Այս լուսանկարը «տարեգրեց» այն ժամանակը, որում մեզ բախտ վիճակվեց ապրել։ Պատերազմական տարիների պատմության մի ակնթարթը։ Ինչեր ասես, որ չեն լինում մեր կյանքում։ Եթե ես ուզում եմ իմ արիակամ հայրենակիցների մասին պատմել, ապա պարտավոր եմ աչքերով ու հոգով տեսնել այն վայրերը, որտեղ կռվում ու հաղթում է իմ ժողովուրդը։ Իսկ ինձ, գրեթե միշտ, դա հաջողվել է Զորի Բալայանի օգնությամբ։ Հերթական իմ հանդիպումը Նելլի Ոսկանյանի հետ է։

Գյուտարար չէ նա, ոչ էլ՝ անվանի գիտնական, բայց նրան ճանաչում են, գիտեն բոլորը։
-Լավ մարդ է,- ասում են նրան ճանաչողները։
Ու նա իրեն լավ է զգում, քանզի հասկանում է, որ հենց այնպես ասված խոսքեր չեն։ Եվ, իրոք, ամեն մարդ չէ, որ արժանի է նման գնահատանքի։ Դիպուկ է ասել մտածողներից մեկը. «Ամենադժվար մասնագիտությունը մարդ լինելն է»։ Իրո՛ք, դյուրին բան չէ մարդ լինելը, առավել եւս՝ լավ մարդ։ Մեծն Թումանյանի տողերը հիշենք. «Ո՛չ մի պաշտոն, կոչում չկա, որ հավասար լինի ու կարելի լինի համեմատել մարդ կոչումի հետ»։

Գուգարաց լեռնաշղթայի արեւելյան մասում է Շնող գյուղը: Մինչեւ Արցախյան պատերազմը այստեղ մարդիկ ապրում էին իրենց առօրյա հոգսերով, երազանքներով: Արմիկ եւ Վարուժան Ավետյանները անհոգ մեծացնում էին իրենց հինգ զավակներին` հազար երազանք ու ցանկություն կապելով նրանց հետ: Պատերազմը փշրեց ամեն ինչ:

ԼՂՀ «Մարտական խաչ» 2-րդ աստիճանի, ՀՀ «Արիության» մեդալների ասպետ Գագիկ Գրիգորի Գրիգորյանը զոհվեց Հասանաբադում, 1991-ի դեկտեմբերի 16-ին` 20 տարեկան հասակում։ Ուսուցիչ ծնողների՝ Գրիգոր Գրիգորյանի եւ Սվետա Օհանջանյանի առաջնեկը Երեւանի ժողտնտեսության համալսարանը անավարտ թողնելով` անդամագրվեց «Գարեգին Նժդեհ» ուսանողական ջոկատին եւ դուրս եկավ պաշտպանելու Հայաստանի եւ Արցախի սահմանները։

1994թ. հունվարն էր: ԼՂՀ բանակի հետախուզության ձեռք բերած տվյալների համաձայն` հակառակորդի հրամանատարությունը 1993թ. աշնանը հարավային ճակատում կրած պարտությունից հետո մարտական մեծ ուժեր է կենտրոնացնում արցախյան ռազմաճակատի բոլոր ուղղություններում, այդ թվում նաև` Աղջաբեդի և Ժդանովսկի շրջաններում, որտեղից նախատեսում էր հզոր հարվածներով ճեղքել Արցախի պաշտպանների դիրքերը հարավային (Հորադիզ քաղաք-կայարան), հարավարևելյան (Ֆիզուլու շրջան, Հորադիզից հյուսիս-արևելք՝ դեպի Շուքյուրբեյլի-Ալխանլի հատվածը) ու արևելյան (Մարտունու շրջանի հարակից ուղղությունը) ճակատներում և գրավելով Մարտունու ու Ֆիզուլու շրջանները՝ դուրս գալ դեպի Հադրութ և Ստեփանակերտ, իսկ հաջողության դեպքում՝ գուցե նաև Զանգեզուր ու Նախիջևան…

«Վառ կարմիր հրե գունդը լուսավորում է գիշերային Փարիզի երկինքը: Պայթյունից հետո 15 տոննա վառելիքով բեռնված գրեթե 50 տոննայանոց ինքնաթիռն օդում ցրիվ է գալիս և Ֆրանսիայի մայրաքաղաքը հեղեղում կրակով և բյուրավոր հրաշեկ բեկերներով: Արդյունքում, ուղևորներից բացի, զոհվում են նաև փողոցների անցորդները, հրդեհներ են բռնկվում, շատերը դառնում են խուճապի զոհ»… Սա էր լինելու հետևանքը, եթե իրականանար 4 ալժիրցի ահաբեկիչների մտահղացումը:

«Մենք համախոհներ, դաշնակիցներ կգտնենք հենց Ռուսաստանում: Դրվագ առ դրվագ կխաղարկվի ամենաըմբոստ ժողովրդի կործանման, նրա ինքնագիտակցության վերջնական, անդառնալի մարման` իր մասշտաբներով վիթխարի ողբերգությունը… Գրականությունը, թատրոնները, կինոն, այս ամենը կարտահայտի և կփառաբանի ամենաստոր մարդկային զգացմունքները…. Մենք ամեն կերպ կաջակցենք և կբարձրացնենք այսպես կոչված արվեստագետներին, որոնք մարդկանց ինքնագիտակցության մեջ կարմատավորեն և գլուխները կմտցնեն սեքսի, բռնության, սադիզմի, դավաճանության, մի խոսքով` ամեն տեսակի անբարոյականության պաշտամունքը…