Հրաչյա Բաբայանը պատմաբան չէ, մանավանդ ռազմական պատմաբան, սակայն կարողացել է իր հոր՝ Խորհրդային Միության հերոս Հրանտ Բաբայանի մարտական ուղին, որը ձգվում է Մոսկվայից մինչեւ Բեռլին, վերականգնել բառիս բուն իմաստով, ժամ առ ժամ, կիլոմետր առ կիլոմետր։

2012-ի սկզբին զորքերում բռնկվեց ատիպիկ թոքաբորբ։ Այսինքն` դա սովորական, բոլորին քաջ հայտնի թոքաբորբը չէր։ Ատիպիկ թոքաբորբը ունի մահացության շատ բարձր աստիճան ամբողջ աշխարհում։ Ատիպիկ թոքաբորբը էապես տարբերվում է դասական թոքաբորբից բազմաթիվ բնութագրիչներով, և՛ նախանշաններով, և՛ ախտանիշներով, և՛ հայտնաբերման հնարավորություններով, և՛ բուժման ընթացքով, և՛ վերականգնման միջոցներով։

Զորամասի հրամանատարի տեղակալ գնդապետ Դ. Միքայելյանի ուղեկցությամբ բարձրանում ենք մարտական հենակետեր։ Գնդապետի ցանկությունը միայն մեզ ուղեկցելը չէր. մարտական հենակետեր բարձրանալը փորձառու զինվորականի ամենօրյա աշխատանքային գրաֆիկի մի մասն է։
Մեքենան դանդաղ բարձրանում է, ու մենք ունկնդիր գնդապետի պատմություններին, որոնք հիմնականում տարիներ առաջ այստեղ տեղի ունեցած թեժ մարտերի հիշողություններ են՝ ասես չենք նկատում բնության բազմագույն գեղեցկությունը։

Սեպտեմբերին կայանալիք ՀԱՊԿ երկրների մասնակցությամբ զորավարժության նախապատրաստական աշխատանքները շուտով կավարտվեն։ ՀՀ ԶՈՒ ԱՀՏԱ վարչությունն իրականացնելու է զորավարժության տեղեկատվական ապահովումը, դաստիարակչական աշխատանքները, մշակութային, ժամանցային աշխատանքների կազմակերպումը։ ԶՈՒ ԱՀՏԱ վարչության բարոյահոգեբանական ապահովման բաժնի պետ-վարչության պետի տեղակալ գնդապետ Աշոտ Պողոսյանը ներկայացնում է նախապատրաստական աշխատանքների ընթացքն ու առաջիկա անելիքները։

Երբ Արցախի պաշտպանության նախարար, պաշտպանության բանակի հրամանատար գեներալ-լեյտենանտ Մովսես Հակոբյանին ներկայացրի առաջնագծում մարտական հերթապահություն կատարող զինվորների ու սպաների հետ մեր հանդիպումներից ստացած դրական տպավորությունը, չմոռանալով առանձնացնել նրանցից մի քանիսին, նախարարն ընդգծված հանգով ուղղեց տողերիս հեղինակին՝ ասելով. «Արցախի բանակում բոլորն էլ լավ են ծառայում՝ իրենց նպաստը բերելով մեր երկրի պաշտպանության վեհ գործին»։ Եվ զարմանալին այն էր, որ նախարարը առաջնագծում ծառայություն տանող դասակի, վաշտի ու գումարտակի հրամանատարներին ճանաչում էր անուն առ անուն, որոնցից մեկին՝ մայոր Է. Ավետիսյանին ես հանդիպեցի սահմանին։

Զորամասի շարահրապարակում զինվորական նվագախումբն իր ամենօրյա պարապմունքն էր անցկացնում։ Բարձրագնա լեռներում նվագախմբի խրոխտ երաժշտությունն ուրիշ խորհուրդ ու իմաստ ունի։ Երաժշտությունն ասես լրացնում-ամբողջացնում է ներքևում հոսող Որոտանի խշշոցը։ Եվ բնության ձայներով հարստացած՝ նվագախմբի տղաների երգերն ու մարշերը ոգևորություն, հպարտության զգացում են արթնացնում ինչպես զինծառայողների, այնպես էլ ամենօրյա իր աշխատանքին քայլող հայ շինարարի ու զինվորականի, մտավորականի հոգում։

Անասելի հուզված էի, երբ հասա Սասուն… Ես չգտա այն գյուղը, որ տատս էր պատկերել իմ մանկական հիշողություններում… Եկեղեցիները խոնարհված էին, հավասարեցված հողին, ընկուզենիների անտառը վառելափայտ էր դարձել թուրքերի համար, և հայերի երբեմնի շեն ու կանգուն տների սրբատաշ քարերը զարդարում էին քրդերի նորակառույց կացարանները… Գույնզգույն շորերով քուրդ կանայք, փափախավոր տղամարդիկ մորեմերկ վխտացող տղեկները այնքան աններդաշնակ էին իմ երազանքների գյուղին, իմ ծննդավայրի սրբազան պատկերին… Ինձ թվաց՝ լսում եմ հարազատ հողի տնքոցը օտար ներբանների տակ…