Օրերս Ռումինիայի մայրաքաղաքում հրատարակվեց ցեղասպանագետ, ՀՀ ԳԱԱ թղթակից անդամ Նիկոլայ Հովհաննիսյանի «Հայոց ցեղասպանություն» մենագրությունը, որը ֆրանսերենից ռումիներեն են թարգմանել Թագուհի և Մադելեյն Կարակաշյան քույրերը (Genocidul Armean, Bucuresti, 2012, 112 էջ): Ռումիներենը տասներկուերորդ լեզուն է, որով լույս է տեսնում հեղինակի նշված աշխատությունը: Մինչ այդ մենագրությունը լույս էր տեսել անգլերեն, գերմաներեն, ֆրանսերեն, ռուսերեն, թուրքերեն, ճապոներեն, հունգարերեն, հայերեն, արաբերեն, պարսկերեն, իսկ 2011թ. վերջերին` նաև կորեերեն:

Հայոց մեծերի համաստեղության ամենափայլուն աստղերից է Ալեքսանդր Թամանյանը, որին վիճակվեց մի ամբողջ դարաշրջան նշանավորել մեր ազգային ճարտարապետության մեջ։ Հիրավի վիթխարի է նրա անձի և գործի նշանակությունը՝ նա եղավ հայ նոր ճարտարապետության հիմնադիրը, սկզբնավորողը մի դպրոցի, որը հավերժորեն կրելու է իր անունը՝ Թամանյանական։
Ժամանակակիցները՝ հայ, թե օտար, տեսան և գնահատեցին նրան։ Մարտիրոս Սարյանը, որը նաև նրա մեծ հայրենակիցն էր (երկուսն էլ սերում էին Նոր Նախիջևանից), նրան համարում էր «մեր ժամանակի հանճարեղ մարդ»։

Մատաղիսի բարձունքից լսվում էր Թարթառ գետի խշշոցը։ Ներքևում ադրբեջանաբնակ գյուղն էր, որտեղից ամեն առավոտ կովերի նախիրն ու ոչխարների հոտերը քշում էին դեպի սարերը։ Կովերը՝ դունչները քամուն, գտնում էին Թալիշ գյուղ բերող ծանոթ արահետներն ու բարձրանում դեպի Թալիշի դիրքերը, դեպի գյուղ։ Նախրապանները զսպում էին «սահմանազանցներին»։

Մաղավուզի կուսական անտառներում աշնան քամին ամբողջ ուժով տարուբերում էր ճյուղերը, ծափ էր տալիս տերևներով։ Զարմանալի էր ու գերող, որ անգամ այդ ծափծափոցի հետ լսվում էր թռչունների ծլվլոցը։ Գեղեցիկ էր անտառը հատկապես վաղ առավոտյան. մեկ էլ ծառերի արանքից դուրս կգար սիրամարգն ու փքվելով՝ գույնզգույն փետուրները կլվանար արևի շողերով։ Եղնիկն էլ խոտը բերանին, իր անմեղ հայացքով նայում էր քեզ։ Ուզում ես սիրել, գուրգուրել, փաղաքշել ու անվերջ քայլել, քայլել անտառում։ Սակայն կրակոցներից եղնիկը սարսափահար փախչում է, սիրամարգը՝ ճչում ու թաքնվում անտառի խորքերում։ Անտառը լցվում է կրակոցներով, երազը՝ չքանում։ Պատերազմ է։

Բանակը նոր էր ստեղծվել։ Ղազար Ղազարյանին վստահել էին գումարտակի հրամանատարությունը։ Պատերազմում ընկերներ կորցրած ազատամարտիկը գուրգուրանքով ու հայրական հոգատարությամբ էր վերաբերվում ամեն մի զինվորի։ Սկիզբը դժվար էր, չկային առաջին անհրաժեշտության պարագաներ, սնունդն այն չէր։ Երբ հրամանատարը տնից բարձրանում էր դիրք, զինվորներն արդեն գիտեին, որ նրա ուսապարկում օճառ է, աման-չաման, տարբեր պահածոներ։ Եվ նրանք ուրախությամբ իջեցնում էին ուսապարկը հրամանատարի ուսից։

-Սիրելի եղբայրս, ես տխրում եմ առանց քեզ, կարոտում…
Սիրելի, անգին, իմ «չախկալ» եղբայր, գիտես, որ միայն ես չեմ տխրում առանց քեզ։ Ինձ թվում է, թե այս գարունն էլ անցածների նման չէ, նրանք կարծես գալիս էին երգով, բուրավետ ծաղիկներով։ Հիմա եմ հասկանում, թե ինչո՞ւ էր այդպես, որովհետև իմ սիրելի Սուրիկը, իմ քաջ ու անվախ եղբայրը իմ կողքին էր, որովհետև միասին էինք դիմավորում գարնան գալուստը, միասին էինք ուրախանում արևի, ծաղիկների ու ջինջ երկնքի համար։ Իսկ հիմա… Հիմա գարունը ես զգում եմ քեզ համար բերված ծաղիկներով։ Մինչև ե՞րբ ապրեմ քո բարի հիշատակներով, մինչև ե՞րբ փակեմ ականջներս` չլսելու համար, թե ինչպես են պատմում քո ընդհատված կյանքի մասին, բայց մի՞թե այն ընդհատվել է…

Մեծ ջանքեր են անհրաժեշտ` Հայաստանում գլուխ բարձրացրած աղանդավորական շարժումների դեմ պայքարելու և դրանց քայքայիչ գործունեությունը կանխելու համար: 3 մլն բնակչություն ունեցող Հայաստանում աղանդավորների թիվը կազմում է 300-400 հազար: Համեմատության համար նշենք, որ 142 միլիոնանոց Ռուսաստանում աղանդների թիվը հասնում է 700-800 հազարի: Սա նշանակում է, որ Ռուսաստանում բնակչության թիվը մեզանից շատ է գրեթե 50 անգամ, իսկ աղանդավորների թիվը` երկու անգամ: