«Irana Hayer» կայքի հաղորդմամբ՝ հոլիվուդյան հանրահռչակ դերասան Ջորջ Քլունին ոչ միայն իրանցի է, այլև հայ` Իրանի Սպահան քաղաքից: Հիշեցնենք, որ Սպահանը (այժմ` Իսֆահան) Իրանի նախկին մայրաքաղաքն է, որի հարևանությամբ 17-րդ դարի սկզբներին Շահ Աբբասի օրոք տեղահանված հայերը կառուցեցին Նոր Ջուղա քաղաքը, որը բարգավաճելով դարձավ հայության մշակութային հայտնի կենտրոններից մեկը:

1859թ. ռուսների կողմից Շամիլի պարտությունից հետո հազարավոր մուսուլման չերքեզներ (թուրքերի կողմից կովկասյան լեռնականների հավաքական անվանումն է) և նրանց ցեղակից ուբիխներ, ադիգեներ, շապսուղներ, նատկուաջիներ, մոշոշներ, թեմիրգոներ, կաբարդիններ, բշեդուխաներ, լեզգիներ, չեչեններ, ինգուշներ, օսեր և այլք Կովկասից գաղթեցին Անատոլիա և Սիրիա…

1798 թ.-ին Նապոլեոնը՝ 24-ամյա երիտասարդ գեներալը, իր զորքի հետ Եգիպտոսում էր: Սպաների կանանց արգելված էր գործող բանակում լինել: Այսուհանդերձ, գասկոնացի սպա Ֆուրեսի կինը՝ Պոլինան, տղամարդու զգեստ հագած, ֆրանսիական նավերից մեկով ամուսնու ետեւից ժամանում է Եգիպտոս:
Երբ Բոնապարտին զեկուցում են սկանդալային պատահարի մասին, նա այնքան է կատաղում, որ հրամայում է ճիպոտահարել կարգազանցին ու ամուսնու հետ ուղարկել Ֆրանսիա: Փոքր-ինչ հանդարտվելուց հետո Նապոլեոնը հրամայում է մարմնական պատիժ չկիրառել, բայց մեկնելուց առաջ ամուսիններին ներկայացնել իրեն՝ ինչպես հարկն է շշպռելու համար:

Զինվորի համար նախատեսված առաջին մեդալը հիմնել է անգլիական բուրժուական հեղափոխության գործիչ Օլիվեր Կրոմվելը (1599-1658)։
1650 թ. թագավորական բանակի դեմ տարած հաղթանակի առիթով նա կարգադրեց մեդալով պարգեւատրել ոչ միայն իր բանակի սպաներին, այլեւ աչքի ընկած շարքային զինվորներին։ Մեդալները ձուլվել էին ոսկուց, արծաթից ու պղնձից, եւ դրանց վրա դրոշմված պատկերները նույնպես սահմանել էր Կրոմվելը։ Մեդալների դիմային կողմի վրա նա հրամայել էր դրոշմել հենց իր դիմաքանդակը, իսկ հակառակ կողմում պառլամենտի «նիստը»։ Սակայն Անգլիայում միապետության վերականգնումից հետո երկար ժամանակ «չհիշեցին» շարքային զինվորին։

Ինչպես Դանթեի «Դժոխքի» դարպասին էր գրված, այնպես էլ համակենտրոնացման ճամբարների մուտքերին կարելի էր գրել. «Ովքեր մտնում են այստեղ, թող ոչ մի հույս չունենան փրկվելու»:
Թվում էր` իրոք քայլում եմ դժոխքի միջով: Ամենուրեք, ուր էլ որ ուղևորվել եմ, տեսել եմ նույնը, բարբարոսության սարսափելի իշխանություն, որի նպատակը հայ ազգի պարբերաբար բնաջնջումն է: Դահիճների նույն անմարդկային գազանությունը, դժբախտ զոհերին տանջելու նույն խոշտանգումները:
Մեսքենեից մինչև Դեր Զոր նույն հրեշավոր վկայություններն են:

Բուզլուխի հաղթանակը վերջ տվեց հայության անվերջ նահանջին:
Բուզլուխի ճակատամարտը վերջ տվեց այն նահանջին, որը սկսվել էր դարեր առաջ՝ Վարդանանց պատերազմից, թերևս դրանից էլ առաջ և շարունակվում էր մինչև մեր օրերը…
Բուզլուխի ճակատամարտը տեղի ունեցավ 1991 թվականի սեպտեմբերի 14-ին: Այն տևեց 7 ժամ 10 րոպե` ակնթարթ մեր ժողովրդի հազարամյակների պատմության մեջ:

«…Կը նահանջէն ծնողք, որդի, քեռի, փեսայ. կը նահանջէն բարք, ըմբռնում, բարոյական, սէր: Կը նահանջէ լեզուն, կը նահանջէ լեզուն, կը նահանջէ լեզուն: Եւ մենք դեռ կը նահանջէնք բանիւ և գործով, կամայ և ակամայ, գիտութեամբ և անգիտութեամբ. մեղա՜յ, մեղա՜յ Արարատին…»: