Պատերազմը ժողովրդինն էր, ու ժողովուրդը կռվում էր ե՛ւ ռազմաճակատում, ե՛ւ թիկունքում, ժողովրդի մեջ էին նրա անվանի զավակները։

Հետաքրքիր հաղորդման ենք հանդիպում «Սովետական Հայաստան» թերթի 1942թ. հունվարի 11-ի համարում. ժողովրդական նկարիչներ Մարտիրոս Սարյանը եւ Հակոբ Կոջոյանն իրենց խնայողություններից 1000-ական ռուբլի են նվիրաբերել պաշտպանության հիմնադրամին՝ կռվող մարտիկների համար գնելու տաք հագուստ։

Հայրենական մեծ պատերազմը դաժան ու անմարդկային փորձություն էր Խորհրդային Միության բոլոր ազգերի ու ազգությունների համար (համայն մարդկության համար), որի բախտորոշ ու բեկումնային բոլոր շրջափուլերին սկզբից մինչեւ վերջ իր անուրանալի, վճռական մասնակցությունն է բերել հայ ժողովուրդը՝ Մեծ Հաղթանակի գործին նվիրաբերելով իր ընտիր, հերոս զավակներին Հայաստանի, հեռու եւ մոտիկ սփյուռքի քաղաքներից ու շրջաններից: Ջավախքի ժողովուրդը պատերազմի առաջին իսկ օրից ապրում էր «Դեպի ռազմաճակատ, դեպի դիրքերն ու խրամատները» նշանաբանի թելադրանքով։ Հազարավոր կամավորներ համալրում էին բազմազգ հայրենասերների շարքերը, որոնք երբեք երդմնազանց չեղան` իրենց կյանքի գնով կռվելով ֆաշիստական զավթիչների դեմ:

Հայդուկները, տարվելով հարձակումով, չեն նկատում, որ այդ ընթացքում հակառակորդի մի քանի հարյուր զինվորներ հասցնում են բարձրանալ ու գրավել բերդի վերևի իրենց դիրքերը: Հայդուկները հայտնվում են շրջափակման մեջ: Խմբապետ Վաղարշակը ձիու վրա նստած շրջում է դիրքերը և ոգեշնչելով զինվորներին՝ հորդորում նրանց կռվել մինչև վերջ, սակայն ուժերը չափազանց անհավասար էին: Թուրք զինվորների` թիկունքից տեղացող կրակից հայդուկներից մի քանիսը զոհվում են, իսկ մյուսները խմբապետ Վաղարշակի հրահանգով իջնում են ներքևի դիրքերը:

Սլովակիայի լավագույն կինոռեժիսորներից մեկի՝ Ինգ Լիբոր Սփիմրի հետ շփվելու բարեբախտություն էի ունեցել Հայաստան նրա այցելությունից շաբաթներ առաջ։ Մեր ծանոթությունը չի կարելի պատահական համարել. նրան հետաքրքրել էին իմ անձնական բլոգում տեղադրված՝ Արցախյան պատերազմի, ազատամարտիկների, հայկական բանակի մասին պատմող հոդվածներն ու հայ մտավորականների հետ զրույցները, ինձ՝ նրա ֆեյսբուքյան էջը, որտեղ Հայաստանի ու Արցախի մասին հրապարակումներ էին, հայկական եկեղեցիների նկարներ՝ փոքրիկ ծանոթագրություններով, նրա ելույթները Սլովակիայի հեռուստատեսությամբ՝ ի պաշտպանություն Արցախի անկախության, ղարաբաղյան հակամարտությանը վերաբերող հոդվածները և այլն։ Օրեր առաջ Լիբորը ինձ տեղեկացրեց, որ ապրիլի 22-ին ժամանելու է Հայաստան։

Խուստուփը սուրբ, Կապուտջուղը հպարտ,
Վկա են եղել դարերի մեր պատմության։
Ամրակուռ է մեր հոգին, վեհ է, հպարտ,
Քաջությունն է հիմը մեր էության։

Անահիտ Թամրազյանը Շուշիի կանանց ջոկատի մարտիկներից է: Տարիներ են անցել, բայց նա այսօրվա պես հիշում է այն սենյակը, որտեղ հավաքվել էին կամավորական կանայք` անդամագրվելու հայրենքի պաշտպանության գործին, հիշում է պատերազմի ամեն վայրկյանը, րոպեն, իր կողքին կռվող յուրաքանչյուրի դեմքը:

Անհերքելի է, որ ՀՀ պաշտպանության նախարարության զորամասերում մեր սպաները դպրոցների ուսուցիչներից և բուհերի դասախոսներից ոչ պակաս մանկավարժներ են, որոնք երկու տարի անընդմեջ մեր երկրի սահմանների պաշտպաններին, մեր զինվորներին կրթում ու դաստիարակում են եւ ճանապարհում դեպի ինքնուրույն կյանք: Այդպիսի մի սպա-մանկավարժ էլ ուսումնական զորամասի հրամանատար Ալեքսանդր Պետրոսյանն է, որն իրեն չի պատկերացնում առանց զորամասի, առանց իր զինվորների եւ իր հայրենասիրական ու մասնագիտական դասերի: Օրերս էլ հենց զորամասում տեղի ունեցավ նրա` «Պատիվ ունեմ ներկայանալու» շնորհանդես-ցերեկույթը: