Օրը մթնել է, գիշեր է կարծես,
Թուխպը կախվել է, լցվել է ասես,
Եվ լիքն է, իրավ, սիրտը երկնքի,
Ուզում է գոռալ ցավից երկունքի:

Մի քանի ամիս էր, ինչ գյուղում օմօնականների հենակետ էր ստեղծվել։
Տներից շատերում արդեն թուրքեր էին բնակվում։ Նույնիսկ գյուղապետ կար։ Տաք աշուն էր. այգիների ծառերը բերքի տակ կռացած, մառանները լիքը։ Վայելքի մեջ էին։ Սակայն մեկ շաբաթ առաջ թուրք գյուղապետի անդորրը խանգարվեց։ Բեղ-մորուքի մեջ կորած մի հայ գիշերը տիրավարի ներս մտավ։ Ինքը խռմփալով, փնչացնելով քնած էր։ Ավտոմատի փողը ճակատին դեմ արեց, բզեց։

Նորիկ Սաֆարյանը ցույց էր տալիս վիրավոր մարմնի վերքերն ու պատմում ոչ այնքան իր, որքան ընկերների մասին, իսկ իր մասին պատմում-խոսում էին վերքերը՝ թիկունքից, ձեռքից, ոտքից։ Մեկ էլ խոսքն ընդհատեց, վեր կացավ ու հենակներով քայլեց տուն. «Դուք պետք է տեսնեք նրա լուսանկարը, նա իմ հարեւանն էր, իմ ընկերը»։ Վերադարձավ լուսանկարը ձեռքին ու շարունակեց. «Ոտքիս վերքը ծանր էր, ինձ տեղափոխեցին Չլդրան։ Դեկտեմբերի վերջի ծանր մարտերն էին, վիրավորներ շատ կային։ Բժիշկները հոգատար էին, իսկ խնամողները, երբ իմանում էին, որ Հայաստանից ենք՝ ստիպելով կերակրում էին. «Ա՛յ որդի, կե՛ր, քո հարազատները հիմա մենք ենք»։ Ձախ ոտքիս ուռուցքը բարձրանում էր դեպի սիրտս։

Դարերից եկող անբացատրելի մի խորհրդավորություն, տխրություն, տառապանք ու հերոսականություն կար զոհված ազատամարտիկի սգո հուղարկավորության ժամանակ, երբ կսկծում, կոծում, սգում էին հայ մայրերը։ Սգո արարողակարգն ասես բաժանվում էր երկու մասի։ Սգավորները, որոնք հիմնականում կանայք էին, մազերն արձակ, աղեկտուր լալիս ու թվարկում էին զոհվածի առաքինությունները՝ անիծելով թշնամուն.

Վարազդատ եւ Դրաստամատ եղբայրների որդիները՝ Սասունն ու Ավետիքը, իրենց ծառայությունն անց են կացրել Շահումյանի մեր գերի մնացած բնակավայրերի սահմանագծում։ Երբ Սասունն ավարտեց իր ծառայությունը, ծառայության մեկնեց Ավետիքը։ Երկուսն էլ պատվով, տղամարդավարի ծառայեցին, տուն դարձան՝ ուրախություն, հպարտություն պարգեւելով ծնողներին, հարազատներին։ Նրանց պատմությունները վերհուշ են ծառայության օրերից, եւ մեկը լրացնում է մյուսին, որտեղ ամեն մի քար ու թուփ ծանոթ հիշողություններ են արթնացնում։ Տխրությամբ պատմում էին հեռվում մնացած անծուխ ու անկրակ հայկական բնակավայրերից, անխունկ, անմոմ եկեղեցի, գերեզմանատներից

… Վերջերս թերթերում կարդում եմ հոդվածներ, որտեղ նշվում է, թե թուրքերը (ադրբեջանցիները) որոշել են Ղարաբաղի հարցը լուծել պատերազմով, և այդ պատերազամը պիտի վարեն Հայրենական պատերազմի օրինակով: Ես չգիտեմ` այդ «ստրատեգը» քանի տարեկան է, նա Հայրենական պատերազմը տեսել է, թե՝ լսել: Այս միտքը անտեղյակ տգետի, սուտ հայրենասերի դատարկաբանություն է: Հասկանալի է, թուրքերը չեն հաշտվում Ղարաբաղի կորստի հետ, նրանք սովոր են զավթելու, գողանալու, թալանելու, կեղծելու, դարերով այդպես են սովորել, հային դիտել են իբրև մատաղացու գառ, երբ ուզել` մորթել կերել են: Հաղթանակը Ղարաբաղում գլխի վրա շրջեց ամեն ինչ: Այսօր հայերիս ագրեսոր են ասում, մենք պետք է ուրախ լինենք թուրքի այս գնահատումների համար: Հարկավոր է ազատվել խփվածի, մոլորվածի, սգավորի հոգեբանությունից: Թուրքը պարտվեց, խաղաղություն մուրաց ու անցավ մեր թիկունքը, թիկունքից խփելը թուրքի վարքագիծն է:

Քաշաթաղի շրջկենտրոն Բերձորի Խաղաղության հրապարակում առավոտից մարդաշատ էր. այստեղ էին քաղաքային հանրակրթական դպրոցների ուսուցիչներ, աշակերտներ, շրջվարչակազմի և Բերձորում գործող կազմակերպությունների, ուժային կառույցների ղեկավարներ, աշխատակիցներ, բնակիչներ, հյուրեր: Արցախյան գոյամարտում նահատակված հերոսների հուշահամալիրում կայացավ Արցախի Անկախության հռչակման օրվան նվիրված տոնական միջոցառումը: Խոնարհված 3 պատերի մոտ, որոնց վրա քանդակված են շրջանի ազատագրման համար զոհված ազատամարտիկների անունները, խոնարհվեցին ծաղիկներ: Մեկ րոպե նահատակների հիշատակը հարգելուց հետո Բերձորի Վահան Զատիկյանի անվան թիվ 2 միջնակարգ դպրոցի սաները ողջունեցին ներկաներին՝ շեշտելով, որ իրենք են այսուհետ Հերոսների արյամբ թաթախված հարազատ հողի տերերը: