1992թ. աշնանը, հայոց զինուժի գործունեությունն ավելի արդյունավետ դարձնելու եւ հակառակորդի հարձակումներին հակահարված տալու նպատակով ստեղծվեց 5-րդ մոտոհրաձգային կամավորական բրիգադը, որը կազմավորվեց կամավորական ջոկատներից ստեղծված գումարտակների բազայի վրա:
5-րդ բրիգադը կազմավորվեց այն փուլում, երբ մի կողմից ընթանում էր պատերազմը, իսկ մյուս կողմից բանակային կառուցվածքի ձեւավորումն էր սկսվել: Հայաստանի Հանրապետության նորաստեղծ պաշտպանության նախարարությունն արդեն հասցրել էր կազմավորել չորս գունդ: Իսկ շուրջ մեկ տասնյակ գումարտակներ եւ 6-7 տասնյակ կամավորական ջոկատներ գործում էին որպես առանձին միավորումներ:

Շուշիի ազատագրումը Արցախյան ազատամարտի ծանրակշիռ նվաճումներից է, հրաշալի կազմակերպված ու հաղթական ավարտին հասցված մի ռազմագործողություն, որը, իրոք, ՀՀ պաշտպանության նախարար Սեյրան Օհանյանի բնորոշմամբ, «իրական դարձրեց մեր անկախությունը» և «բացեց արցախյան զինված ուժերի հաջողությունների երկնակամարը»։ Այդ ռազմագործողությունը նշանավորվեց մեր հրամանատարների ու զինվորների ռազմական առանձնահատուկ ու փայլուն մտքի, հայ մարտիկի աննկուն կամքի ու վճռականության դրսևորմամբ։

Արշակ Սարուխանյանը ծնվել է 1969թ. Իջեւանի Աչաջուր գյուղում։ Հետո տեղափոխվել են Երեւան։ Երբ սկսվեցին սահմանային բախումները, մեկնեց հայրենի եզերք՝ իր մասնակցությունը բերելով ազատագրական պայքարին։ 1991թ. հուլիսի 9-ին կտրվեց նրա կյանքի թելը, և նա հավերժ մնաց 22 տարեկան։
-Մակարավանքը շատ էր սիրում,- պատմում է Սուսաննա մայրը,- երազանք ուներ. իր պսակադրությունը պետք է լիներ Մակարավանքում։ Սիրած աղջիկ ուներ, որը մինչ օրս էլ այցելում է Եռաբլուր, գալիս է ինձ տեսության։

1998թ. հայոց պատմական ազատագրված Կովսական գավառ, (Հորադիզ)։ Գումարտակի հրամանատար Հովսեփ Տերտերյանը գովեստի խոսքեր է ասում բուժքույր Անահիտ Վարդանյանի հասցեին, եւ ես պահ առաջ ուզում եմ հանդիպել, զրուցել հայրենասեր, նվիրյալ հայուհու հետ։
Անահիտը ծնվել է Երեւանում։ 1990-ից եղել է տարբեր ջոկատներում։ 1991-ից Մարտակերտի առաջին գծի շրջիկ բուժքույրն էր։ Մարտերի ժամանակ վիրակապում էր վիրավորներին եւ մնում մարտադաշտում։

Այս պատվիրանն ուսուցանում է մեզ սուրբ պահել մեր մարմինը պոռնկության ախտից եւ նրա բոլոր տարատեսակներից։ Մեր Տեր Հիսուս Քրիստոս շնություն է անվանում ոչ միայն այս ախտի մարմնավոր իրագործումը, այլեւ մտքով ցանկանալն իսկ։ Ուրեմն ոչ միայն մարմնապես, այլ նաեւ հոգեպես պետք է հեռու մնալ շնությունից։ Շատ հաճախ մարդիկ ընկնում են այս մեղքի մեջ, որովհետեւ նրանց միտքը, սիրտն ու ցանկությունները նախապես ապականված են եղել այս ախտով։

Մի ավազակապետ կար, այնքան չարագործ, անողորմ, արյունարբու, որ ճանապարհին ում հանդիպում էր, սպանում էր։ Սուրբ ու առաքինասեր մի վանահայր, այս լսելով, կրկնակի հանդերձներ հագնելով եւ ազնվազարմ ձի նստելով, գնաց այն կողմերը, որտեղ ավազակապետն էր գտնվում։ Նրան բռնելով՝ բերեցին նրա առաջը։ Վանահայրն ավազակապետին հարցրեց.

Երեւելի, գիտությամբ զարդարված մի մարդ կար։ Սա տոնական մի օր նոր եւ մեծագին հանդերձ հագնելով, զանազան պատիվներով մեծարվեց, ամբողջ օրն ընկերների հետ խաղ ու խրախճանքների, ըմպելիքի ու այս աշխարհի զանազան ունայն բաների մեջ անցկացրեց։
Երբ երեկո եղավ, զգաստացավ եւ լռելյայն իր սրտում ասաց. «Ո՞ւր է տոնախմբությունը, որ այսօր կատարեցինք, ո՞ւր գնացին բոլոր այն խրախճանքները»։