-Մայրս անկողնային, մահամերձ վիճակում էր,- պատմում է հոգեբան Գեւորգ Շահինյանը,- ծերացել էր (արդեն ութսունն անց էր) ու հիվանդատես եկած հարեւան-բարեկամներն այդ երեկո գաղտնի «գուշակում» էին, որ մինչեւ արեւածագ հոգին կավանդի։ Գիշերվա կեսին, երբ սենյակը դատարկվեց, ես մնացի ու հայացքս մայրիկիս խորշոմած դեմքին՝ մտորում էի։ Մայրս դժվար կյանք էր ապրել։ Գաղթի ճանապարհին կորցրել էր ծնողներին, հետո որբանոց, որբի ճակատագիր։ Շատ էր կապված որդուս՝ իր ավագ թոռան՝ Արտակի հետ, որի ծառայության ավարտին մեկ ամիս էր մնացել։

-Հակոբ Կամարի գյուղի մոտ ահեղ մարտեր էին,- պատմում է ազատամարտիկ Ջեմման,- մեր տղաները գերբնական ուժով ամեն օր հետ էին մղում թշնամու բազմաթիվ գրոհներ։ Պատրաստվում էինք հակահարձակման։ Ամեն պահի սպասում էինք հրամանի։ Լսվեց գրոհի ազդանշանը։ Հանկարծ այդ պահին ինձ մոտեցավ ղարաբաղցի Գառնիկն ու լուրջ, ամոթխած, շուտասելուկի նման արտասանեց. «Ջեմմա, քե մատաղ, ես քեզ սիրում եմ»։ Մինչ ես կհասցնեի որեւէ բան ասել, նա արդեն միացել էր գրոհի անցած տղաներին։

Հոկտեմբերի 1-ին ԵՊՀ պատմության ֆակուլտետի թիվ 219 լսարանն անվանակոչվեց Լեռնային Ղարաբաղի Գերագույն խորհրդի առաջին նախագահ Արթուր Մկրտչյանի անվամբ, 218-ը` Զաքար Ավանեսյանի, 313-ը` Ռոմա Մկրտչյանի: ԵՊՀ ռեկտոր Արամ Սիմոնյանը նախաձեռնության համար իր երախտագիտությունը հայտնելով «Վարդանանք» ռազմահայրենասիրական ակումբին եւ պատմության ֆակուլտետի դեկան Էդիկ Մինասյանին, կոչ արեց ուսանողներին ուսումնասիրել մեր ազգանվեր հերոսների կյանքը` նրանցից օրինակ վերցնելու համար. «Դուք ամեն օր գալիս եք լսարան ու պարտավոր եք իմանալ` ինչ երախտավորներ են սովորել այստեղ, ում անունն են կրում ձեր լսարանները, եւ ովքեր են զոհել իրենց կյանքը հանուն մեզ»:

Ստեփանակերտն է Արցախյան պատերազմի վետերան Նաիրա Իսրայելյանի ծննդավայրը։ Բազմազավակ ընտանիքում է ծնվել։ Հայրը շինարար էր, մայրը հացի գործարանում էր աշխատում։ Ծնողների համար հեշտ չէր հինգ զավակներին պահել, մեծացնել ու կրթության տալ։ Երեխաներից ավագը Նաիրան է։ 11 տարեկան էր Նաիրան, երբ իրենց տանը տեսնելով հիվանդ եղբորը խնամող ճերմակ խալաթով բուժքրոջ հոգատար ու բարի վերաբերմունքը, հոգում արթնացավ բուժքույր դառնալու նվիրական երազանքը, որն էլ այդ օրվանից կանխորոշեց նրա կյանքի ճանապարհը։

Մայրուղուց Սիսիան տանող ճանապարհի խաչմերուկում վարորդը արգելակեց մեքենան, բացեց դուռը եւ ձայն տվեց կանգառում միայնակ կանգնած զինվորին։
Զինվորը, տեսնելով մեքենայի զինվորական պետհամարանիշը, արագ մոտեցավ։
-Կրտսեր սերժանտ Ղազարյան։ Գտնվում եմ արձակուրդում եւ գնում եմ տուն,- ներկայացավ նա։
-Նստի՛ր, մենք կտանենք,- առաջարկեց վարորդը։
Հարցերի տարափը՝ «անունդ ի՞նչ է», «սիսիանի՞ց ես», «որտե՞ղ ես ծառայում», «ինչքա՞ն ես ծառայել» ամենեւին էլ շփոթության մեջ չձգեց կրտսեր սերժանտին, որը, առանց շտապելու, սպառիչ պատասխաններ էր տալիս։ Խաչմերուկից մինչեւ քաղաք եւ հինգրոպեանոց կանգառ՝ լուսանկարվելու համար, ահա այսքան տեւեց մեր ծանոթությունը զինվորի հետ։ Ակնհայտ էր, որ նա շտապում էր հնարավորինս շուտ հասնել տուն։

Ով գեթ մեկ անգամ եղել է իմ ծննդավայր՝ Բերդավանում ու շփվել այնտեղի պարզ ու շիտակ բնակիչների հետ, համոզված եմ՝ մեր կողմերից հեռացել է անչափ տպավորված նրա գեղեցիկ բնությամբ, մարդկանց անսահման բարությամբ, հյուրասիրությամբ եւ աշխատասիրությամբ՝ սրտում միշտ փայփայելով մեկ անգամ էլ այդ հրաշք վայրում լինելու ցանկությունը։
Բերդավանն իր մեծությամբ Նոյեմբերյանի շրջանի 18 գյուղերից երկրորդն է, զիջում է միայն մայրիկիս ծննդավայր Կողբին, եւ ունի մոտ 700 տնտեսություն։ Պատերազմն անգամ անզոր եղավ ստիպել բերդավանցուն լքել իր բնօրրանը։

Շրջանից Հայրենական մեծ պատերազմին մասնակցել է 4100 հոգի, զոհվել կամ անհետ կորել է 2300-ը:
Հայրենականի տարիներին շրջանը պաշտպանության ֆոնդին է մուծել 4,5 մլն. ռուբլի կանխիկ դրամ: Ռազմաճակատ է ուղարկվել շուրջ 11 հազար ծանրոց: 1942թ. նոր տարվա առթիվ շրջանի աշխատավորները Արեւմտյան ռազմաճակատ ուղարկեցին մեծ քանակությամբ ծանրոցներ` շնորհավորական բացիկներով: Ռազմաճակատի ռազմական խորհրդի պատասխան շնորհավորական նամակում մասնավորապես նշվում էր. «Ձեր նոր տարվա սրտագին խոսքերը մեզ ոգեշնչում են նորանոր սխրագործությունների եւ հնչում իբրեւ մի կոչ` է՛լ ավելի ուժգին հարվածել ֆաշիստական ճիվաղներին: