Քրիստոսի հրաշափառ Հարությունը մարդկության պատմության ամենակարեւոր ու առանցքային իրադարձությունն է: Քրիստոսի Հարությունը մանրամասն նկարագրված է չորս Ավետարաններում (Մատթ., ԻԸ, 1-20, Մարկ., ԺԶ, 1-18, Ղուկ., ԻԴ, 1-49, Հովհ., Ի, 1-29): Ուրբաթ երեկոյան, երբ Քրիստոսի մարմինը դրվեց գերեզման, խավարն արդեն տիրապետող էր դարձել: Խավար էր նաեւ մարդկանց հոգիներում` Քրիստոսի աշակերտների ու հետեւորդների, որոնք տրտում եւ հուսաբեկ, շփոթված ու իրարամերժ զգացումներով ցրվել էին: Հակապատկերն է կիրակի առավոտը, երբ յուղաբեր կանայք գնում են Քրիստոսի մարմինը օծելու եւ խնկարկելու: Եվ գտնում են վեմը մի կողմ գլորված եւ գերեզմանը` դատարկ:

«Հայկական կոտորածի տարին Ուրֆա էի գնացել մի թուրքի հետ որոշ գործեր կարգավորելու համար, որին Աբդուլլա եմ անվանելու, եւ որը, երկար ժամանակ ճշտապահ լինելուց հետո, արդեն մի քանի ամիս չէր պատասխանում վաճառատան նամակներին:
Քաղաքի մեջ արդեն իսկ ջարդը վերջացել էր: Թե՛ թուրքական, թե՛ եվրոպական լրագրերը լուրեր էին հաղորդում, որ խաղաղությունը վերահաստատված է: Բացի այդ` բացառվում էր երկրորդ ջարդի հավանականությունը: Բեյրութից դեռ չմեկնած, տեսակցելով հյուպատոսի հետ, ապահովություն ստացա, թե այլեւս վախենալու առիթ չկա:

1915 թվականից հետո ամեն հայ կյանքում գոնե մեկ անգամ փորձում է հասկանալ, թե ի՞նչ կատարվեց եւ ինչո՞ւ: Իսկ քանի որ դա հնարավոր չէ միանգամից, պատասխան գտնելը հաճախ կյանքի գործ է դառնում: Եւ նույնիսկ ոչ թե մի կյանքի, այլ` սերունդների:
Թվում է, թե ցեղասպանության պատճառների մասին արդեն շատ բան է հայտնի: Ստվարածավալ գրականության մեջ քննության են առնվում երեւույթի հիմնականում քաղաքական ու տնտեսական պատճառները: Մինչդեռ գլխավոր խնդիրը ցեղասպանություն իրագործողների հոգեբանությունը հասկանալն է, քանզի քաղաքական ու տնտեսական շահի համար կարելի է սպանել, բայց սպանությունը ՀԱՃՈՒՅՔԻ վերածելը արդեն բացատրություն է պահանջում:

Հայերի նվիրյալ բարեկամների շարքում, անշուշտ, պետք է հիշատակել նաեւ անգլիացի քաղաքական գործիչ Արթուր Սայմոնդսի անունը։ Հայկական հարցով նա սկսեց հետաքրքրվել դեռեւս 19-րդ դարի 90-ական թվականներին՝ թուրք բարբարոսների կողմից հայերի առաջին զանգվածային կոտորածներից հետո։ Եվ պատահական չէր, որ երբ 1903թ. ստեղծվեց Բրիտանա-հայկական կոմիտեն, նա ընտրվեց քարտուղար եւ այդ պաշտոնը վարեց երկար տարիներ։
Սայմոնդսը մեկն էր նրանցից, ովքեր ջերմորեն պաշտպանեցին Անգլիայի խորհրդարանի անդամ (հետագայում՝ վարչապետ) Ուիլյամ Գլադստոնի նշանավոր խոսքը. «Ծառայել Հայաստանին նշանակում է ծառայել քաղաքակրթությանը»։

Ապագա զինվորական բժիշկները Եռաբլուրում ավարտեցին ծառատունկը։ Արցախյան պատերազմի հաղթանակն ու փառքը հավերժացնող պանթեոնում հայրենիքի պաշտպանները ծառեր տնկեցին՝ մարմնավորելով մեր վերընձյուղված հույսերի, ապագայի հանդեպ մեր ամուր հավատի ու մեր գալիք հաղթանակների խորհուրդը։ Մեկական ծառ՝ հայրենի հողից ավիշ ու սնունդ առնող, հայրենի հողում ննջող հերոսների շիրիմներին՝ կենդանի հուշարձան։ Մեկական ծառ՝ իբրեւ արժանապատիվ խաղաղության առհավատչյա։

Փոխգնդապետ Զ. Դավթյանը հրետանային զորամասի շտաբի պետն է։ Նա ծնվել է Արմավիրի մարզի Բամբակաշատ գյուղում։ Ավարտելով միջնակարգ դպրոցը, Զ. Դավթյանն ընդունվել է Երեւանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ։ Բարձրագույն կրթություն ստանալուց հետո անցել է զինվորական ծառայության եւ ազգային բանակի զորամասերից մեկում նշանակվել դասակի հրամանատար։ Զ. Դավթյանը սովորել է Ռուսաստանի Դաշնության զինվորական բարձրագույն ուսումնական հաստատություններից մեկում։

…Քաջազուն, հերոսական և դժվար ժամանակների զինվորներ, մենք գիտենք, որ ձեզ համար չկա առավել բարձր ու սրբազան պարտականություն, քան հայրենիքի պաշտպանությունը…
Հավատում ենք քեզ, քաջ զինվոր, մենք կհաղթենք մեր համբերությամբ, բարությամբ, մեր ինքնանվիրումով, անհողդողդ կամքով ու դեպի լույսն ունեցած ձգտումով… Իսկ եթե լցվի համբերության բաժակը, չարին կրկին կպարզենք մեր որձաքարե ոգին, վկան՝ Արցախի Հանրապետությունը։