«Սառը պատերազմի» տարիներին բնականաբար հետախուզության էին ենթարկվում նաև խորհրդային երկրի անդրկովկասյան տարածքները: Այս գործում լայնորեն ներգրավված էին Թուրքիայում և Իրանում տեղակայված ամերիկյան ռազմաբազաները: 1958թ. հունիսի 27-ին Երևանից հարավ խորհրդային սահմանը խախտել էր ամերիկյան «Ց-118» տրանսպորտային ինքնաթիռը, որը Գերմանիայից թռչում էր Պակիստան և միտումնավոր մտել էր խորհրդային տարածք: Ասում են՝ ինքնաթիռը պատկանում էր ԿՀՎ-ի տնօրենին: Սահմանախախտի թռիչքը խափանեցին խորհրդային «ՄիԳ-17Պ» կործանիչների երկու օդաչուները` Գ.Սվետլիչնիկովը և Բ.Զախարովը: Ամերիկյան ինքնաթիռը հարկադրական վայրէջքի ժամանակ կործանվեց: Անձնակազմը ողջ մնաց և հետո վերադարձվեց ամերիկացիներին:

1992 թվականի փետրվարի սկզբին շարունակվում էր Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության բնակավայրերի, մասնավորապես՝ Ստեփանակերտի ռմբակոծությունը: Դիրքային մարտեր էին ընթանում Մարտակերտի շրջանի Կիչան, Սրխավենդ գյուղերի պաշտպանական բնագծերում, որոնց ընթացքում զոհվում են 4 հայեր, ևս չորսը վիրավորվում են:
Փետրվարի 10-ին ադրբեջանական ստորաբաժանումները Մալիբեյլի գյուղի կրակակետից հարձակում են սկսում Ստեփանակերտի վրա: Համառ դիմադրությունից հետո, ԼՂՀ ինքնապաշտպանության ուժերը կասեցնում են հակառակորդի գրոհը, անցնում հակահարձակման և հաջողությամբ վնասազերծում ադրբեջանական այդ կրակակետը: Մալիբեյլիից հետո ոչնչացվում է նաև նրա մոտակայքում գտնվող Ղուշչուլար գյուղը:

Ռումինիայի քարտեզին այսօր նշվում է Գեռլա քաղաքը, որը հնում կրել է Հայաքաղաք անունը (լատիներեն՝ Արմենոպոլիս, գերմաներեն՝ Արմենիերշտադ, հունգարերեն՝ Էորմենիվարոշ)։ Այստեղ հոծ հայություն է հաստատվել 1672 թվականին, երբ տեղի իշխանի հրավերով մեծ թվով հայեր Մոլդովայից տեղափոխվել են Տրանսիլվանիա։ Այդ ժամանակ Գեռլան փոքրիկ գյուղ էր, քաղաք դարձավ միայն 18-րդ դարի սկզբին։ Նրա կառուցման նախագիծը կազմել էր հայ ճարտարապետ Ալեքսանը։

Մինչ համիդիեի գնդերն ու քրդական աշիրեթները կհասնեին դեպքի վայր, հայ մարտիկները հասնում են Խաթավին սարը և որոշում գիշերել: Հաջորդ օրը, լույսը բացվելուն պես, համիդիեի գնդերն ու աշիրեթները պաշարում են Խաթավին սարը և առանց փոքր-ինչ դադար առնելու գրոհում են ֆիդայիների վրա: Այդ օրը քրդերը նախորդ կռվի համեմատ ավելի կատաղի ու համարձակ են գործում: Հայ մարտիկները, մինչև կեսօր հետ մղելով քրդերի՝ մեկը մյուսին հաջորդող գրոհները, կարողանում են ամուր պահել իրենց դիրքերը:

Վերջին տասնամյակում կտրուկ ավելացել են Առաջին համաշխարհային պատերազմի ռուս-թուրքական ռազմաճակատում մարտական գործողությունների, այդ տարիներին հայ և ասորի գաղթականության վիճակի, հայերի ցեղասպանության վերաբերյալ թուրք և ադրբեջանցի պատմաբանների ուսումնասիրությունները: Ինքնին հասկանալի է, որ դրանց ճնշող մեծամասնությունը կրում է միտումնավոր խեղաթյուրման և նույնիսկ շատ հայտնի պատմական փաստերի ակնհայտ կեղծման բնույթ: Բանն այն է, որ մոտենում են երկու նշանավոր պատմական տարեդարձներ, որոնք նշվելու են գրեթե բոլոր պետություններում` Առաջին համաշխարհային պատերազմի (2014 թ.) և հայերի ցեղասպանության (2015 թ.) 100-ամյակները:

Մի միջադեպ տեղի ունեցավ 1954թ. մայիսի 8-ին: Ըստ ԱՄՆ նախագահ Դ.Էյզենհաուերի թույլտվության՝ ամերիկյան 91-րդ ռազմավարական հետախուզական թևը, որը տեղակայված էր Օհայո նահանգի Լոկբուրն բազայում, ստացավ շտաբների պետերի կոմիտեի հրամանը, մի քանի «ԿՍ-97» օդային լիցքավորողներ ու «ՌԲ-47Ե» հետախուզական ինքնաթիռներ ուղարկել Ֆայերֆորդ բրիտանական թագավորական ավիաբազա: Այդ օրվա թռիչքը առաջին հանձնարարությունն էր:

Մոնղոլական պետության իշխան (ղեկավար) Աբաղան (?- 1282) 1277թ. դաժանորեն պատժում է Փոքր Ասիայի թուրքերին և իր դաշնակից հայոց թագավոր Լևոն Գ-ին առաջարկում Իկոնիայի սելջուկյան սուլթանության երկրները միացնել Կիլիկիային։ Սրանով Աբաղան ուզում էր իր տերության արևմտյան սահմանները ապահովել հայերի ուժերով։
Սակայն Լևոն Գ-ն հրաժարվում է այդ պարգևից՝ պատճառաբանելով, որ ինքը բավարար ուժեր չունի՝ այդքան մեծ տերությունը շրջապատող թշնամիներից պաշտպանելու համար։