Հայաստանի նորօրյա պատմության մեջ զինված ուժերում հոգևորականների ներկայության առաջին օրինակը եղել է 1918-1920 թվականներին, երբ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գևորգ Ե Սուրենյանցը «Զինվորական քահանաների համար» վերնագրով հրահանգ է իջեցրել Հայաստանի Առաջին Հանրապետության զինված ուժերում հոգևոր խորհրդատուներ նշանակելու վերաբերյալ:

Հայաստանի պատմության թանգարանի եւ Լոնդոնի Բրիտանական թանգարանի համագործակցության արդյունքում՝ Հայաստանի Հանրապետության անկախության օրը՝ սեպտեմբերի 21-ին, պատմության թանգարանում բացվեց «Մայր աստվածություն. Անահիտից Մարիամ» անունը կրող ցուցադրությունը, որի շրջանակում ներկայացվեցին Անահիտ աստվածուհու բրոնզաձույլ արձանի գլուխն ու ձեռքը։

Անդրանիկ Սարգսյանի հայրը ջոկատի հրամանատար էր: Մայրն ասում էր, որ հայրը խաղաղության հետ տուն կգա: Բայց խաղաղությունը մենակ եկավ. հայրն անհետ կորել էր: …Երբեմն նախանձում էր այն տղաներին, որոնց հայրերը զոհվեցին հայրենիքը պաշտպանելիս: Նրանք հնարավորություն ունեն նստել իրենց հայրերի շիրիմների մոտ, դատարկել սիրտը կամ պարզապես լռել: Մայրն ասում էր, որ հայրը մի օր գալու է անպայման: Ու ընտանիքը ամեն օր սպասում էր, բայց այդ բաղձալի օրն ուշանում էր:

Սեպտեմբերի 28-ին Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնում տեղի ունեցավ Սուրբ Մյուռոնի օրհնության՝ Մյուռոնօրհնեքի արարողությունը։ Սուրբ Մյուռոնի օրհնությունը ավանդաբար կատարվում է 7 տարին մեկ անգամ։ Մյուռոն նշանակում է հեղուկ անուշահոտություն, հոտավետ յուղ, որ ծագում է օծել, քսել արմատից։ Սրբալույս Մյուռոնի օրհնությունը նվիրական արարողություն է ամեն հայի համար։ Մյուռոնն իր ճակատին կրող յուրաքանչյուր հայորդու համար այն սրբության և ազգային դրոշմի խորհրդանիշ է, որն իր արտացոլումն է գտել նաև մեր ժողովրդի հոգեբանության և մտածողության մեջ։

Սեպտեմբերի 29-ին տեղի ունեցավ Էջմիածնի Մայր Տաճարի վերաօծման արարողությունը: Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Երկրորդ Ծայրագույն Պատրիարք և Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի ձեռամբ օծվեց Մայր Տաճարի Ավագ Խորանի Սուրբ Սեղանը և մատուցվեց Հայրապետական Սուրբ Պատարագ։

Խաչվերացը Քրիստոնեական եկեղեցու հնագույն տոներից է և նվիրված է Քրիստոսի խաչափայտի փառաբանմանը: Հայ Առաքելական եկեղեցին այն նշում է սեպտեմբերի 11-17-ն ընկած ժամանակահատվածում, կիրակի օրը։ Խաչվերացը տաղավար տոներից վերջինն է, որ տոնվում է ի հիշատակ Տիրոջ խաչափայտի՝ պարսկական գերությունից Երուսաղեմ վերադարձի և Գողգոթայում կանգնեցման (վերացման)։ Այստեղից էլ տոնը կոչվում է Խաչվերաց։

Հովիկ Զարգարյանի գործերն եմ դիտում՝ փայտաշեն գունավոր մեքենաներ, մրգեր, շերեփներ, զարդեր, մետաղից ու քարից պատրաստված իրեր… Թվում է՝ դրանք հեքիաթից են եկել իրականություն՝ իրենց հետ բերելով լույս, անհոգություն ու հրճվանք… Խաղալիքները տեսնելուն պես մտածեցի, որ հեղինակը մանկության տարիներին ամբարած երջանկությունը, սերն ու ջերմությունն է բաժանում մարդկանց: