Արցախյան ազատամարտի մասնակից, մարտական պարգեւների արժանացած ոստիկանության գնդապետ Ալեքսանդր Սարգսյանը հեղինակել է «Ռազմական հետախուզության հոգեբանական խնդիրները» ուսումնական ձեռնարկը:
Գրքույկն արժեքավոր է նրանով, որ հեղինակը Արցախյան պատերազմի մասնակից է, և հեղինակած հետազոտության հիմքում ընկած է նրա մարտական փորձը: 1992 թ. հուլիսին, երբ ադրբեջանական զինված կազմավորումները և նախկին խորհրդային զորքերը ձեռնարկում են լայնածավալ հարձակում, Ա. Սարգսյանն իր ջոկատով ընկնում է շրջապատման մեջ և կամա թե ակամա հարկադրված է լինում հակառակորդ ուժերի ճամբարում իրականացնել խափանարար-հետախուզական գործողություններ: Անհրաժեշտ է փաստել, որ մեր օրերում հազվադեպ են պատահում ուսումնասիրություններ, որոնցում միաժամանակ զուգակցվում են և՛ տեսական, և՛ գործնական գիտելիքները:

Անհատներ կան, որոնք ապրում են եւ նշանավոր են միայն նրանով, որ մի բարձր պաշտոն ունեն կամ աստիճան։ Առեք նրանցից էդ պաշտոնը կամ աստիճանը՝ կտեսնեք՝ օխտը կորածի մինը։ Մարդիկ էլ կան, որ առանց իշխանության էլ, թեկուզ նույնիսկ ձախորդության ու հալածանքի մեջ, միշտ երեւում են իրենց ինքնուրույն կերպարանքով, ուժով ու շնորհքով։ Էդպես են եւ մարդկային ցեղերը։ Պատմությունը ցեղեր է հիշում, որ իշխել ու նշանավոր են եղել, քանի որ ունեցել են քաղաքական ինքնուրույն իշխանություն, զենքի զոռ ու ֆիզիկական ուժ, հենց որ կորցրել են քաղաքական անկախությունը, հետզհետե հալվել են ժողովուրդների մեջ ու կորել։ Ցեղեր էլ կան, որ քաղաքական անկախ կյանքը կորցնելուց հետո էլ կարողացել են պահել իրենց ազգային կերպարանքը երկար դարերի ընթացքում, ամեն տեսակ հալածանքների տակ։ Իհարկե, ծանր է եղել միշտ էս մաքառումը եւ բարոյական ու ֆիզիկական կորուստները անվերջ, բայց այնուամենայնիվ նրանք չեն կորել ու կան։ Էդ ժողովուրդներից մինն է անշուշտ մեր դժբախտ ցեղը, որ քաղաքականորեն անկախ չի եղել գրեթե երբեք, որ իր գոյության տարիներից ավելի շատ կարող է կոտորածներ համարել, եւ սակայն էսօր էլ տակավին կա իր լավ թե վատ՝ ազգային կյանքով ու կերպարանքով։

Օրերս Բրյուսելում կայանալիք հարավ-կովկասյան հակամարտություններին նվիրված Եվրախորհրդարանի կազմակերպած քննարկմանը մասնակցելու են նաև թալիշ հասարակական-քաղաքական գործիչներ, որոնք, ըստ մի շարք կայքերում տեղ գտած լրատվության, բարձրացնելու են Թալիշստանի լիակատար անկախության հարցը՝ համարելով, որ Ադրբեջանական Հանրապետության կազմում ինքնավարության պահանջը թալիշ ժողովրդի համար այլևս ժամանակավրեպ է… Կասկածից վեր է, որ թալիշական շարժումը յուրահատուկ «շոգեքարշի» դեր կարող է կատարել Ադրբեջանում ապրող տեղաբնակ այլ ժողովուրդների ազգային-ազատագրական ընդվզումների համար։

