Հոգևոր-մշակութային
Ընկերս՝ Հայրապետ Մեսրոպյանը, ավելի քան քսանհինգ տարվա ընդմիջումից հետո հարազատ գյուղում բեմադրեց իր երիտասարդ տարիների ամենասիրելի ու հաջողված ներկայացումներից մեկը՝ Գևորգ Գևորգյանի «Ների՛ր, մա՛յր հող» պիեսը: Քառորդ դար, որի ամեն օրն ապրել էր այդ հույսով ու երազանքով: Մի երկարատև ընդմիջում, որի ընթացքում նա հասցրեց եղբոր ու ավագ որդու հետ միասին զենք վերցնել, կռվել, վիրավոր որդու կյանքի ու առողջության համար տառապել և պայքարել հանուն այն գաղափարի, որն ընկած էր իր բեմադրած պիեսի հիմքում՝ անկախության, ազատության, առ հայրենի հողը անդավաճան սիրո ու նվիրվածության…
Մոտենում էր 1993թ.-ի Ամանորը: Մեր ջոկատը գտնվում էր Աղդամում: Արդեն մեկ ամիս էր՝ ընտանիքից ոչ մի լուր, տեղեկություն չունեի: Հայաստանից եկած իմ ընկերներից մեկը ինձ տեսնելով՝ զարմացավ.
-Զորավա՞ր, էս դու՞ ես, բա տանը գիտեն, թե դու զոհվել ես, ու լացուկոծ են դրել: Անխիղճ, մի լուրն ի՞նչ է, որ չես ուղարկում:
Ասում են՝ տարեց մամիկն արդեն հոգնել էր ամեն օր ծեծված, ջարդված որդուն տուն ընդունելով ու մի օր էլ այսպես դիմում է որդուն.
-Բավական եղավ կռիվների մեջ ընկնես, տղա՛ ջան, էդ ինչի ուրիշ տղաները ամեն օր տնից դուրս կգան ու առանց պատառոտված շորերի, առանց ծեծուջարդի տուն կգան:
– Մարե, նրանց մեր կքրվին, նրանք ձեն չըն հանի:
Ես բանաստեղծ չեմ, զինվորական եմ, բայց մեկ-մեկ հոգեկան խռովքի կամ ոգևորության պահերին գրիչը ձեռքս եմ առնում ու թղթին եմ հանձնում մտքերս: Սիրո մասին էլ եմ գրում, անարդարությունների մասին էլ, բայց իմ սիրած թեման հայրենիքն է, այն հողը, որի վրա ապրում եմ, որի համար պայքարել եմ… Լա՞վ եմ գրում` չգիտեմ, ընկերներս հավանում են, ոգևորում… Այդքանն էլ է ինձ բավական. գոնե մի քանի հոգի սիրով կարդում են: Հիշում եմ, երբ փոքր էի ու մասնակցում էի բանաստեղծ Արևշատ Ավագյանի խմբակին, նա ասում էր` բանաստեղծները գրում են այն մի հոգու համար, որն իրենց կհասկանա: Հիմա ես էլ գրում եմ այն մի քանի ընկերներիս համար, որոնք գրածներս կարդում ու հավանում են:
Թվում է՝ 1915 թվականի Մեծ եղեռնի մասին մենք վաղուց արդեն ամեն ինչ գիտենք, բոլոր մանրամասներին տեղյակ ենք։ Այդպես չէ՝ արդեն քանի տարի իմ գրասեղանի դարակներում խունանում են արաբկիրցի Հովհաննես Ջաղացպանյանի, տրապիզոնցի Գոհար Սարյանի, տենտիլցի Գրիգոր Թեմեճիկյանի, սեբաստացի Հովհաննես Անդրեասյանի ձեռագիր հուշերը, որոնց ամեն անգամ սարսուռով եմ անդրադառնում եւ չեմ պատկերացնում հայի, որ կարողանա երբեւէ սառնասրտորեն ընթերցել, առավել եւս՝ հրատարակել դրանք։
Անիմաստ լռություն էր։ Կրակոցների եւ պայթյունների որոտին սովոր զինվորները ձանձրանում էին, սպասում մարտերի սկսվելուն։ Այդ անիմաստ լռության մեջ կրակոցի ձայն լսվեց, եւ զինվորներից մեկը թուլացած սահեց խրամատի մեջ։ Հենց այնպես, լռության նման անիմաստ զոհ էր։ Թշնամու նշանառուն դարանակալ հսկում էր, խախտում երկկողմանի պայմանավորվածությունը։ Բայց վերեւից հրաման կար` չխանգարել բանակցությունները։ Հրամանատարի սիրտը կատաղությունից ճաքում էր.
-Ես ձեր բանակցությունները… Իզուր տեղը զինվոր կորցրի։- Ապա չդիմացավ, կապվեց վերեւի հետ, հայհոյեց, ասաց, որ էլ չի կարող անգործ նստել։- Գիշերը մտնելու եմ,- ասաց,- էդ սնայպերի մերը…
Սիրելի՛ զինվոր, նախորդ հոդվածում քեզ հետ խոսեցի քրիստոնեական սիրո մասին, այժմ ուզում եմ քեզ հետ խոսել քրիստոնեական խոնարհության մասին, որի իմացությունն ու գործադրումը ևս շատ անհրաժեշտ է ծառայությանդ ընթացքում: Նախ՝ արի միասին հասկանանք, թե ո՞րն է խոնարհությունը: Ահա թե ինչ է ասում Եկեղեցու նշանավոր հայրերից Պողոս պատրիարք Ադրիանապոլսեցին կատարյալ խոնարհության մասին. «Կատարյալ խոնարհը, որքան էլ մեծամեծ շնորհներ, ունեցվածք, պատիվ ու մեծություն ունենա, իր մասին նվաստ կարծիք ունի. իր ունեցած առավելությունները չի տեսնում, այլ կամենում է իր թերությունները տեսնել՝ դրանք շտկելու համար, որով է՛լ առավել է արժանանում Աստծո շնորհներին»:
