Ուշադրության կենտրոնում
Երկու պատերազմների թոհուբոհով է անցել Թադևոս Ծպնեցյանը։ Ծնունդով Լոռու մարզի Մեծ Պարնի գյուղից է ապագա բժիշկը.
-Ազգանունս առաջացել է Կարսի նահանգի Ծպնի գյուղի անունից, որտեղից 1812թ. նախնիներս շարժվելիս են եղել դեպի Սև ծովի կողմ, բայց Պարնիում գիշերակացը ճակատագրական է եղել։
Հայկի դեմքը ծածկված է, դիմագծերը չեմ տեսնում: Գլուխը հակել, թաղել է մոր գրկում: Հաղթանդամ է, թիկնեղ, բարձրահասակ:
-Տղաս երկու մետր բոյ ուներ,- ասում է մայրը,- ու ոտից գլուխ խիղճ էր: Փողոցում մի անտեր շուն, սոված կատու տեսներ, կերակրում, խնամում էր: Խեղճերի, թույլերի, տկարների պաշտպանն էր: Իմ տղայի համար ուրիշի ցավ չկար, հարազատի պես օգնության էր հասնում անծանոթ մարդկանց:
Նոյեմբերյանի Ոսկեվան գյուղում բնակվող Գարդիշյանների ընտանիքում բոլոր տղամարդիկ ուսադիրներ են կրում: Հայրը՝ Էդիկ Գարդիշյանը, պահեստազորի մայոր է, ավագ որդին՝ Արսենը, պայմանագրային դիրքապահ է, միջնեկը՝ Սուրենը, ավագ լեյտենանտի կոչում ունի, համարյա 15 տարի պաշտպանում է իր ծննդավայրի սահմանները:
Երեւանի Մ. Նալբանդյանի անվան դպրոցի 6-րդ դասարանի աշակերտները իրենց փոքրիկ նվերը՝ հոգու լուսավոր ու պայծառ աշխարհում թաքնված սերը պարփակել են լուսանկարներում` այն նվիրելով կենտրոնական կլինիկական զինվորական հոսպիտալին։ Սակայն լուսանկարները մինչ այդ, «Բնությունն արվեստի աչքերով» ցուցահանդեսի շրջանակներում, ցուցադրվել են Հ. Շարամբեյանի անվան ժողովրդական արվեստի թանգարանում՝ արժանանալով այցելուների ջերմ գնահատանքին։
Այս անգամ ես Հայրենիքը թշնամուց պաշտպանելիս զոհված հերոսի քրոջ հետ եմ զրուցում: Կենսագրության մեջ կարդում եմ, որ կամավորական Հուսիկ Հովակիմյանը արտաշատցի է: Նույն հողուջրից ենք՝ ասում եմ Շուշանին: Հենց առաջին լուսանկարին նայելիս նկատում եմ տղայի նմանությունը Վազգեն Սարգսյանին: Վառվռուն, կրակով լի աչքեր, պայծառ, ցնծուն ժպիտ, վճռական, հաղթամարմին… Գեղեցիկ դիմագծերն ու դեմքին շատ սազող մորուքն էլ են նման:
Ես գույն առ գույն հավաքել եմ մի դիմանկար, մի պատմություն հայրենիքի համար պատերազմում զոհված հերոս զինվոր Համլետ Բադալյանի մասին: Մանկությունից մինչև վերջին ճակատամարտը: Ես ո՛չ նկարիչ եմ, ո՛չ ռեժիսոր, բայց այս անգամ, չգիտես ինչու, իմ գլխում բառերի փոխարեն փոքրիկ շարժանկար պատկերներ են:
1950 թ. նոյեմբերի 29-ին, ի նշանավորումն ֆաշիստական Գերմանիայի դեմ խորհրդային ժողովրդի տարած հաղթանակի, Երեւանի «Հաղթանակ» զբոսայգում բացվեց «Մայր Հայաստան» հուշահամալիրը, որի հեղինակը ԽՍՀՄ ժողովրդական ճարտարապետ Ռաֆայել Իսրայելյանն է։ Նախկինում պատվանդանին Սերգեյ Մերկուրովի հեղինակած Ստալինի արձանն էր խոյանում, որը հետագայում ապամոնտաժվեց, ավելի ուշ՝ 1967 թ., տեղադրվեց Արա Հարությունյանի «Մայր Հայաստան» վեհաշուք արձանը։