1994թ. հուլիս ամիսն է։ Լեդի Քերոլայն Քոքսը հերթական մարդասիրական օգնությունն է բերել Արցախ՝ մանկական սնունդ, դեղեր, տեխնիկա, այլ անհրաժեշտ բեռներ։ Այս էլ 20-րդ անգամ։ Մեր լուսանկարիչ Հովհաննես Արմենակյանը Լեդիին նկարեց Վանք գյուղի մոտ, «Քոքսի կածան» կոչվող քարի մոտ։ Իսկ քարի պատմությունը հետեւյալն է։
Մի անգամ, ձմռանը, ուղղաթիռը հարկադիր վայրէջք է կատարում բնակավայրերից հեռու։ Սառնամանիք էր, չորս կողմը ձյուն ու սառույց։ Լեդի Քոքսը առաջնորդում է բոլորին, ոգեւորում, ստիպում քայլել, որ չսառչեն, գտնեն որեւէ բնակավայր։

Ռազմական փորձագետ Արծրուն Հովհաննիսյանը «Հայ զինվորի» 2011թ. թիվ 45-ում տպագրված իր հոդվածում քննարկում է 1920թ. աշնանը թուրք-հայկական պատերազմում հայկական բանակի պարտության պատճառները: Նրա համոզմամբ, հայկական բանակի պարտության հիմնական պատճառը հայ սպաների մեծ մասի օտարամոլությունն էր, քանի որ «Նրանք Հայաստանի Հանրապետությունը համարում էին ժամանակավոր մի երևույթ, որ պիտի վերանար Ռուսաստանի ազդեցությամբ»:

«Երբ լույսը բացվեց, Ռաման, վերցնելով երկնային նավը, պատրաստվեց օդ բարձրանալ: Այդ նավը շատ մեծ էր ու հիանալի զարդարված, երկհարկանի էր, բազմաթիվ սենյակներով ու պատուհաններով: Նավը, մինչեւ անամպ երկինք սլանալը, մեղեդային ձայն արձակեց»:
Այսպես է նկարագրվում հին հնդկական «Ռամայանա» էպոսում հերոս-աստծո թռիչքը երկնային նավով: Եվ սա միակ վկայությունը չէ: Համարյա բոլոր հին հնդկական սանսկրիտերեն տեքստերում պատմություններ կան այն մասին, թե ինչպես են աստվածները մարտնչում երկնքում` օգտագործելով զենքով հանդերձված այսպես կոչված վիմանա թռչող սարքերը:

Ինչո՞ւ ընկավ Կարսի ամրոցը Հայաստանի Առաջին Հանրապետության բանակի բարձրաստիճան սպայական կազմում (գեներալներ, գնդապետներ, փոխգնդապետներ եւ այլն) զգալի տոկոս էին կազմում ցարական բանակի ոչ հայազգի սպաները, իսկ հայազգի բարձրաստիճան հրամանատարների մեծ մասը ոչ միայն անծանոթ էր հայոց լեզվին եւ հայ իրականությանը, այլեւ խորթ էր հայ զինվորին: Նրանց զգալի մասը, որ ծնվել էր հիմնականում մայր հայրենիքից դուրս, […]

Հայտնի է, որ դարեր շարունակ Հնդկաստանի տարբեր քաղաքներում ապրել-գործել են հայկական գաղութներ, որոնք հիմնականում զբաղվել են առեւտրով: Հայերի մեջ եղել են նաեւ նշանավոր քաղաքական ու մշակութային գործիչներ, զինվորականներ, որոնք, այդ երկրի իսկական, ճշմարիտ հպատակները լինելով, բնականաբար չէին կարող անմասն մնալ բրիտանական գաղութարարների դեմ հնդիկ ժողովրդի մղած ազգային-ազատագրական պայքարին եւ իրենց անուրանալի ավանդը բերել:
18դ. երկրորդ կեսին Հնդկաստանի արեւելքում գտնվող Բենգալ շրջանի ազգային-ազատագրական շարժման ժամանակ Գորգին Խանի անունը շատ հայտնի էր: Նա Բենգալի նավաբ Միր Քասիմի նախարարն էր եւ բանակի գլխավոր հրամանատարը:

Ցին դինաստիայի առաջին կայսր Ցին Շիխուանը (մ.թ.ա. 221-210թթ.) չինական պատմության մեջ մտել է որպես անգութ բռնապետ: Նա իրեն շրջապատել էր լրտեսների բազմությամբ, որոնք երկրի տարբեր ծայրերում դավադիրներ էին փնտրում: Կայսրը գտնում էր, որ գլխավոր վտանգը գալիս է գրքերից, ուստի մ.թ.ա. 213թ. կայսրությունում գտնված բոլոր գրքերը կրակին են հանձնվում, իսկ նրանց հեղինակները` մահապատժի ենթարկվում: Հայտնի է, որ 460 չինացի իմաստունների կայսրը հրամայում է ողջ-ողջ թաղել:

Իսկական հետախույզը նա է, ում բոլորովին էլ չես կասկածում։ Պարզվում է` որոշ գրողներ հավասարապես տիրապետել են ե՛ւ գրելու, ե՛ւ… լրտեսելու տաղանդին։ Այսինքն՝ նրանք համատեղել են լրտեսի (հետախույզի) մասնագիտությունը գրողի մասնագիտության հետ։ Գուցե ինչ-որ տեղ տրամաբանական է բացատրությունը. «Ես փնտրում եմ նոր թեմաներ եւ դրա համար էլ քիթս խցկում եմ ուր պատահի»։