Ինտերնետում ուշադրությունս գրավեց մի լուսանկար` տարեց կինը գորովանքով գրկել էր զինվորականի հագուստով մի երիտասարդ տղամարդու։ Լուսանկարը մակագրություն ուներ. «Ադրբեջանցի տատիկը և հայ ազատամարտիկը»։ Ես տարածեցի լուսանկարը Facebook ցանցով և խնդրեցի տեղեկություն հաղորդել լուսանկարում պատկերված անձանց մասին։ Շուտով ինձ գրեց Ստամբուլի համալսարանի պատվելի դասախոս, հայազգի Ալբեր Քեշիշը։ Նա ասաց, որ ազատամարտիկը իր դասընկերն է` Սարգիս Հացպանյանը, որը Արցախյան պատերազմի մասնակից է։ Եվ ահա Սարգիս Հացպանյանն իմ աշխատասենյակում է և պատմում է հայտնի լուսանկարի հետաքրքիր ու սրտառուչ պատմությունը։

Սիրիական պատերազմի պատճառով շատ սիրիահայեր են հեռանում իրենց երկրից, իսկ ոմանք էլ ցանկանում են բնակություն հաստատել ԼՂՀ Քաշաթաղի շրջանում: Արդեն 20-ից ավելի ընտանիքներ են տեղափոխվել Քաշաթաղ, և այդ կապակցությամբ շրջանի Կովսական քաղաքում նրանց համար արդեն երկրորդ բազմաբնակարան տունն է կառուցվում: Կատարվող աշխատանքներին ծանոթանալու նպատակով Քաշաթաղի շրջվարչակազմի աշխատակազմի քաղաքաշինության և ճարտարապետության բաժնի վարիչ Հովհաննես Հակոբյանի և «Քաշաթաղի ջրամատակարարում» ՓԲԸ-ի տնօրեն Աշոտ Միրզոյանի հետ մեկնում ենք Կովսական:

Գրիգոր Զոհրապն ասում էր. «Կարեւորը ոչ միայն տեսնելն է, այլեւ տեսցնելը»։ Այս խոսքերը կարծես հենց հայտնի ֆոտոլրագրող ՀԱԿՈԲ ԲԵՐԲԵՐՅԱՆԻ (ՀԱԿԲԵՐԻ) լուսանկարների մասին լինեն։ Սրանք լոկ համր լուսանկարներ չեն. ամեն մի պատկերի մեջ զգում ես կենդանի բաբախը, կյանքը՝ իր գունային ողջ նրբերանգներով։ Նուրբ դիտողականություն, սուր աչք, պահը հրաշալիորեն որսալու բացառիկ ունակություն, անմիջականություն, մեծ փորձ, արվեստագետին հատուկ նուրբ զգացողություն… մի խոսքով՝ բարձր պրոֆեսիոնալիզմ։

Ուժեղ, հայրենասեր, արժանապատիվ, քաջ, կիրթ տղամարդը պիտի իր դերն ու կշիռը ունենա հասարակության մեջ, որպեսզի երիտասարդ տղան ցանկանա նմանվել նրան։ Մենք ենք իդեալներ հուշում երիտասարդ սերնդին… Ռազմագիտություն առարկան դասավանդվում է վերջին երեք դասարաններում։ Իսկ մի՞նչ այդ… 14-15 տարեկան մարդուն ինչքան ուզում ես ասա՝ Տիգրան Մեծ, Ավարայր, Եղեռն, Սարդարապատ… նա արդեն կազմավորված ներաշխարհով ու մտածելակերպով մարդ է… Կիմանա, բայց չի զգա։ Մեր պատմությունը չի դառնա հոգու նկարագիր, մեր մեծերի անունները չեն դաջվի սրտի մեջ, արյունը չի արձագանքի։ Մարդուն հայրենիքին պիտի կապես ծնված օրվանից, երբ լսում է առաջին օրորոցայինը և թոթովում է առաջին բանաստեղծությունը։ Ռազմագիտության ուսուցիչը աշակերտին ավելի շատ ռազմական տարրական գիտելիքներ տալու խնդիր ունի… Նաև բարոյահոգեբանական շեշտադրումներ անելու, եթե դրա համար կա պարարտ հող՝ հայրենիքը սիրող սիրտ…

20 տարի առաջ՝ 1992թ. նոյեմբերի 5-ին, Լաչինի գյուղերից մեկի համար մղվող մարտերում հերոսաբար ընկավ Արցախյան ազատամարտի նվիրյալ Կարեն Մանվելյանը: Նոյեմբերի 5-ին ՀՀ պաշտպանության նախարարության «Մայր Հայաստան» զինվորական թանգարանում տեղի ունեցավ Կարեն Մանվելյանի մահվան 20-րդ տարելիցին ու ծննդյան 45-րդ տարեդարձին նվիրված` «Եթե ուզում ես ազգդ, հայրենիքդ ապրեն, ապա նրանց համար մեռնելու կամք ունեցիր» խորագրով հուշ-երեկոն: Ներկա էին ազատամարտիկի հարազատները, մարտական ընկերները, ուսուցիչները, հյուրեր:

ԵՊՀ իրանագիտության ամբիոնը վաղուց արդեն ուսումնասիրում է ոչ միայն իրանական ժողովրդի՝ իրանցիների, աֆղանների, թալիշների, քրդերի ազգագրական, պատմական, լեզվական խնդիրները, այլև կովկասյան և կասպյան ժողովուրդներինը։ Բոստոնում հրատարակվող «Իրան և Կովկաս» միջազգային հանդեսում, որը հրատարակվում է նվաստիս խմբագրությամբ, նշանակալի տեղ է հատկացվում հենց կովկասագիտական հոդվածներին։ Իսկ մեր ամբիոնի ջանքերով մոտ ժամանակներս նախատեսվում է հրատարակել կովկասյան ժողովուրդների առասպելաբանությանը նվիրված մի հանրագիտարան։ Այդ յուրահատուկ և առայժմ իր տեսակի մեջ եզակի աշխատանքին իրենց մասնակցությունն են բերելու նաև Վրաստանի, Դաղստանի, Չեչնիայի, Օսիայի, Ադիգեյի, Կարաչաևո-Չերկեսիայի գիտնականները։ Ինչպես տեսնում եք, Կովկասն այնքան էլ օտար թեմա չէ մեր գիտական պրպտումներում…

Հակոբ պապն արդեն իննսունն անցել, իսկ հարյուրն էլ ծալելով թևատակի`Նարեկացու ողբերգության մեջ, ամեն առավոտ ճանապարհելով ծոռներին`Գևորգին ու Անդրանիկին, պատվիրում էր.
-Տեսե՛ք, բալե՛քս, ֆրանս ու բան չգիտեմ… մեռնիմ ձզի, էն տետրի միջի գրածս լավ սովորած կգաք…
Իսկ գրածը հայոց այբուբենն էր`ամեն տառի կողքը նշված պապի` Արևմտյան Հայաստանի ավեր գյուղի ու թափված երակների անուններով: Այս արյունաուժ այբուբենը Ա-ից էր սկսվում, որն իր մանկության` սարերի հովին վազող ընկերոջ անվան առաջին տառն էր: