Հայ մնալ, հայ ապրիլ՝ կնշանակե մարդկային ոգեկանության վավերական ձեւերեն մեկը իրականացնել աշխարհի քաղաքակրթության հորիզոնին վրա, զի հայ ժողովուրդի հոգեւոր ու մշակութային ժառանգությունը համամարդկային արժեքներեն մին կհանդիսանա։
Հավատարիմ մնալ այդ ժառանգության՝ կնշանակե հայկական ազգային ձեւերու մեջ համամարդկայինը ապրիլ ու զարգացնել՝ ոգեկանության բարձր մակարդակի մը վրա։

Թողի երկիրն իմ հայրենի,
Անահ անցա Արաբ ու Հինդ,
Տեսա մարդիկ չորսգլխանի,
Տեսա հազար աղետ ու խինդ։
Հասա մինչեւ Չինումաչին,
Հասա մինչեւ ծովը Ճերմակ,
Տեսա երկրի ծայրը վերջին
Եվ դրախտի դուռը կրակ։

Գիրքը նվիրված է Վասպուրականի թագավոր Գագիկ Արծրունուն եւ նրա կնոջը՝ Թամար (Մլքե) թագուհուն: Հեղինակը, սերված լինելով Մլքե տոհմից, ընտանիքի մեծերից մշտապես լսել է առասպելի հետ միահյուսված բազմաթիվ պատմություններ իրենց տոհմի ծագման, բազմաթիվ հերոսների քաջագործությունների եւ հատկապես Գագիկ թագավորի մասին՝ որպես «անպարտ զորավարի, երկիրը շենացնողի, ոչ արծաթասերի եւ շատ գրասերի»:

Երբ կազմավորվեց Մասիսի «Զորավար Անդրանիկ» աշխարհազորային ջոկատը, առաջին անգամ սահման դուրս գալուց հրամանատար Գնել (Գագիկ) Մանուկյանը որոշեց այցելել Սուրբ Էջմիածին՝ Վեհափառ տիրոջ, Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Վազգեն Առաջինի օրհնությունն ստանալու։

Այս դեպքից հետո ես ու Մամեդով եղբայրներն ավելի մտերմացանք: Նա կարծես՝ իմ անձնական զորքի հրամանատարը լիներ, հենց որ տեսնում էր ես ինչ-որ մեկի հետ վիճաբանում եմ, իսկ նման առիթ Աբոն հաճախակի էր ստեղծում, անմիջապես հավաքում էր թալիշ նորակոչիկներին ու կռվի պատրաստ կանգնում էր կողքիս: Մի անգամ գործարանի տարածքում Աբոյի հետ երկու ծովայինների «դաստիարակչական» ապտակ տվեցինք, որից հետո սուզանավի ամբողջ անձնակազմը մեզ վրա էր եկել հենց այն պահին, երբ մենք գործն ավարտել, հավաքվել ու պատրաստվում էինք վերադառնալ զորամաս: Մամեդովը, գլխի ընկնելով կատարվելիքը, իրենց լեզվով ինչ-որ բան ասաց ընկերներին, որոնք էլ անմիջապես շինարարական աղբակույտի միջից իսկույն ամրաններ, փայտեր, աղյուսի կտորներ վերցրին և կիսաշրջանաձև կազմելով, պատրաստվեցին կռվի:

Բազմադարյան պատմություն ունեցող հայ բանաստեղծությունը այնքան է հարուստ ստեղծագործական վառ անհատականություններով, գեղարվեստական խոսքի կոթողներով, որ մեր օրերում դժվար է արժանի կերպով կանգնել նրա խոշորագույն դեմքերի կողքին, նոր էջ բացել նրա «ոսկե մատյանում»։ Դրա համար ոչ միայն բնատուր մեծ տաղանդ է հարկավոր, այլեւ ժամանակի սուր եւ խոր զգացողություն, գեղարվեստական մշակույթի բազմակողմանի իմացություն, ավանդույթների եւ համարձակ նորարարության զուգակցման կարողություն։

Ականավոր գիտնական, ակադեմիկոս Նիկողայոս Մառը (1864-1934) իր ողջ գիտական կյանքում զբաղվել է նաեւ հայագիտությամբ, խորապես ճանաչել մեր ժողովրդին եւ ոչ միայն սիրել, այլեւ ծառայել նրան։ 1915-1916թթ. հենց նա է Հովսեփ Օրբելու հետ մեկնել Վան եւ ուսումնասիրել սեպագիր արձանագրությունները, որպես հայ մատենագրության պատմաբան՝ քննության առել Եղիշեի, Եզնիկ Կողբացու, Ղազար Փարպեցու, Մխիթար Գոշի գործերը, նրա ջանքերով են 1916-ին փրկվել հայոց մշակույթի բազմաթիվ հուշարձաններ, որոնց մեջ տեսնում էր մեր ժողովրդի գոյության խորհուրդը եւ ազդակը։ Հեղինակ է բազմաթիվ հայագիտական հոդվածների եւ գրքերի։ Բազմիցս եղել է Հայաստանի հնավայրերում, ձեռագրատներում, համագործակցել եւ բարեկամություն արել հայ մշակույթի նշանավոր դեմքերի հետ։ Հայրը շոտլանդացի էր, մայրը՝ վրացուհի, բայց նրան է պատկանում հետեւյալ խոսքը՝ «Ես ծագումով հայ լինելու պատիվը չունեմ»։