Թերթ
Սահմանամերձ շրջաններից յուրաքանչյուրում պատերազմը սկսվեց յուրովի՝ սպանված հովվի, նրան հաց տանող տղայի, քարկոծված կամ դարանից գնդակոծված մեքենայի վիրավոր ուղեւորների տեսքով: Նման դեպքերի հաճախանալուն եւ սահմաններում զինված հերթապահության սահմանմանը զուգընթաց, շրջանային բուժմիավորումներում ու Երեւանի կլինիկական հիվանդանոցներում աստիճանաբար ուրվագծվեց բերվող վիրավորին ճանապարհի վտանգավոր հատվածներով անվարան դիմավորելու գնացող եւ կամ գիշերվա կեսին իսկույն վիրահատարան հասնող այն բուժաշխատողների շրջանակը, որի հիմքի վրա մեկ-երկու տարի անց ձեւավորվեց զինվորական բժիշկների կորպուսը:
Քիչ չեն նրանք, այն հերոսները, որոնք կերտեցին մեր նորագույն պատմության հիրավի պայծառ ու ոսկե էջերը։ Նրանց տեղը իրենց ծնած ժողովրդի սրտի ու հոգու մեջ է։ Սակայն քչերը կարողացան արժանանալ համաժողովրդական այն անկեղծ ու մաքուր սիրուն, ինչին արժանացավ Մոնթե Մելքոնյանը… Հերոս, որի կյանքը, վարքն ու բարքը, կենցաղը դեռ կենդանության օրոք դարձան առակ, խրատ, առասպել… Հերոս, որի ամեն բառն ու միտքը՝ թե՛ կռվի պահին ասված, թե՛ հազվադեպ հանգստի, դարձավ թեւավոր խոսք ու ահա մոտ երկու տասնամյակ շուրթից շուրթ է անցնում՝ որպես ճշմարիտ, անկեղծ հայրենասիրության վկայություն ու պատգամ։ Եվ չկա համաժողովրդական սիրո ավելի մեծ ու ավելի վառ արտահայտություն։ Ժողովուրդն այսպես սիրում, այսպես մեծարում եւ այսպես առասպելականացնում է միայն իսկական, ամենաիսկական հերոսին…
Հրանտ Մկրտչյանը զոհվել է 1992թ. օգոստոսի 15-ին, Հացի գյուղի պաշտպանության ժամանակ, երբ ընդամենը 25 տարեկան էր։ Ազատամարտիկի օրագրի վերջին գրառումը կատարվել է զոհվելուց մեկ ամիս առաջ։ Հրանտ Մկրտչյանի հոր՝ Ռաֆիկ Միքայելյանի խոսքով, իր կյանքը կանգ է առել 1992-ի օգոստոսի 15-ին, իսկ դրա շարունակությունը պարտք է որդու հիշատակի առաջ, նրա անավարտ երազանքները իրականացնելու պարտավորություն։
Զինվորական ծառայությունը մայոր Հենզել Սերոբյանի կենսակերպն է, ապրելու եւ գործելու գերագույն նպատակը՝ այն աստիճան ներծծված արյան մեջ, որ զրույցի ընթացքում ինչ-որ բան սխալ ասելիս ինքնաբերաբար օգտագործում է սպային հատուկ «отставить»-ը: Երիտասարդ տարիներից համազգեստ կրելով` անմնացորդ նվիրվել է իր գործին, բարեխղճորեն կատարել սպայի պարտականությունները, ինչն արտացոլված է նրա ծառայողական բնութագրում` «մայոր Սերոբյանն իրեն դրսեւորել է միայն դրական կողմերով, նախաձեռնող է, բարդ իրադրությունում կարողանում է ճիշտ որոշումներ կայացնել, հրամանատարական պատրաստության ծրագիրը գերազանց է յուրացնում, մշտապես աշխատում է մասնագիտական վարպետության կատարելագործման ուղղությամբ:
Փոխգնդապետ Հարություն Պետրոսյանը 1992թ. կարմիր դիպլոմով ավարտելով պետական ճարտարագիտական համալսարանը (նախկին պոլիտեխնիկ ինստիտուտը)՝ զորակոչվել է բանակ եւ նշանակվել դասակի հրամանատար։ 1999թ. նա զենիթահրթիռային դիվիզիոնի հրամանատար է։ Պարգեւատրվել է «Մարտական ծառայություն», «Մարշալ Բաղրամյան», «Անդրանիկ Օզանյան» մեդալներով։ Դիվիզիոնի ստորաբաժանումները, սպաներն ու զինվորները մի քանի անգամ մասնակցել են ԱՊՀ երկրների համատեղ զորավարժություններին ու աչքի ընկել բարձր մարտական պատրաստականությամբ։ Դիվիզիոնն այսօր էլ լավագույնն է ոչ միայն զորամասում, այլ նաեւ զորատեսակի համանման դիվիզիոնների շարքում։
Հնագույն մի ավանդություն կա` պատմում են՝ իբրև թե դարեր շարունակ Ակնաղբյուր գյուղի ծերերը այս ծառի մոտից են իրենց որդիներին բանակ կամ պատերազմ ճանապարհել ու հետն էլ հորդորել.
-Որդի, Զորավարի աղբրից ջուր խմիր, ձեռքդ Վարդանի ծառին քսիր, ու քեզ չարուչոռ չի դիպչի…
Ու նորից զորակոչ է հայրենյաց հողում… փառքդ շատ, Տեր, ուրեմն կանգուն է Հայոց բանակը, ուրեմն կապրի հայոց աշխարհը…
Արդեն քանի տարի «Հայ ասպետ» կրթադաստիարակչական բարեգործական հիմնադրամը նոյեմբերի վերջին կիրակի օրը մեկնում է Տավուշի մարզի Ակնաղբյուր գյուղ, որ շրջակա գյուղերի զինակոչիկ հայորդիներին հայոց բանակ ճանապարհի եւ տոն դարձնի այն հնագույն սովորույթը, որը կոչել ենք «Վարդանանց կանչ»:
