Բերդավան համայնքն ունի 860 տնտեսություն և 3600 բնակիչ: Մեծությամբ ու բնակչության թվով Նոյեմբերյանի երկրորդ գյուղն է Կողբից հետո: Գյուղի միջնակարգ դպրոցում սովորում է 348 աշակերտ, իսկ մանկապարտեզի սաների թիվը 120 է: Գյուղը գազաֆիկացված ու էլեկտրաֆիկացված է, իսկ երեք տարի առաջ վերջնականապես լուծվել է խմելու ջրի խնդիրը:

108 դպրոցը, որտեղ պետք է հանդիպեի զինղեկ, գնդապետ Նիկոլայ Ավանեսյանին, Երևանի արվարձանային Սիլիկյան թաղամասում է: Երբ մեքենան մոտեցավ, նկատեցի կոկիկ, բարեկարգ դպրոցի շենքը: Բակում ինձ դիմավորեց բարեհամբույր դեմքով և զինվորական համազգեստով, ձիգ ու պատկառանք ներշնչող զինվորականը: Շենքը ներսից էլ բարեկարգ էր ու գեղեցիկ: Մինչև դասն սկսվելը մի քանի րոպե կա, և զինղեկն ինձ ուղեկցում է ՆԶՊ դասասենյակ: Ընդարձակ, լուսավոր սենյակի բոլոր անկյուններն ու պատերը կարծես խոսում են՝ ցուցապաստառներով և դիդակտիկ բոլոր անհրաժեշտ նյութերով: Սենյակի անկյուններում և պատուհանագոգերում փթթում են ծաղիկները: Մի անկյունում էլ «կանգնած» է հակագազով և դաշտային զինվորական համազգեստով մանեկենը: Իսկ զինղեկ Ավանեսյանը այնպիսի ոգևորությամբ է սկսում ներկայացնել իր «տնտեսությունը», որ ինձ ակամա զգում եմ նրա աշակերտներից մեկը: «Ահա, նայե՛ք, այստեղ էլ մեր զենքի պահոցն է»,- նրա հպարտությունն ակներև է: Փոքրիկ սենյակի պատերի յուրաքանչյուր թիզ մաքուր է, կոկիկ և ճաշակով է օգտագործված: Թվում է՝ մտել ես թանգարան, որը հենց նոր մանրազնին ստուգման է ենթարկվել: Բացում է ճաղավանդակը և անթաքույց հպարտությամբ հատ-հատ ներկայացնում պահվող զենքերը:

Ուշադիր նայե՛ք զինվորի դեմքին: Ի՞նչ եք տեսնում: Ասեմ՝ ո՛ւժ, վճռականությո՛ւն, համարձակությո՛ւն, ինքնավստահությո՛ւն: Լրջախոհությո՛ւն եւ զսպվածություն: Կռվելու եւ հաղթելու կամք: Հենց այսպիսին է լինում սեփական գործը լավ իմացող, հոգեբանորեն եւ մասնագիտորեն գերազանց պատրաստված զինվորականը: Չափազանց խոսուն է նրա դեմքի արտահայտությունը՝ ես այստեղ կանգնա՛ծ եմ, ե՛ս եմ այս բարձունքի տերը:
Նկարում դիրքի ավագ, պայմանագրային ավագ սերժանտ Արման Նալբանդյանն է: Ավարտել է ուսումնական բրիգադում անցկացվող պայմանագրային սերժանտների դասընթացները: Շուրջ 8 տարի է ծառայության մեջ: Իր խորհրդով նաեւ երկու եղբայրներն են անցել զինվորական պայմանագրային ծառայության. դասակի հրամանատարի տեղակալներ են:

Կարդում եմ լրատվամիջոցների տարածած հաղորդագրությունը, ու սիրտս սեղմվում է. «Մայոր Սարգիս Ստեփանյանը 32 կիլոգրամանոց կշռաքարը բարձրացրել է 5 անգամ՝ սահմանելով ռեկորդ, որը կարձանագրվի Հայոց դյուցազնագրքում, և հայտ կներկայացվի Գինեսի ռեկորդների գրքում գրանցվելու համար»։ Ես հիշում եմ մեր վերջին զրույցը, որը ամիսներ առաջ էր։ «Չեմ հանձնվելու,- ասում էր Սարգիսը,- կարելի է ապրել առանց ոտքերի։ Մեկ ձեռքով այնքան բան կարելի է անել։ Լեռնագնացությունը չեմ թողնելու, թռչելու եմ պարաշյուտով…»։ Սա նման էր մարտահրավերի։ Սա անհավասար պայքար էր ճակատագրի դեմ։ Կյանքին կառչելու ճիգ էր։ Եվ այսօր՝ այս ռեկորդը։ Հերոս, հաղթանակ, դյուցազուն բառերը շաղվում են համակարգչի վրա։ Ես վերցնում եմ հեռախոսն ու հավաքում եմ Սարգիսի համարը։