Հակաօդային պաշտպանության ուսումնական զորամասի նորակոչիկները երբեք չեն մոռանա 2014թ. փետրվարի 2-ը: Հենց այդ օրը նրանք կատարեցին իրենց կյանքի ամենակարևոր քայլը, զինվորական երդում տվեցին: Այո՛, երիտասարդ տղաները իրենց ընկերների, հարազատների, հրամանատարների առջև հպարտորեն երդվեցին անգամ կյանքի գնով պաշտպանել հայրենիքն ու հայրենի սրբությունները:

Նոր ուսումնական տարվա նախապատրաստական շրջանում պաշտպանության նախարար Սեյրան Օհանյանը, հանդիպումներ ունենալով զորամիավորումների, կայազորների սպայակազմերի հետ, հատկապես կարևորում էր վաշտերի (մարտկոցների) հետ տարվող աշխատանքը և զորամասերի հրամանատարների, նրանց տեղակալների, գումարտակների հրամանատարների առջև խնդիր էր դնում ավելի ուշադիր լինել նշված ստորաբաժանումների հրամանատարների նկատմամբ և իրենց փորձից ելնելով՝ ցուցաբերել ամենօրյա գործնական օգնություն, որովհետև հենց այդ օղակներում են կյանքի կոչվում մարտական պատրաստության խնդիրները, ինչպես նաև այդ օղակներում են ձևավորվում կրթական, դաստիարակչական տարբեր պատրաստվածություն ունեցող զինծառայողների միջանձնային ե՛ւ դրական, ե՛ւ բացասական երևույթները, նրանց վերաբերմունքը զինվորական ծառայության և զորամասի՝ որպես իրենց ընդհանուր տան նկատմամբ: Իսկ գումարտակի հրամանատարը և ավելի բարձր պաշտոններ զբաղեցնող սպաները, որոնք ժամանակին վաշտերի (մարտկոցների) հրամանատարներ են եղել, պարտավոր են օգնել և իրենց փորձը փոխանցել զորամասերի հիմքը հանդիսացող ստորաբաժանումների երիտասարդ հրամանատարներին:

«Հայրենիք» ակումբն առանձին գրքույկով հրատարակել է Գարեգին Նժդեհի 1930 թ. մայիս-հունիս ամիսներին Բոստոնում (ԱՄՆ) հրատարակվող «Հայրենիք» օրաթերթի համարներում հայտնաբերված «Յիշի՛ր պատերազմը» հոդվածաշարը (Գ. Նժդեհ, Յիշի՛ր պատերազմը: Հրատարակիչ «Հայրենիք» ակումբ, Երևան, 2013, 101 էջ): Հոդվածաշարը հրատարակության պատրաստած խմբագիրը նկատել է, որ հոդվածները, ինչպես Նժդեհի մյուս աշխատությունները, առանձնանում են այժմեականությամբ և հիմնականում դուրս են մնացել ցայսօր հրատարակված զորավարի երկերի ժողովածուներից:

Պատերազմն իր օրինաչափությունն ունի՝ ընթացքն ու ավարտը, տարբեր երեսները, և ինքն է տնօրինողը մարդկային ճակատագրերի: Շատ ավելի ծանր է, սակայն, երբ այդ չարիքին նայում ես երեխայի աչքերով…

Արցախյան ազատամարտն էլ ունեցավ պատանի տղաների` «գնդի որդիների» իր բանակը, որոնք մոռացած մանկություն, վառոդի հոտն զգացին իրենց քիմքին: Նրանք իրենց կյանքի ամենակարևոր դասը՝ արդարության համար ճշմարիտ կռիվը, սերտեցին հենց պատերազմի թոհ ու բոհում՝ մոռացած մանկության իրենց երազանքը… Եվ նրանք պատերազմն այսօր կրում են իրենց մեջ՝ իրենց հուշերում, կրում են թանկ մասունքի նման: