Մեծ հայ էր Վահան Թոթովենցը եւ մեծ հայրենասեր։ Վահրամ Փափազյանը նրան անվանում էր «մեր ազգային վերածննդի բոցաշունչ հռետոր»։ Ավետիք Իսահակյանը նրա մասին գրում է. «Նա շատ ու շատ հայրենասեր մարդ էր, հայ ժողովրդին, հայ կուլտուրան սիրող ու պաշտող»։ Վիլյամ Սարոյանը, որ մոտիկից գիտեր նրան, գրել է. «Որքան ժամանակը սահի՝ ավելի խոր կերպով կը սիրեմ Վահան Թոթովենցի կյանքը, ճշմարտությունը, առասպելն ու ողբերգությունը»։
Իր մեծ հայ լինելը Վահան Թոթովենցն ապացուցեց նաեւ կյանքի վերջին, ցավոք՝ ողբերգական դրվագով։

Մենք երաժշտական ազգ ենք։ Ես հաճախ զուգահեռում, համեմատում եմ մեզ այլ ազգերի հետ… Մենք փոքրաթիվ լինելով՝ երբեք չենք զիջում ահռելի տարածքներ ունեցող, տասնյակ միլիոններով հաշվվող ազգերին։ Պարզապես մեզ մի քիչ պակասում է պրագմատիզմը։ Մենք ծայրահեղությունների ազգ ենք՝ անօրինակ սխրանքների ու աններելի ձախողումների, ամպագոռգոռ սնապարծության և նվաստալի ինքնախարազման բևեռներում… Բայց իրականությունն այն է, որ մենք արարող ազգ ենք, մենք մեր կշիռն ունենք համաշխարհային բարձր արվեստում։ Մենք ունենք չգերազանցված անուններ։ Մեր Չարենցի մասին են ասել՝ Չարենցի պոեզիան համակշիռ է 20-րդ դարի ամբողջ եվրոպական գրականությանը։ Դավիթ Օյստրախը հայ ունկնդրի մասին է ասել՝ եթե քո նվագը գոհացնում է հայերին, ուրեմն՝ ոչ մի մտավախություն չունես այլևս։

Նամակը, որ գրվել է Հռոմեական կայսրության ժամանակներում, ավելի քան հարյուր տարի պահվել է պահոցում: Նամակում պատմվում է հարազատ օջախից հազարավոր կիլոմետրեր հեռու գտնվող զինվորի կարոտի ու ապրումների մասին:
Ավրելիոս Պոլիոն անունով եգիպտացի զինվորը նամակը գրել է հռոմեական բանակում ծառայելու ժամանակ: Այն գրված է հունարեն՝ բազմաթիվ սխալներով, ինչը հետազոտողներին հուշում է, որ զինվորը ընտանեկան շրջապատում խոսել է ինչպես եգիպտերեն, այնպես էլ հունարեն, սակայն զինակից ընկերների հետ շփվել է լատիներենով:

Երևանի պետական համալսարանի հրատարակչությունը վերջերս լույս է ընծայել վաստակաշատ լրագրող, բանաստեղծ Ռուբեն Գրիգորյանի «Նամակ Եռաբլուրից» պոեմը` խոսուն լուսանկարներով: Այն նվիրված է Արցախյան ազատամարտի լեգենդար հերոս Դուշման-Վարդան Ստեփանյանի անմահ հիշատակին:
Նկարելու և բանաստեղծելու բնատուր ձիրքով օժտված երիտասարդը լրջորեն հետաքրքրվել է հայ ժողովրդի պատմության և իրավագիտության խնդիրներով: Նա մասնակցել է աֆղանական պատերազմին և այնտեղ ստացել «Դուշման» մականունը:

Իշխանուհի էր նա՝ իշխանուհի Մարիամ Թումանյան, եւ կարող էր ապրել իշխանավայել կյանքով՝ լիուլի վայելելով այն ամենը, ինչ տրվում է մեծահարուստ, գեղեցիկ կնոջը։ Բայց նա ուրիշ առաքելությամբ էր ծնվել եւ այլ ճակատագրով՝ իր ողջ կյանքը նվիրելու էր ազգին, անմնացորդ ծառայելու էր նրան՝ դառնալով հայ կնոջ մի իսկական խորհրդանիշ։ Հովհաննես Թումանյանը նրա մասին ասում էր՝ «զարմանալի կին»։ Իսկապես՝ զարմանալի։ Որտեղի՞ց նրա մեջ այդքան եռանդ, ավյուն, սեր, նվիրում։
Հայուհի էր ազնվազարմ, եւ հայ ոգին էր նրա զորընդեղ ուժը…

Հայոց աշխարհի դու մեր քաջ զինվոր,
Աստված պահպանի քեզ միշտ, ամեն օր:
Յուրաքանչյուր մայր՝ աղոթքը շուրթին,
Որդուն է սպասում կարոտով անգին,
Ցանկալի օրվան նրա վերադարձի:

Ֆրանսիացի-սասունցի քուրդն ու սասունցի-հայաստանցի հայը հանդիպեցին Փարիզում՝ ճիշտ այն օրը, երբ արգենտինացի Մեսին իսպանական «Բարսելոնի» կազմում չորս անզուգական գոլ խփեց անգլիական «Արսենալին»: Հանդիպումը (հայի և քրդի) նախատեսված չէր: Աշխարհը մանրամասնորեն պատրաստվում էր մեկ այլ հանդիպման: Երկրորդ հանդիպման ընթացքում Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների նախագահ Բարաք Օբաման և աշխարհի թիվ մեկ ահաբեկիչ Բեն Լադենը Մեսիի յուրաքանչյուր գոլից հետո միաժամանակ ներդաշնակորեն վեր էին թռչելու և իրենց հիացմունքն արտահայտելու ամեն մեկն իր լեզվով և շարժուձևերով: Չի բացառվում, որ նույն լեզվով և նույն կերպ: Այդ պահերին մեկմեկու թիրախ այդ երկու մահկանացուները չեն ուզենա գիտակցել, որ որսադաշտի վերածված երկրագնդի վրա և նրանից անդին կան հույզեր, որոնց մեջ կարող են հաշտ ու խաղաղ տեղավորվել մեր ճանաչողության հորիզոնների մեջ պարփակված տիեզերքի հոգու, մտքի և լույսի արարիչները՝ Քրիստոսը, Մուհամեդն ու Բուդդան և նրանց երկրպագող բոլոր անցավորները: