Ինչպես հայտնի է՝ մարտական դրոշը մի միջոց է, նշան, որը միավորում է զորամասը, մատնանշում նրա պատկանելությունը որոշակի պետության կամ խմբի զինված ուժերին, խորհրդանշում է զինվորական պատիվն ու միասնության գաղափարը, ճակատամարտի ժամանակ ցույց է տալիս զորքերի կենտրոնացման եւ հրամանատարության գտնվելու վայրերը։ Պատմականորեն մարտական դրոշների ներքո կատարվել են զանազան պաշտոնական արարողություններ, այդ թվում՝ զինվորական երդմնատվություն եւ պայմանագրերի կնքում։ Մարտադրոշը բարձրացնում է բանակի կամ առանձին ջոկատի բարոյական ոգին եւ մարտունակությունը, դառնում նաեւ ռազմական մասունք։

Հայաստանի Առաջին Հանրապետության պաշտպանության նախարար, հրետանու գեներալ-մայոր Քրիստափոր Արարատյանը ծնվել է 1876 թ. Նալչիկ քաղաքում, որտեղ ծառայության բերումով բնակություն էր հաստատել Անիից սերող եւ Թիֆլիսում հայտնի Արարատյանների շառավիղը: Երբ լրացավ փոքրիկ Քրիստափորի տասը տարին, հավաքվեցին ընտանիքի անդամները, հարազատ մարդիկ` որոշելու տղայի ապագան: Քրիստափորը ինքն էլ մանկուց երազում էր զինվորական դառնալ եւ նմանվել հորը: Հայրը` Գերասիմ Արարատյանը, ռուսական բանակի գնդապետ էր:

Սահման պահող այդ շենում էր ապրում Գոհար մայրիկը։ Ապրում էր միայնակ։ Երկու աղջիկ ու մեկ տղա ուներ։ Ամուսնու հետ իրենց արդար վաստակով երեքին էլ բարձրագույն կրթություն էին տվել։ Ուսումն ավարտելուց հետո ամուսնացել, մնացել էին Երեւանում։ Ամուսնու մահից հետո տղան, աղջիկները համոզեցին, Երեւան բերեցին, սակայն մի քանի ամիս հետո նորից վերադարձավ հայրենի գյուղ։ Հարսի, փեսաների հասցեին` տրտունջի ոչ մի խոսք, ոչ մի բողոք։

-Ստեփանակերտից գնում էի Հադրութ, որտեղից էլ պետք է հասնեի Տումի,- պատմում է Արմեն Հայրապետյանը։ -Սարուշեն գյուղի մոտ ճանապարհի եզրով քիչ կորացած մի տատիկ էր դանդաղ քայլում` փոքրիկ մի կապոց ձեռքին։ Մեքենան արգելակեցի։

Առանց երկմտելու կարող ենք ասել, որ՝ այո՛, փառասիրությունը մեղք է` այն էլ` մահացու, քանի որ զավակն է հպարտության, իսկ հպարտությունը՝ գլուխը բոլոր մեղքերի, որոնք մարդուն տանում են հավիտենական կործանման: Փառասիրությունից ծնվում են փողասիրությունը եւ ցանկասիրությունը: Մեղքի այս երկու ծառերից էլ ճյուղավորվում են սնափառությունը, նախանձը, ատելությունը, բարկությունը, որոնք էլ իրենց հերթին ծնում են անհամար կրքեր: Փառասեր մարդը չի կարող երջանիկ ապրել, որովհետեւ նա անհանգստանում է միայն իր փառքի համար եւ արհամարհում է մյուսներին:

Քողարկման նշանակությունը խիստ մեծացավ այն բանից հետո, երբ 19-րդ դարի ընթացքում զգալիորեն ավելացան հրաձգային զենքի նշանառության ճշգրտությունը, կրակի հաճախականությունը եւ ուժը։ Մինչեւ 20-րդ դարի սկիզբը զորքերի համազգեստը հեռվից լավ տեսանելի էր, վառ գույնի, տպավորիչ. համարվում էր, որ այդպես կարելի է սարսափեցնել թշնամուն, ավելի լավ տարբերել սեփական զորքը ճակատամարտի խառնաշփոթի մեջ եւ կանխարգելել դասալքությունը, քանի որ մարտադաշտը լքողները հեռվից լավ տեսանելի են հրամանատարության համար։

Բյուզանդական Կոնստանս կայսրի բանակում մեծ թվով հայ զինվորներ էին կռվում, որոնց հրամանատարը Մժեժ անունով մի հայ իշխան էր։ Կոնստանս կայսեր սպանությունից հետո բանակը Մժեժին կայսր հռչակեց։ Սակայն սպանված կայսեր որդին կարողացավ ձերբակալել Մժեժին եւ նրա համախոհներին ու բոլորին մահվան դատապարտեց։