Ուղիղ 100 տարի առաջ` մայիսի վերջին, թուրքական զորքերի դեմ տարած հայ ժողովրդի փառահեղ հաղթանակով կյանքի կոչվեց հայկական անկախ պետականությունը` Հայաստանի Հանրապետությունը: Հայոց պետականությունը ծնվեց ռազմաքաղաքական ու սոցիալ-տնտեսական ծանրագույն պայմաններում:

Մեր հաղթանակների մայիսը՝ օրինաչափ, ճիշտ ժամանակին, սպասված, որ օղակ¬օղակ հավաքում է մեր մասնատ պատմությունը հաղթանակների ոսկեկուռ թելին՝ Ավարայրից մինչեւ Սարդարապատ, Մեծ հայրենականից մինչեւ Շուշի ու ազատագրված Արցախ։

Օրերս Կոտայքի մարզի Բյուրեղավան համայնքում Երեխաների խնամքի և պաշտպանության գիշերօթիկ հաստատության բակում կանգնեցվեց «Հավերժի մարտիկներ» անունը կրող խաչքար՝ նվիրված Արցախյան պատերազմում քաջաբար զոհված Արթուր Ստեփանյանի,Վաղարշակ Բարխյանի, Կարեն Ղուկասյանի և Վարդան Մակինյանի հիշատակին, որոնք ծնվել, հասակ են առել Բյուրեղավանում, կրթություն ստացել նույն գիշերօթիկ դպրոցում:

80-ամյա նկարիչ Հրանտ Թադեւոսյանը մեզ դիմավորեց արվեստանոցի մուտքի մոտ: Ու ներկահոտի փոխարեն ռունգերիս դիպավ դաշտային ծաղիկների խենթացնող բույրը: Մի պահ չհասկացա՝ ահռելի կտավով մեկ սփռված մուգ թանաքագույն նարդոսի բո՞ւյրն է տարածվել սենյակով մեկ, թե սեղանին դրված դաշտային կակաչներն են բուրում այդքան նուրբ ու անուշ:

Այստե՜ղ է երեկ կրկնվել նորից
Ազատամարտը նոր Ավարայրի,
Այստեղ դանակը հասավ ոսկորին,
Սակայն Մհերը դուրս չեկա՜վ այրից.

Խռովքի մեջ է Արարատյան աշխարհը… Թուրքը գալիս է նաև Մասսա կողմից… Արաքս Երկարավարսը գժի նման արձակել է իրեն և ահազդու, փրփրած երկինք է նետվում։ Ահեղ շփշփոցով նա ասես գոչում է տեղացի գյուղացիներին. «Ո՞ւր այդպես լեղապատառ, կանգնեցե՛ք, շար-շարոց եղեք տաճիկի հանդիման։ Ահավասիկ, ես ելել, կալանել եմ նրա ճանապարհը, որպեսզի փախուստի փոխարեն կռնակներդ դարձնեք շիփ-շիտակ, բազուկներիդ արյունը կրակ ու բոց շինեք, գլուխներդ վրեժի գնդակ, և երանելի Տղմուտի ափունքի փառքը կրկնակեք այստեղ»։

Արևմտահայաստանի լեռները արտաքին հմայք ու ներքին վեհանձնություն, արժանապատվություն ունեն։ Հայ են եղել ու հայ են մնում։ Այդ զգացողությունն ավելի է ամրապնդվում, երբ Նեմրութն ու Գրգուռը, որոնց գագաթներին ամպերի ապարոշներ, լանջերին՝ կուժկոտրուկների ու գինարբների գունեղ քողեր կան, շրջանցում, Ձորա պահակի լեռնանցքը հաղթահարում, Բաղեշի հովիտն ենք մտնում։