Խմբերից մեկը Որսորդ Գևորգի գլխավորությամբ զատվելով հիմնական մարտախմբից «… Աւելի առաջ գնաց ու դիրք բռնեց Ղալա-Բօղազի քարում, իսկ Թորգոմը՝ իր զինւորները երեք մասի բաժանեց եւ յարմարաւոր դիրքեր բռնեց ռուսական սահմանագծից մօտ 2,5 վերստ հեռաւորութեան վրայ գտնւող Լիրք բլրի գագաթներին: Ռուս զինւորները մեզ վրա կրակում էին բարձրից, բայց մենք չէինք պատասխանում, որովհետեւ խմբապետները արգելել էին, եւ շարունակ ձայն էինք տալիս նրանց, թէ «մենք ձեզ հետ գործ չունենք»…»: Ուշադրություն չդարձնելով հայ մարտիկների կոչերին՝ ռուս զինվորները, որոնց շարքերը գնալով ավելի ու ավելի էին համալրվում և ստվարանում, շարժվում են դեպի Թորգոմի դիրքը ու փորձում պաշարման մեջ վերցնել նրա գլխավորած մարտախումբը:

Նա նախկինում, իսկ այժմ ավելի հաստատապես, կողմնակից չէր Երկիր առաքվող խմբերին և իր անհաջողությունից հետո կրկին համոզում է «Շամ» Կենտ. կոմիտեի ընկերներին՝ չդիմել նման անօգտակար քայլի: Հակառակ փորձառու ռազմիկի կարծիքի՝ Թավրիզի ՀՅԴ «Վրեժ» կենտր. կոմիտեն որոշում է Սասուն ուղարկել զինատար ևս մի խումբ: Ավելի քան տարօրինակ և չկշռադատված կարող է թվալ այդ որոշումը: Որքանով էր նպատակահարմար զինախումբ ուղարկել Երկիր այն ամենից հետո, երբ անհաջողության էին մատնվել ու մեծ կորուստներ կրել ավելի մեծ թվակազմ ունեցող հայդուկային խմբերը: Թավրիզի (Վրեժ) կենտր. կոմիտեի պատճառաբանությամբ իրենց կողմից համանման որոշում կայացնելը պայմանավորված էր Վանի (Շամ) կենտրոնական կոմիտեի պահանջով:

րհասական պահին նրանք մահապարտների գումարտակ կազմավորեցին, Արցախ փութացին՝ ուխտելով զոհվել հայրենիքի ազատագրության համար։ «Արծիվ-մահապարտներն» իրենց նվիրումով, կամքով ու խիզախությամբ ոչ միայն ոսոխին, մահի՛ն հաղթեցին։
Այդ դժվարին, ծանր, պատմական հաղթանակի մասին է այս ժամանակագրությունը։

Աստվածաշնչում մենք քիչ կանք, բայց հենց միայն մեր հայոց Թորգոմա տան հիշատակումը Սուրբ գրքում բավական էր լինելու սրբացնել մեր զգացմունքներն առ մեր տունը, որ նաեւ Արարատի երկիր էին կոչում, ու մանավանդ` ճանաչելու ինքներս մեզ եւ ուրիշներին մեզ մեծարել տալու որպես աստվածաշնչյան ազգ եւ մեր երկիրը` աստվածաշնչյան երկիր: Իսկական տեղն է հիշելու, որ Թորգոմն էլ ինչ-որ մեկը չէր` գար ու «հանկարծ» Սուրբ գիրք մտներ սուրբ գրով, այլ «առաքինի եւ արդար» Նոյ նահապետի կրտսեր որդու` Հաբեթի ծոռը, ու մեր ազգի անվանադիր նահապետ Հայկն էլ ահա այս Թորգոմի որդին էր:

Հայ ժողովուրդը աշխարհի հնագույն ժողովուրդներից է, որի մասին հիշատակությունները հանդիպում են արդեն շումերական և աքքադական սեպագրերում: Հայերը մարդկության գիտակցական պատմության սկզբից ևեթ ապրել են Հայկական լեռնաշխարհում: Արդեն մարդկության պատմության արշալույսին շումերական տիրակալները փորձեցին հպատակեցնել Հայկական լեռնաշխարհը և իրենց տիրապետության տակ առնել հայոց առաջին պետական միավորը՝ Արա(ր)տայի քրմապետությունը:

Միքայել Վարանդյանի վերլուծությամբ` մարտական ուժերի հրամանատարությունը Նիկոլ Դումանին վստահելը պայմանավորված էր հետևյալ հանգամանքներով.
1. Սերոբ Աղբյուրի զոհվելուց հետո Սասունում գտնվող անվանի գործիչների միջև որոշակի սառնություն էր նկատվում, որը կարող էր բացասաբար անդրադառնալ պայքարի միասնականության վրա:
2. Դրսից եկածները սովորաբար ավելի հեղինակություն ու վստահություն էին վայելում, քան տեղացի գործիչները, որոնք, ինչքան էլ բարձր լինեին, «տեղացի» մըն է, «մարգարէ է յիւրում գավառի»..:

Հայ Դատի պատմության մեջ 1921 թվականի մարտի 15-ը ընդմիշտ կմնա. այդ օրը Բեռլինի Շարլոտենբուրգ պողոտայի Հարդենբերգ փողոցում Սողոմոն Թեհլերյանի գնդակից ջախջախվեց Երիտթուրքական ոհմակի գլխավոր պարագլուխ, Մեծ եղեռնի կազմակերպիչ Թալեաթի գանգը: Լինելով Շահան Նաթալիի «Նեմեսիս» խմբի անդամ, նրա զինակիցներն էին Հակոբ Զորյանը, Հրաչ Փափազյանը, Վահան Զաքարյանը, Լիպարիտ Նազարյանցը, նույն խմբի անդամներ էին Հայոց եղեռնի մյուս կազմակերպիչներին զգետնած Արշավիր Շիրակյանը, Արամ Երկանյանը, Միսաք Թոռլաքյանը, Հակոբ Մերճանովը և այլք: Սերունդ, որ քաջ գիտակցեց Նաթալիի խոսքերի իսկությունը. «Ով որ ոչինչ ունի կորսընցնելիք, ոչինչ ունի վախնալիք»: