Սևաստոպոլը Մեծ հայրենական պատերազմի տարեգրության մեջ մտավ որպես արիության ու հերոսության խորհրդանիշ, իսկ նրա պաշտպանության համար մղված մարտերում սխրանքի փայլուն էջեր գրեցին նաև հայ ժողովրդի զավակները:
…Այս քաղաքում շատ են եղբայրական գերեզմաններն ու շիրմաթմբերը, որոնցում ամփոփված են նաև հայ սպաներ ու զինվորներ: Անմահ են նրանք, քանզի հավերժական կրակի նման անմար է մարդկային հիշողությունը:

Ղրիմում Մեծ հայրենական պատերազմի ժամանակ անհայտ կորած զինվոր Սևան Թորոսի Ալիխանյանին ընտանիքս փնտրել է 72 տարի: Նրա մայրը` Հայկանուշը, իր ձեռքով էր ստացել անհայտ կորածի փաստաթուղթը, բայց չէր հաշտվում 20-ամյա որդուն կորցնելու մտքի հետ: Նա իր առաջնեկի ծննդին սպասել էր 11 տարի: Դիլիջանի Պողոսքիլիսա (ներկայիս Շամախյան) ավանից ոտքով հասել է Սևանա կղզի` աղոթքի, որ Աստված իրեն զավակ պարգևի: Ուխտ էր արել: 1922թ. ծնված որդուն ի պատիվ Սևանա վանքի` կնքում է Սևան: Հայկանուշ տատի բոլոր հարցումները նույն պատասխանին են արժանանում` «Անհայտ կորած է»: Տարիներ են անցնում: Եվ մայրն իր որդու անձնական իրերն ի պահ է տալիս կրտսեր որդուն` Սուրեն պապիս, որը նույնպես մարտական փառահեղ ուղի էր անցել: Մի օր էլ այդ ընտանեկան մասունքները հանգրվանում են Դիլիջանի թանգարանում, բացառությամբ մի քանի նամակների, որոնք Հայկանուշ մայրիկը պատվիրել էր իր հետ գերեզման դնել:

1904 թվականին Գավառի Կարմիր գյուղում Մանուկ և Մագթաղ Արևշատյանների ընտանիքում ծնվեց ութ որդիների առաջնեկը` Հայկը: Ճիշտ է, նա հորս պապն է, բայց ես էլ հորս նման սովոր եմ նրան պապիկ անվանել: Իսկ հիմա պատմեմ, թե ով է իմ Հայկ պապը: Նա Հայրենական մեծ պատերազմի մասնակից է: 1941 թվականի օգոստոսին թողնելով իր երեք անչափահաս որդիներին` Խաչիկին, Հրաչիկին, երեք ամսական Ռաֆիկին և կնոջը` Աշխենին, մեկնում է ռազմաճակատ: Ինչպես գրում է «Լենինյան դրոշով» թերթը` նա ակտիվորեն մասնակցում է Նովոռոսիյսկի, Կերչի և Դոնի Ռոստովի ազատագրության համար մղվող մարտերին: Ծանր վիրավորվելուց հետո ապաքինվում է և համալրում սակրավորների ջոկատը, որը ականազերծում էր Տուլա-Օրյոլ երկաթգիծը: Պապս կռվում էր, իսկ նրա երեք անչափահաս որդիները մեծանում էին՝ կարոտի արցունքները կուլ տալով:

Բրիգադի հետախուզության պետ, գվարդիայի կապիտան Մանուկյանը 1945թ. հունվար ամսին Մանգուշաեւյան ռազմական հենադաշտի համար մղվող հարձակողական մարտերի ընթացքում աչքի է ընկել եզակի քաջությամբ ու անձնազոհությամբ.
1945թ. հունվարի 15-ին հետախուզական խմբի հետ ճեղքելով ճակատային գիծը՝ ներթափանցել է Ցիցելյուվսկայի շրջանում տեղակայված հակառակորդի ճամբար, խուժել հրամանատարական գետնախուց եւ ոչնչացնելով 7 զինվոր՝ գերել է թշնամու 19-րդ տանկային դիվիզիայի 73-րդ մոտոհրաձգային գնդի հրամանատարին։ Վերջինիս տված հույժ կարեւոր տեղեկությունները իրենց դիրքային դասավորության մասին վճռական դեր խաղացին հաղթական հարձակման գործում։

Մի անգամ, պատերազմի օրերին, մարշալ Ժուկովին ոչ մի կերպ չէր հաջողվում ինչ-որ բան համոզել Ստալինին, եւ նրանք վերջինիս աշխատասենյակում արդեն գոռգոռոցի էին անցել: Քիչ անց Գեորգի Կոնստանտինովիչը դուրս եկավ Ստալինի աշխատասենյակից եւ ընդունարանում կատաղած նետեց. «Ու~ու~, բեղավոր քամակ»: Ընդունարանում սպասող գեներալը, մտնելով Ստալինի աշխատասենյակ, զեկուցեց Ժուկովի արած արտահայտության մասին: Ստալինը կարգադրեց հետ կանչել Ժուկովին. «Դուք հենց նոր ասել եք «բեղավոր քամակ»: Ու՞մ նկատի ունեիք»,- հայացքը մարշալին սեւեռելով՝ հարցրեց Գերագույնը: «Հիտլերին, ընկեր Ստալին»,- իրեն չկորցրեց Ժուկովը: Ստալինը մի քիչ լռեց ու փստացրեց ծխամորճը. «Ճիշտ է, ընկե՛ր Ժուկով, ես էլ եմ նրա մասին այդ կարծիքին:- Ապա շրջվեց դեպի մատնիչ-գեներալը:- Իսկ ու՞մ նկատի ունեիք դուք»:

Ամեն անգամ, երբ Հայոց ցեղասպանությունը հիշատակվում է աշխարհի որևէ անկյունում, թուրք պաշտոնյաներն աղմուկ-աղաղակ են բարձրացնում՝ հանցավոր արարքի համար բռնված չարագործների նման:
Թուրք ղեկավարների տագնապալի հոգեվիճակը կարելի է բացատրել «գող՝ սիրտը դող» ասացվածքով՝ ներքուստ քաջատեղյակ լինելով, որ իրենց նախնիներն իսկապես էլ իրագործել են մարդկության պատմության մեջ առաջին ամենահրեշավոր ոճրագործություններից մեկը՝ ցեղասպանությունը…

24 Ապրիլի… Հայոց ցեղասպանության տարելից, Օսմանյան կայսրությունում Հայոց ցեղասպանության և այլ ազգերի անմեղ զոհերի հիշատակի հոգեհանգիստ… Հոգեհանգիստ նրանց համար, ովքեր դաժանորեն սպանվեցին, բռնությամբ վերաբնակվեցին, արտաքսվեցին իրենց բնակավայրերից ոչ թե իրենց գործած մեղքի համար, այլ այն պատճառով, որ ազգությամբ հայ կամ ասորի, հույն կամ եզդի էին: Հարյուր տարի է անցել եղերական այն օրերից, բայց ոճրագործությունը անպատիժ է մնացել, և թուրք ժողովուրդն ու պետությունը դեռ չեն ասել մեղանչումի խոսքեր: Ասել է թե՝ հայերի ցեղասպանությունը դեռ դաս չի եղել աշխարհի, միջազգային հանրության համար: Ահա ինչու այսօր էլ դեռ աշխարհի տարբեր ծայրերում տեղի են ունենում մարդկության դեմ ուղղված հանցագործություններ: Այնինչ հեռու չէ այն օրը, երբ Թուրքիան անպայման կընդունի հարյուր տարի առաջ սանձազերծած իր ոճրագործությունը, և ամբողջ աշխարհը կճանաչի այն: