Ապստամբ Սասունին օգնության շտապող հաջորդ մարտախումբն առաջնորդում է Աշոտ Երկաթը (Արմենակ Լևոնյան): Հայ ժողովրդի ազգային-ազատագրական պայքարի պատմության ուսումնասիրությունն աներկբա մատնանշում է, որ բազմաթիվ են այն հայորդիները, որոնց հերոսականությամբ ու նվիրվածությամբ հագեցած կյանքն ու գործունեությունը վեր են որևէ գովասանքից: Հայրենիքի ազատագրության պայքարին զինվորագրված այդ հրաշալի փաղանգի մեջ իրենց գործունեությամբ առավել նշանակալի հետք են թողել այն անհատները, որոնք մարտական որակներից զատ, օժտված էին ժամանակաշրջանն ու ազատագրական պայքարի յուրահատկությունները ըմբռնելու, ծանրագույն իրավիճակներում անհրաժեշտ վճիռներ ընդունելու վճռականությամբ ու կազմակերպչական կարողությամբ:

Հայրենական մեծ պատերազմի տարիներին ստեղծված «Մայր հայրենիքն է կանչում» հանրահայտ պաստառը համարվում է արվեստի փայլուն ստեղծագործություն. այն իր լակոնիկ տեքստով, աչքի զարնող պատկառազդու կնոջ կերպարով ժամանակին այնքան հզոր ազդեցություն է ունեցել թշնամու դեմ ժողովուրդներին համախմբելու և պայքարի կոչելու առումով, որ Հիտլերն ասել է` «Մոսկվան վերցնելուց հետո կկախեմ այդ պաստառի հեղինակին»։

Այդ դեպքերի ողջ մնացած մասնակիցների պատմածների վկայությամբ. այն պահին, երբ հակառակորդը սկսում է թնդանոթներից կրակ տեղալ հայդուկների դիրքերին, զինախմբի անդամներից մեկը՝ ջավախքեցի Շեկ Համոն, որը ծառայել էր ռուսական բանակում և պրոֆեսիոնալ զինվորական էր, նկատելով հակառակորդի պատրաստությունները՝ զինակիցներին հրահանգում է. «-Տղե՛րք, ձեզ հետեւյալ աշխատանքը կա: Որուն դիրքը խորունկ չէ գետնի մեջ, թող ճանկով, սվինով խորացնե: Որուն խորունկ է, թող գլուխը չհանի, չշարժի… Երբ սուլոց փչեմ, այն ժամանակ մեր գործը կբացվի»:

Ինքնորոշված Արցախի դեմ Ադրբեջանի ձեռնարկած արտաքին ռազմական ագրեսիայի հետմղման ժամանակ առաջ եկավ փայլուն զորապետների մի աստղաբույլ, որոնք ապահովեցին ագրեսորի պատժումը ԼՂՀ ինքնապաշտպանության բանակի ստեղծման և Արցախի Հանրապետության ու Հայաստանի Հանրապետության ռազմական անվտանգության արդյունավետ համակարգի կառուցման միջոցով: Նրանց շարքում առանձնանում են Վազգեն Սարգսյանի, Սերժ Սարգսյանի, Վազգեն Մանուկյանի և Վահան Շիրխանյանի, գեներալներ Նորատ Տեր-Գրիգորյանցի, Գուրգեն Դալիբալթայանի, Քրիստափոր Իվանյանի, Հրաչ Անդրեասյանի, Անատոլի Զինևիչի անունները:

1903 թ. սեպտեմբերին, երբ Սասունում դեռևս չէին ծավալվել մարտական գործողությունները, «Դրօշակ»-ը հայտնում է. ««Դաշնակցութեան» զինակիր խմբերը, հետևակ եւ ձիաւոր, մօտ հարիւր հոգի, մի քանի մասերի բաժանւած, սեպտեմբերի 17-ին (հ.տ.) յաջողութեամբ անցան ռուս-տաճկական սահմանը: Հետեւեալ օրը, ճանապարհին, սահմանից 6-8 վերստ հեռու, խմբերից երկուսը նկատվում են հովիւներից եւ շուտով շրջապատւում են զօրքերով, թուրք խուժանով եւ քուրդ աշիրաթներով…:

Որքան էլ «Ու-2»-ը ԽՍՀՄ տարածքները հետախուզող առաջամարտիկ ինքնաթիռն էր համարվում, այդուհանդերձ, ամերիկացիները դեռ շարունակում էին նման թռիչքներ կատարել ավելի ցածր մարտավարատեխնիկական տվյալներ ունեցող մեքենաներով, որոնք կիրառվում էին մինչև «Ու-2»-ի հայտնվելը:
1960թ. մայիսի 20-ին երկու «ՄիԳ-19» կործանիչներ՝ օդաչուներ կապիտան Լ.Շկարուբա և ավագ լեյտենանտ Մ.Կռիլով, ԳԴՀ օդային տարածքում թռչող ամերիկյան «ՌԲ-47»-ին ստիպեցին հարկադրական վայրէջք կատարել: «ՄիԳ-19» խորհրդային կործանիչը հակառակորդի սահմանախախտ ինքնաթիռների դեմ պայքարում ամենափայլուն միջոցն է, նրանով են խափանվել բազում նմանատիպ դեպքեր:

Որպես 1988 թ. փետրվարից Ղարաբաղյան ազգային-ազատագրական շարժման հետ կապված քաղաքական գործընթացների մասնակից` իմ` քաղաքական գործչի, զինվորական դիվանագետի ու քաղաքագետի պարտքն եմ համարում կարծիքս հայտնելու Ղարաբաղյան ազգային-ազատագրական շարժման փառավոր հոբելյանի մասին, մի շարժման, որը հաղթահարեց ներկայումս իր ժողովրդավարական պետականությունը հաջողությամբ կառուցող արցախահայության իրավունքների և ազատությունների նկատմամբ խորհրդային ու հետխորհրդային Ադրբեջանի գաղութատիրական բռնաճնշումը: