Այս շաբաթ մխրճվում եմ մի կնճռոտ հարցի մեջ, որը մտահոգում է աշխարհասփյուռ հայությանը. մեծ աղմուկ է առաջացել Երուսաղեմի Հայոց պատրիարք Նուրհան Մանուկյանի կողմից համացանցում տեղադրված խիստ քննադատական եւ կոշտ նամակից՝ ուղղված Գարեգին Բ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսին:

Թերևս քչերը գիտեն, որ 2014 թ. լրացավ Խորհրդային Միության հերոս Հունան Ավետիսյանի ծննդյան 100-ամյակը: Օրինաչափն այն կլիներ, որ մեր հերոս հայրենակցին մեկ անգամ ևս հիշելու, հերոսներ ծնող մեր ժողովրդին փառաբանելու, հպարտանալու և բարձրացող սերնդին արիության և հայրենասիրության կոչելու այս առիթը օգտագործեին և՛ լրատվամիջոցները, և՛ մշակութային-քարոզչական օջախները, սակայն տարին ավարտվում է, և մեզ մնում է օգտվել պատեհ առիթից ու պատմել, թե ինչ նախաձեռնություններով է հանդես եկել պաշտպանության նախարարությունը մեր հերոս հայրենակցի հոբելյանի կապակցությամբ, և ինչպիսի միջոցառումներ են իրականացվել պաշտպանության նախարարի խորհրդական, գեներալ-լեյտենանտ Մուրազ Սարգսյանի գլխավորությամբ և անմիջական ջանքերով:

Հին Հայաստանում, ինչպես շատ այլ երկրներում, ընդունված է եղել արքունիքում իշխաններին կամ նախարարներին դասակարգել ըստ նրանց տնտեսական ու ռազմական հզորության, անշուշտ, հաշվի առնելով նաեւ արդեն իսկ արմատացած ավանդույթները։ Այլ խոսքով՝ գոյություն է ունեցել որոշակի աստիճանակարգ, որով որոշվել է տվյալ իշխանի կամ նախարարի տեղն ինչպես երկրի կյանքում, այնպես էլ արքունիքում՝ հանդիսավոր հավաքների, պետական արարողությունների կամ խնջույքների ժամանակ։ Դա վավերացվել է թագավորի կողմից՝ հատուկ ցուցակով կամ հրովարտակով («գահ» բառից, որն ունեցել է նաեւ «բարձ», «բարձր տեղ» իմաստները)։

Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին նվիրված միջոցառումների շրջանակներում Հայաստանի Հանրապետության պաշտպանության նախարարության ջանքերով մայր հայրենիք է տեղափոխվել 19-րդ դարավերջին ու 20-րդ դարասկզբին հայ ժողովրդի մղած ազգային-ազատագրական պայքարի, ապա Հայաստանի Առաջին Հանրապետության բանակի կայացման նվիրյալ, ռազմական ու պետական գործիչ, Հայաստանի խորհրդարանի անդամ Զորավար Սեպուհի` Արշակ Ներսիսյանի աճյունասափորը:

Առաջինը պատմահայր Մովսես Խորենացին է, որ խոսում է հայոց հնագույն պետական դրոշի մասին։ Նա այն անվանում է «նշանքն Արտաշիսի»։ Խոսքը հայոց թագավոր Արտաշես Ա-ի մասին է։ Գրաբարում «նշան» բառն ունի նաեւ «դրոշ» իմաստը։
Հիշենք, որ Արտաշեսյան թագավորության հիմնադիրը գահակալել է մ.թ.ա. 189 թվականից։ Պատմաբանները, սակայն, կարծում են, որ նրանից առաջ էլ հայերն ունեցել են դրոշներ։ Դրանք եղել են Հայաստանում բնակվող ցեղախմբերի ինքնուրույնությունը խորհրդանշող նշաններ։ Իր պետական դրոշն է ունեցել Ուրարտուն։ Դա լավ երեւում է Արգիշտի Ա-ի բրոնզե սաղավարտի վրա փորագրված մարտակառքից. նրա ետեւում՝ տեգի ծայրին, ամրացված է փոքրիկ դրոշ։

Անժելա Նանագուլյանն իր գիրքը վերնագրել է այսպես. «Վիրավոր սիրտ»: «Կկարդաք,- ասում է, -գուցե հետաքրքրի: Պատերազմական հուշեր են: Ասեմ միայն, որ փորձել եմ գրել միայն ճշմարտությունը»: Հետո խոսում է իրենց ընտանիքից, իր քույր-եղբայրներից, ծնողներից: «Ուզում եմ գրվի մեր ընտանիքի մասին. մայրս անկողնային հիվանդ է, ուզում եմ՝ կարդա, կամ էլ մենք կարդանք իր համար: Նա շատ վիշտ է տեսել, բայց երբեք չի կորցրել իր լավատեսությունը, իր հույսը»,- անկեղծանում է Անժելան:
Ձեռքս եմ վերցնում գիրքը և կարդում: Պարզ ու անմիջական պատմություն է մի հայ գերդաստանի մասին, մեզ այնքան ծանոթ ու մեզ այնքան հարազատ:

Հայ կինը ավելի հերոսուհի, քան թախծության մայր պիտ լինի… Նրա շրթունքներից պիտի չպակասեն ժանտարքյան բառերը՝ ուղղված մեր սերունդներին. «Եթե հոգնած եք, դադար առեք, բայց մի՛ լքեք կռվադաշտը, մի՛ դասալքեք»։