Հայոց բանակի կազմավորման առաջին իսկ օրերից լուրջ ուշադրություն է դարձվում բանակում բժշկական ծառայության ձևավորմանը, օրեցօր ընդլայնմանն ու բարելավմանը:
Իննսունականների սկզբներին, երբ թշնամին փորձում էր բարուրում խեղդել արցախցիների ազատագրական պայքարը, զինվորական հանպատրաստից հոսպիտալների վերածվեցին ինչպես Արցախի, այնպես էլ Հայաստանի Հանրապետության գրեթե բոլոր մեծ ու փոքր բուժհիմնարկները: Երևանի Մուրացան փողոցի վրա գտնվող մանկական հիվանդանոցում առանձնացվեց հատուկ բաժանմունք մարտական գործողությունների հետևանքով վիրավորված զինծառայողներին ու ազատամարտիկներին ընդունելու ու բուժելու համար: Հետագայում մանկական հիվանդանոցը տեղափոխվեց հարևանությամբ կառուցված նոր շենք, իսկ նախկին շենքը վերակառուցվելով ու անհրաժեշտ սարքավորումներով լրացվելով, օր օրի արդիականացվելով ու նորանոր արհեստավարժ բուժանձնակազմով համալրվելով, դարձավ նորանկախ մեր երկրի թիվ մեկ զինվորական բժշկական հաստատությունը` ՀՀ ՊՆ կենտրոնական զինվորական կլինիկական հոսպիտալը:

Նա Զեմն է (ժամանակին ինչ-որ մեկը բանակում ի դեմս նրա «զեմլյակի» է գտել, այդտեղից էլ մականունը): Հետախույզ է` հատուկ նշանակության ստորաբաժանման կապիտան, «Արիության» մեդալակիր: Մարդ, որ տասնյակ անգամներ ներթափանցել է հակառակորդի թիկունք, մարդ, որ կատարում է հրամանատարության ամենապատասխանատու առաջադրանքները, մարդ, որ անընդհատ հայտնվում է կյանքի ու մահվան սահմանագծում: Այսպիսին է հետախույզի ծառայությունը: Հետախույզից ոչ ոք ոչինչ չի կարող «կորզել», եթե միայն ինքը չցանկանա…

Երբ հրթիռահրետանային զորամասը նոր էր կազմավորվել, և Ալբերտ Բաղդասարյանը նշանակվել էր հրամանատար, մենք առիթ ունեցանք զրուցելու: Նա ասաց, որ տարբեր զորամասերից իր մոտ են հավաքվել մի քանի հարյուր զինվոր` բոլորն էլ բարդ բնավորությամբ: Երբ հարցրի, թե ինչու են բոլորը բարդ բնավորությամբ, հրամանատարի պատասխանը համոզիչ էր. «Ինչո՞ւ պետք է հրամանատարները հենց լավագույն զինվորներին ինձ տային, պարզ չէ՞, որ ուղարկել են նրանց, որոնց հետ դժվարությամբ են լեզու գտնում: Ես ուշի ուշով հետևել եմ տեղեկագրերին. գնդապետ Ալբերտ Բաղդասարյանի ղեկավարած զորամասում ծանր միջադեպեր չեն արձանագրվել այս տարիների ընթացքում: Նա աշխատել է բարդ կոնտինգենտի հետ` այդ ընթացքում զուգահեռաբար ձևավորելով սպայական կոլեկտիվ: Այսօր զորամասը լավագույններից մեկն է և՛ մարտական պատրաստության, և՛ միջանձնային փոխհարաբերությունների առումով: Ուստի, որոշեցի հենց զորամասի հրամանատար, գնդապետ Ալբերտ Բաղդասարյանի հետ քննարկել զինվորական ղեկավար-ենթակա փոխհարաբերությունների խնդիրը: