գրավելու, ոչնչացնելու և հողին հավասարեցնելու մահասփյուռ կառույցը:

Արդեն վեց ամիս է, ինչ ծառայում եմ բանակում։ Զորակոչվեցի աշնանն ու հայտնվեցի հայրենիքիս հարավային հեռավոր զորամասերից մեկում։ Արդեն վաղուց հարմարվել եմ ծառայությանն, ու այլևս առաջին ամիսների կարոտն ինձ չի տանջում։
Մի օր ոտքիս վերքի պատճառով գնում եմ զորամասի բուժկետ, և պարզվում է, որ պետք է պառկեմ բուժվելու համար։ Եվ, այ քեզ անակնկալ. բուժող բժիշկը իմ քաղաքացիական կյանքի ծանոթներից մեկն է՝ Բորիս Աբգարյանը, որին երբեմն հանդիպում էի ընկերոջս դարբնոցում։ Ուրախությանս, բնական է, չափ չկար։ Ո՞վ կմտածեր, որ մենք մի օր հանդիպելու ենք… զորամասում, ես՝ որպես շարքային, ինքը՝ զորամասի բժիշկ, սպա։

Խիստ էր ու ձյունառատ այս ձմեռը, իսկ լեռնային բնակավայրերում, երբ քամի էր սկսվում, բուքը փակում էր ճանապարհներն ու անցուղիները։ Այդպես էր նաև Վարդենիս գյուղում (Ապարանի շրջան), սակայն դպրոցում դասերը ոչ մի անգամ չընդհատվեցին։ Դասասենյակները տաքացվում էին վառարաններով, և քամին հաճախ էր ծխնելույզներից ծուխը հետ բերում։ Երեխաները հետները բարձ էին բերում, որ դնեն սառը նստարաններին, մինչ դասասենյակների ջերմանալը։ Եվ այդ սառն ու բքառատ օրերին 10-րդ դասարանի 7 աշակերտ տնետուն ընկած բախում էին գյուղացիների դռները։ Նրանց ներս էին հրավիրում համագյուղացիները և երբ իմանում էին այցելության նպատակը, թերահավատությունը տեղի էր տալիս զարմանքի` ինչպե՞ս, մեզ հիշե՞լ են: Հետո սկսվում էր զրույցը՝ ջերմ, մտերմիկ…

Ցավոք, գրեթե բոլոր սիրահար զույգերը ժամանակ առ ժամանակ տարաձայնություններ ու վեճեր են ունենում, և դա օրինաչափ է։ Իսկ հոգեբաններն անգամ հաստատում են, որ եթե կինն ու տղամարդը վիճում են, նշանակում է նրանք միմյանց պետք են։
Վիճակագրությունը ցույց է տալիս, որ երիտասարդ զույգերի դեպքում վեճերի հիմնական «մեղավորները» տղաներն են։ Ուրեմն ի՞նչ անել, երբ նեղացնում ես սիրածդ աղջկան. առաջին հերթին պետք է ուժ գտնել և ներողություն խնդրել։

Եթե կան աստեղային ժամեր, ապա կան նաև աստեղային օրեր, և մեր ազգային օրացույցում այդպիսի օրերից մեկը մայիսի 9-նն է։ Օր, որ նշանավորված է մեծ իրադարձություններով և հավերժորեն մտել է մեր ժողովրդի հավաքական հիշողության մեջ, դարձել անցած ճանապարհի նշանակ և ուղեցույց։

Մենք կորցրինք մեր պատմական հողերը, բայց բարոյական հաղթանակ տարանք` սովորեցնում էր պատմության դասագիրքը ու չէր բացատրում, թե ինչպես կարող է պարտությունը բարոյական լինել։ Մեզ սպանեցին, մորթեցին, տեղահան արին, ցրեցին աշխարհով մեկ, բայց մենք բարոյական հաղթանակ տարանք` համոզում էին ուսյալ պատմաբանները ու չէին հասկանում, որ այդ յուրօրինակ «հաղթանակի» ներշնչած հպարտությունը նույնքան թույլ է ու անպտուղ, որքան հզորների սեղանից թղթե շերեփով բաժին պոկելու ակնկալիքը։ Բարոյական հաղթանակ` կորցրած հողերի, բռնաբարված արժանապատվության, հազարավոր մարդկային կորուստների դիմաց։

Պատերազմի օրերին խիզախության, հայրենասիրության, ոգու եւ հերոսության այնպիսի պաշար կուտակեցինք, որ դեռ տասնյակ սերունդներ կգրավի, կվարակի մեր հին ու ազնիվ արյունը, կփոխանցվի ժառանգաբար։ Մի դրվագ պատմեմ. Մխիթար Թիզյան անունով ազատամարտիկը պատերազմում կորցրել էր երկու ձեռքը, երկու աչքը։ Ասում էր` Մետաքսե, Աստված թող ինձ մի հատիկ աչք տա, կրկին ճակատ կգնամ, կկռվեմ։ Ասք չէ, ի՞նչ է հապա, դյուցազնավեպ է, լեգենդ է։ Մեր ոգու առասպելն այստեղից է գալիս ու երբեք չի ավարտվելու։