Իշիմ քաղաքում (ՌԴ Տյումենի մարզ) կանգնեցված է Լեւոն Պոպովի կիսանդրին։ Նա Կարմիր կիսալուսնի համառուսաստանյան ընկերության հիմնադիրներից էր, վերջինիս կոլեգիայի նախագահը։ Մասնագիտությամբ բժիշկ՝ Լեւոն Պոպովը հսկայական գործ է կատարել Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարբեր ռազմաճակատներում հոսպիտալների կազմակերպման, համաճարակների կանխման ուղղությամբ։ Նա Կարմիր կիսալուսնի մամուլի կազմակերպիչն ու ղեկավարն էր, ընկերության պաշտոնաթերթի առաջին խմբագիրը։ 1919թ., երբ Ռուսաստանում տարածվեց բծավոր տիֆը, նա ձեռնամուխ եղավ բժշկական ջոկատների կազմակերպման ու ղեկավարման դժվարին աշխատանքին։

Ղարաբաղի երկնքում առաջին՝ ՕՄՕՆ-ականներ տեղափոխող ուղղաթիռը «Ստրելա-2»-ով խփվեց 1991-ի վերջին, «26»-ի դիրքերից: ԼՂՀ-ում ՀՕՊ առաջին միջոցները՝ երեքական «Շիլկա» և «Ստրելա-10» կայանքները հայտնվեցին ԽՍՀՄ ԶՈՒ 366-րդ գնդի հեռանալուց հետո: Դեռ վաշտերի ժամանակն էր, և ՀՕՊ միակ ստորաբաժանումը ներառված էր երկրորդ վաշտի կազմում: Ինքնապաշտպանության ուժերի ՀՕՊ բաժինը (պետ՝ Գաբրիել Վարդանյան, շտաբի պետ՝ Գրիգոր Մարտիրոսյան) և ստորաբաժանումը գրեթե նույն միավորն էին, որի առաջին խոշոր գործողությունը Ղաջարի կռիվներում էր, երբ 92-ի ապրիլի 8-ին «Շիլկայով» ոչնչացրին Ադրբեջանի ռազմաօդային ուժերի օդ բարձրացրած առաջին մարտական ուղղաթիռը:

Հայկական բանակի ստեղծման եւ հզորացման կարեւորագույն փաստաթղթերի թվում առանձնահատուկ տեղ է գրավում 1991թ. դեկտեմբերի 4-ին ՀՀ Գերագույն խորհրդի կողմից ընդունված «Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կազմի եւ կառուցվածքի մասին» օրենքը, որի 2-րդ հոդվածում նշված նախարարությունների թվում իր արժանի տեղը գտավ նաեւ պաշտպանության նախարարությունը։ ՀՀ նախագահի 1991թ. դեկտեմբերի 5-ի հրամանագրով Վազգեն Սարգսյանը նշանակվել է պաշտպանության նախարար։

Ղաջարյան կայսրության ժամանակ՝ Ֆաթհալի շահի թագավորության տարիներին, հայազգի Մանուչեհր խանը եղել է Իրանի վարչապետը։ Նրա եղբայրը՝ Սուլեյման խանը, Իրանի Խորասանի եւ Լորեստանի նահանգների զինված ուժերի գլխավոր հրամանատարն էր։
Մանուչեհր խանի եղբորորդին՝ Ջահանգիր խանը, Իրանի արդյունաբերության նախարարն էր եւ զինանոցի պետը։

Միշտ չէ, որ աշխատասիրությունը, տաղանդն ու բարձր ճաշակը օգտակար են եղել մեզ՝ հայերիս համար։ Այս բարձր հատկանիշների պատճառով հաճախ ենք ենթակա եղել օտարների նախանձին, չարությանը եւ ատելությանը։ Իսկ երբ միջնադարյան հզոր Պարսկաստանի տիրակալ Շահ Աբասը 1603թ. եկավ նվաճելու պետականությունից զրկված Հայաստանը, պարզամիտ հայ ժողովուրդը նրան նվիրեց ոսկեղեն, արծաթեղեն, գորգեր… Հիացած հայ վարպետների տաղանդով` Շահ Աբասը որոշեց դատարկել Հայաստանը, ժողովրդին տանել Պարսկաստան եւ հայերի միջոցով զարգացնել իր երկրի արհեստագործությունը, առեւտուրը, մշակույթը։

1918թ. հունվարի վերջին, օգտվելով այն հանգամանքից, որ ռուսական բանակը լքել է Կովկասյան ճակատը, թուրքերը խախտեցին 1917թ. դեկտեմբերի 5-ին Երզնկայում կնքված ռուս-թուրքական զինադադարի պայմանները եւ անցան հարձակման՝ հույս ունենալով կրկին գրավել Արեւմտյան Հայաստանը եւ Կովկասը։ Թուրքական զորաբանակին դիմակայող միակ ռեալ ուժը հայկական բանակային կորպուսի զորամասերն ու ստորաբաժանումներն էին, որոնք ստեղծվել էին դեռեւս 1917թ. վերջին, երբ ռուսական զորքերը լքեցին կովկասյան ճակատը։ Կորպուսի հրամանատարն էր գեներալ-լեյտենանտ Նազարբեկյանը, շտաբի պետը՝ գեներալ Վիշինսկին, կոմիսարը՝ Դրաստամատ Կանայանը՝ Դրոն։

Անկախ պետականության երազանքը դարեր շարունակ բորբոքել է հայության բազմաթիվ սերունդների միտքն ու երեւակայությունը, ջերմացրել հոգին։ Աշխարհասփյուռ հայության զավակների շուրթերին «Ազատ, անկախ Հայաստան» բառակապակցությունը հնչել է որպես կախարդական խոսք, սրբազան երդում, աստվածաշնչյան պատգամ։ Հայության բազմաթիվ սերունդներ օտարության մեջ ապրել, դիմացել, պայքարել են այդ նվիրական երազանքով։ Նորջուղայեցի Շահամիր Շահամիրյանը իր երազանքին միս ու արյուն է տվել՝ երկնելով հայոց առաջին սահմանադրությունը՝ «Որոգայթ փառացը»։