Զորամասը կախարդական տպավորություն էր թողել երեխաների վրա: Ճիշտն ասած` ինձ վրա էլ, քանի որ ես էլ էի առաջին անգամ զորամաս մտնում: Սկզբում երեխաները միայն լուռ նայում էին, հետո, երբ մի քիչ ընտելացան, աշխուժացան, սկսեցին ամեն ինչի ձեռք տալ: Նրանց համար բացառապես ամեն ինչ անծանոթ, խորհրդավոր էր, ասես հայտնվել էին ուրիշ մոլորակում: Զարմացած նայում էին զորամասի սպիտակեցրած պատերին, ասֆալտի վրայի գծերին, նշաններին, ներկված մայթեզրերին… Սակայն, իմ կարծիքով, նրանց շատ ավելի հետաքրքրեց զորանոցը, այնտեղ, որտեղ ապրում, քնում են զինվորները: Անհամբեր շոշափում էին մահճակալները, ծածկոցները, պահարանիկները:

Քսան տարին քիչ ժամանակ է պատերազմական վերքերը բուժելու համար։ Խոսքը, իհարկե, մարմնական վերքերի մասին չէ, այլ հոգու… Այս վերքերը երբեք չեն սպիանում, եւ մեր՝ յուրաքանչյուրիս պարտքն է գոնե ինչ-որ չափով սպեղանի դնել հայրենիքի համար զենք վերցրած ազատամարտիկների, նրանց ընտանիքի վերքերին։ Ահա հենց սա է մեր` ՀՀ «Ազատամարտի վետերանների միություն» հասարակական կազմակերպության խնդիրը, ի դեպ, նաեւ յուրաքանչյուր հայի։

Հայտնի է, որ արվեստագետները իրենց վառ երեւեկայության շնորհիվ հաճախ անցնում են այն ճանապարհներով, որով քայլել են հին աստվածները… Նրանք հասնում են Հելլադա, վիճում Աթենքի իմաստասերների հետ, ռազմի դաշտում օգնության ձեռք մեկնում վիրավոր զինվորին… Եվ դու՝ Նժդեհ, մեր սիրելի ընկեր, սուրը ձեռքիդ, ահա, փառահեղ Մասիսի հովանու ներքո հսկում ես քո հայրենիքի սահմանները…

Կոլեկտիվիզմը և ընկերասիրությունը բանակում դաստիարակվում են հետաքրքրությունների, հայացքների ընդհանրության հիմքի վրա և հիմնականում` ընդհանուր խնդիրների լուծման ժամանակ: Համատեղ գործունեության ընթացքում առաջանում են միանման զգացումներ, մեկը մյուսին նեցուկ լինելու և դժվարությունների դեմ պայքարում փոխադարձ օգնություն ցուցաբերելու ձգտում:

1990-ականներից սկսած` մարտում զորքերի կառավարման համար սկսեցին կիրառվել բազմաթիվ համակարգչային տեխնոլոգիաներ: Հիմնական նպատակը զորքի արդյունավետ գործողության գործակիցը բարձրացնելն էր, ինչպես նաև հետևակի դերը մարտի դաշտում մեծացնելը:
Համակարգչային տեխնոլոգիաների կիրառման արդյունքում մեծացավ զինվորի կենսունակությունը մարտի դաշտում: Առավել հայտնի է «Land Warrior» համակարգչային ծրագիրը, որն առաջին անգամ կիրառվեց ԱՄՆ բանակում 2000թ, եւ որի հիմնական գործառույթը իրավիճակի լիակատար վերահսկումն է մարտի դաշտում, ինչպես նաև մանրակրկիտ տեղեկությունների փոխանցումը իրավիճակի փոփոխությունների մասին: «Land Warrior» ծրագրի գլխավոր առավելություններից է թվային քարտեզների արտաբերումը էկրանին:

Ապարանով ռազմի դաշտ մեկնելիս Շիրակի Մանթաշի ջոկատների տղաները կանգնում էին, տեսնում Լյուդա մայրիկին, առնում նրա օրհնությունը եւ բռնում ռազմի ճամփան։ Մեքենան նստելիս նրանք գիտեին, որ Լյուդա մայրիկը դույլով ջուր պիտի շաղ տա իրենց հետեւից, որ անփորձանք հետ գան։ Ու տղաներն այդ հավատով մեկնում էին պատերազմ։ Այդպիսի զորեղ հավատով էին նրանք հանդիպում Լյուդա մայրիկին, հավատում այդ բարի կնոջ խոսքին, օրհնանքին։ Երբ Ապարանի ջոկատի տղաները (հրամանատարը որդին էր՝ Ռազմիկ Պետրոսյանը) մեկնում էին ռազմի դաշտ, հանկարծ ու Լյուդա մայրիկը ճանապարհողներից մեկնումեկին տեսներ լաց լինելիս կամ արցունքն աչքերին։

Ապարանցի Ալբերտ Դիլանյանի կինը՝ Մանուշակը, Մարտունու Կոլխոզաշեն գյուղից է, իսկ սասունցի Արա Թովմասյանի կինը՝ Ռուզաննան՝ Ստեփանակերտից։ Ալբերտն ու Արան իրար չեն ճանաչում։ Կռվել են Արցախի տարբեր հատվածներում, ու երբ հաստատվեց հրադադարը, հաղթանակած իրենց հետ Հայաստան բերեցին Արցախի դուստրերին։ Երջանիկ ընտանիքներ կազմեցին։ Ալբերտի օջախում ծնվեցին Մանեն, Արան ու Անին, Արայի օջախում՝ Գեղամն ու Տաթեւիկը։