Արցախյան վերջին պատերազմի վավերագրական դրվագներից հայտնի Կարո Հարոյանին հավանաբար շատերն են հիշում։ Մայոր Հարոյանը 44-օրյա պատերազմի հերոսներից է: Նա նույն ոգով, քաջաբար կռվել ու վիրավորվել է վերջին եռօրյա պատերազմի ժամանակ:

Մեր ժողովուրդը դարեր շարունակ մարտնչել է թշնամու դեմ, պայքարել հանուն իր երկրի ազատության։ Նույն վիճակն է նաև այսօր և առավել ծանր։ Գնալով փոքրանում է մեր երկիրը, և այն պահպանող միակ ուժը հայ ժողովուրդն է իր բանակով։

Կան մեծություններ, որոնք երբ կողքիդ են և նվիրումով, լուռ, առանց բարձրակոչերի շարունակում են իրենց գործունեությունը, դու մի տեսակ հանգիստ ես, ապահով, որ նրանք կան, ապրում են ու արարում: Բայց երբ մի օր հանկարծ հեռանում են, նոր ես զգում այն ծա՜նր, անդառնալի՜ և անչափելի՜ կորուստը, թիկունքիդ խոր անդունդը, որն այլևս չի լցվելու: Միայն այդժամ ես զգում, որ նրանց հեռանալով իմաստազրկվում ես նաև դու…

1993թ. ազատագրվեց Հակարի գետի ամբողջ ավազանը, և վերստին հայացավ հայոց երկրամասը։ Ծաղկաբերդ գյուղը Քաշաթաղի շրջանի առաջին վերահայացած բնակավայրերից էր, բայց Արցախյան 44-օրյա պատերազմը մեզանից խլեց գյուղը։ Տեղահանված ծաղկաբերդցիները սփռվեցին մեր երկրի տարբեր հատվածներում։

Արցախի պատմությունն սկիզբ է առնում անհիշելի ժամանակներից։ Հայկական ավանդապատումներում Արցախ անվան ծագումը բացատրվում է երկու ձևով. առաջինը՝ ԱՐ (ամյանի), ՑԱԽ (այգի, անտառ), երկրորդը պարզապես ՍԱՐ, ՑԱԽ բառերի ամփոփ (ինչպես սովորաբար կատարվում է աշխարհագրական անունների դեպքում) տարբերակն է։ Իսկ ինչ վերաբերում է ՂԱՐԱԲԱՂ անվանը, ապա այն համեմատաբար նոր է, վկայված պարսկական և վրացական աղբյուրներում (XIV-XV դդ.)։

Քանի՜ սերունդ է քո նվիրական տեսիլքը փայփայել իր բաղձալի երազներում, քանի հայորդու աննկուն կամքն է վանդակվել խորհրդային բանտերում, քանի ազատաբաղձ պոռթկում է ճզմել տոտալիտար ռեժիմի մամլիչը… բայց քո տենչանքը մեր հոգիներում ոչ ոք չէր կարող սպանել։ Այդ տենչանքը մեզ Ազատության հրապարակ բերեց՝ քեզ գտնելու այլեւս անկասելի կամքով, քո գոյության համար կյանքը չխնայելու պատրաստակամությամբ։

Հայրենիքի առեղծվածը մենք վերծանել ենք սերնդեսերունդ։ Կորցնել-փնտրել-գտնելով մեր գոյության խորհուրդը, մեր կյանքի բովանդակ էությունը՝ հայրենիքի մեջ ու հայրենիքից դուրս։ Հայրենի՛ք, քո սերը կրակե շապիկ է, հագնում եմ՝ վառվում եմ, հանում եմ՝ մեռնում եմ. մորմոքել է գրողը: Ու հեռավոր Ավստրալիայում, Ամերիկայում կամ Հնդկաստանում ծնված-մեծացած հայը հանկարծ այնքան որոշակի ու տիրական լսել-զգացել է հայրենիքի կանչը, մայր հողի ձգողական ուժը։ Փորձել է ազատվել այդ քաղցր-հարազատ-տառապալի բեռից… ու չի կարողացել։