Հայ-ադրբեջանական շփման գծի օգոստոսյան առաջին աննախադեպ լարված օրերը ցույց տվեցին ամենագլխավորը` քսան տարվա զինադադարի տարիները չեն բթացրել մեր ժողովրդի՝ վտանգն զգալու ներքին կարողությունը, ցույց տվեցին սպառնալիքի իրական լինելը և, որ պակաս կարևոր չէ, հրատապությունը` արդիական լինելու իմաստով:

Թաթերենը կամ կովկասյան պարսկերենը պատմական Շիրվանում իսլամական միջնադարում և ընդհուպ մինչև 20-րդ դարասկիզբը եղել է տարածքի հիմնական լեզուն, ինչը փաստում է նաև, այսպես կոչված, ադրբեջանական պատմագրության հայր Աբբաս-Ղուլի Աղա Բաքիխանովը: Հետագա տարիներին թյուրքականության ներդրման և բնիկ ժողովուրդների ձուլման քաղաքականության ակտիվ կիրարկման արդյունքում այն զգալիորեն դուրս է մղվել իր տարածման շրջաններից և ստացել լուսանցքային լեզվի կարգավիճակ:

Սեպտեմբերի 4-ից 5-ը Մեծ Բրիտանիայի Կարդիֆ քաղաքում ընթացավ Հյուսիսատլանտյան դաշինքի անդամ երկրների ղեկավարների 65-րդ վեհաժողովը, որը, թեև, նախաձեռնել էին Աֆղանստանից զորքերի դուրսբերման, ինչպես նաև իրաքյան, սիրիական և լիբիական հարցերի քննարկման նպատակով, բայց ուկրաինական ճգնաժամի պայմաններում այլ բովանդակություն ստացավ: Այս հանդիպումն առանձնացավ նրանով, որ վերջին երկու տասնամյակների ընթացքում չհրավիրեցին ՌԴ ներկայացուցչին այն դեպքում, երբ քննարկվող հարցերի մեծ մասը կապված էր հենց Ռուսաստան-ՆԱՏՕ հարաբերություններին: Ուելսյան վեհաժողովի շրջանակներում ԱՄՆ պետքարտուղարության նախաձեռնությամբ կազմակերպվեց նաև Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահների հանդիպումը:

Երբեւէ չունենալով բնական մեծ հարստություններ` մեր ազգը մշտապես «դատապարտված է եղել» իր իմաստնությամբ ու գիտելիքի ուժով ճանապարհ հարթելու: Այսօր էլ հայ ազգի գոյությունն ու ապագան կախված է իր զավակների բարձր կրթվածությունից ու մտքի նվաճումներից: Այս առումով Սեպտեմբերի 1-ը՝ Գիտելիքի եւ դպրության օրը, մեր ժողովրդի համար տարվա ամենակարեւոր ու նվիրական տոներից է:

Վերելքը շարունակվում էր արդեն երրորդ ժամը։ Ուսապարկերի ու սպառազինության ծանրությունից ամեն քայլին ավելի ու ավելի խորն էինք թաղվում ձյան մեջ։ Մեր շուրջը խիտ մառախուղ էր, ճանապարհը գտնում էինք շոշափելով կիրճերի կտրված քարաժայռերը։ Մենք չէինք կարող կանգնել, քանզի կանգնելը հավասարազոր էր սառչելուն, ու ոչ ոք կողքինին օգնել չէր կարող, քանզի ինքը հազիվ էր ոտքի վրա մնում։ Մինչև գագաթը մնացել էր ութ կիլոմետր։

-Մեր տղաների ոգին շատ բարձր է,- օրերս ասաց երիտասարդ բարեկամս, որ սահմանին առաջացած լարված օրերին գնացել էր առաջնագիծ:- Գնացել էինք ընկերներով: Գնացել էինք տղերքի կողքին կանգնելու: Թող իրենց մենակ չզգան:
-Է, ի՞նչ, ամեն անգամ պիտի գնանք զինվորների կողքին կանգնենք, որ չվախենա՞ն,- փորձելու համար հակաճառեցի նրան:
– Վա՜յ,- զարմացավ,- կա՛մ ինձնից նման բան չէր սպասում, կա՛մ զարմացել էր իմ դատողության վրա ու սկսեց բացատրել։ -Իլհամը էդ օրերին կոչ էր անում, որ հայրենասերները գնան դիրքեր, կանգնեն իրենց ասկյարների կողքին, բայց նրա կոչին ականջ դնող չկար, իսկ մենք և մեզ նման էլի շատերը առանց կոչի, ինքնաբուխ գիտակցումով գնացել էինք դիրքեր:

Ավտոբուսը սլանում է Երեւան: Դասի շտապող ուսանողներից, նրանց ուղեկցող ծնողներից, հանգիստը հարյուրավոր կիլոմետրեր հեռվում վայելած զբոսաշրջիկներից բացի, մայրաքաղաք են ուղեւորվում նաեւ լրացուցիչ արձակուրդով խրախուսված զինվորները: Տղաներին ուղեկցում է զորամասի գումարտակի հրամանատարի ԱՀՏԱ գծով տեղակալը: Նրանք աշխույժ զրուցում են, զինվորական առօրյայից են խոսում, երաժշտությունից: Մեկը սաքսոֆոնային երաժշտություն է սիրում, մյուսը` կիթառ… Ուղեւորները միջամտում են, հարցնում սահմանին տիրող իրավիճակի մասին, սննդից հետաքրքրվում… Անկեղծ, ջերմ զրույցը երկարում է, ձգվում, մեկ էլ հանկարծ պարզվում է՝ տղաներից ավագ սերժանտ Խաչատուր Ավետիսյանի ծննդյան օրն է, լրանում է նրա 20-ամյակը: