Նա Զեմն է (ժամանակին ինչ-որ մեկը բանակում ի դեմս նրա «զեմլյակի» է գտել, այդտեղից էլ մականունը): Հետախույզ է` հատուկ նշանակության ստորաբաժանման կապիտան, «Արիության» մեդալակիր: Մարդ, որ տասնյակ անգամներ ներթափանցել է հակառակորդի թիկունք, մարդ, որ կատարում է հրամանատարության ամենապատասխանատու առաջադրանքները, մարդ, որ անընդհատ հայտնվում է կյանքի ու մահվան սահմանագծում: Այսպիսին է հետախույզի ծառայությունը: Հետախույզից ոչ ոք ոչինչ չի կարող «կորզել», եթե միայն ինքը չցանկանա…

Կանայք և սերը մեծ տեղ են զբաղեցրել հանճարեղ գեղանկարիչ Պաբլո Պիկասոյի կյանքում: Նրանք նկարչի շուրջ պտտվում էին, ինչպես թիթեռները՝ մոմի բոցի: Իսկ նրանցից յոթը հսկայական ազդեցություն են թողել Պիկասոյի և նրա ստեղծագործական կյանքի վրա: Մինչդեռ նկարիչը չի երջանկացրել նրանցից և ոչ մեկին: Նա ոչ միայն նրանց «հաշմում» էր իր կտավներում, այլև հասցնում հուսահատության, խելագարության, ինքնասպանության դուռը:

Հանրապետությունում մեկնարկում է ձմեռային զորակոչը: Նորակոչիկները պատրաստվում են ծառայության: Որպես նախկին նորակոչիկ ու հետո նախկին զինվոր, պատկերացնում եմ նրանց մտքերը, ապրումները՝ ո՞ւր եմ գնալու, ի՞նչ զորամաս, որտե՞ղ, ո՞վ է լինելու հրամանատարս, երկո՜ւ տարի…
Հիմա ես հպարտությամբ եմ հիշում ծառայությանս այդ երկու տարին: Իհարկե, ինձ հնարավորություն չընձեռվեց հերոսանալ թեժ մարտերում, սակայն, այնուամենայնիվ, ես գիտակցում էի պատասխանատվության այն աստիճանը, որն իմ ուսերին էր դրված: Հպարտություն է գիտակցել, որ մի ամբողջ ազգի պաշտպանությունը նաև քեզ է վստահված: Կուզեի, որ դու ևս զգայիր դա քո ուսերին, եղբա՛յրս…

Երբ հրթիռահրետանային զորամասը նոր էր կազմավորվել, և Ալբերտ Բաղդասարյանը նշանակվել էր հրամանատար, մենք առիթ ունեցանք զրուցելու: Նա ասաց, որ տարբեր զորամասերից իր մոտ են հավաքվել մի քանի հարյուր զինվոր` բոլորն էլ բարդ բնավորությամբ: Երբ հարցրի, թե ինչու են բոլորը բարդ բնավորությամբ, հրամանատարի պատասխանը համոզիչ էր. «Ինչո՞ւ պետք է հրամանատարները հենց լավագույն զինվորներին ինձ տային, պարզ չէ՞, որ ուղարկել են նրանց, որոնց հետ դժվարությամբ են լեզու գտնում: Ես ուշի ուշով հետևել եմ տեղեկագրերին. գնդապետ Ալբերտ Բաղդասարյանի ղեկավարած զորամասում ծանր միջադեպեր չեն արձանագրվել այս տարիների ընթացքում: Նա աշխատել է բարդ կոնտինգենտի հետ` այդ ընթացքում զուգահեռաբար ձևավորելով սպայական կոլեկտիվ: Այսօր զորամասը լավագույններից մեկն է և՛ մարտական պատրաստության, և՛ միջանձնային փոխհարաբերությունների առումով: Ուստի, որոշեցի հենց զորամասի հրամանատար, գնդապետ Ալբերտ Բաղդասարյանի հետ քննարկել զինվորական ղեկավար-ենթակա փոխհարաբերությունների խնդիրը:

Մեր բանակի հզորությունը տեսնելու, հզորությանը համոզվելու բազմաթիվ առիթներ եմ ունեցել: Տեսել եմ մեր նորագույն ռազմական տեխնիկան, թե ինչպես են զինծառայողները կիրառում տարբեր զինատեսակներ: Տեսել ու զգացել եմ սահմանին կանգնած հայ զինվորի ու սպայի մարտական բարձր ոգին, անկոտրում կամքը: Բայց երբեք այդքան վստահ չեմ եղել բանակի հզորության հարցում, այդքան պարզ չեմ գիտակցել ժողովրդի ու զինվորականի միասնականության ուժը, ինչպես բերդավանցի երկու գյուղացիների հետ հանդիպման օրը, երբ, ընդ որում, բանակի մասին ոչինչ չխոսվեց…

Ռոբերտի հետ ծանոթացա ընկերոջս տղայի բանակ զորակոչվելու օրը: Քչախոս դուրս եկավ: Բայց հենց իմացավ, որ զինվորական եմ, անմիջապես ասես գլխիվայր փոխվեց, ինչպես ասում են՝ լեզուն բացվեց…
-Թեև տասը տարի է անցել իմ զորացրումից, սակայն բանակային կյանքի անցուդարձը մինչև հիմա թարմ է հիշողությանս մեջ,- ասաց ու շարունակեց:- Ամիս չկա, որ բանակային չորս ընկերներով` ես, Էդիկը, Արսենն ու Գագոն չհավաքվենք ու չվերհիշենք բանակային կյանքի անցուդարձը, զանազան պատմություններ, դրվագներ… Տասը տարի է անցել, բայց մինչև հիմա էլ այդ հիշողություններն իմ առօրյայի անբաժանելի մասն են կազմում:

Պատերազմի պատճառով մանկությունս որբանոցներում անցավ` Կոնդի ընդունման կայան, Փամբակի մանկատուն, հետո՝ Գորիս…
Որբանոցի սաներով օգնում էինք պատերազմում զոհվածների եւ ռազմաճակատում գտնվողների ընտանիքներին, փորում էինք նրանց հողը, կարտոֆիլ հավաքում, ջուր բերում… Աղջիկներն էլ մեզ հավասար աշխատում էին, գիշերներն էլ ճակատում կռվողների համար գուլպա, ձեռնոց գործում: Գործածների մեջ տեղավորում էին իրենց անուն-ազգանունով մի նամակ՝ «Մենք հավատում ենք, որ դուք շուտով կհաղթեք, կվերադառնաք ու մանկատնից մեզ տուն կտանեք»: Մեծ ու փոքր մի բան էինք ուզում՝ հաղթանակ: