ԲԱՐԻ ԼՈՒՅՍ, ՕՎՍԱՆՆԱ

Գյուղը հարավ ու հյուսիսից օղակող Ուրցի եւ Գեղամա լեռների գոգին գտնվող Սուրբ Կարապետ եւ Սպիտակավոր եկեղեցիների փեշերից սկիզբ առնող աղբյուրները գալիս միախառնվում, իջնում են գյուղ։ Առաջինն այգու խնձորենին է, որ ողջ գիշեր լուսնկայի տակ խոսում է, քչփչում, ու ջուրը հանդարտված իջնում է այգու մյուս ծառերի պապակը հագեցնելու։ Ինչպես կտավը շրջանակի մեջ, մեր տան դուռը բացվում, եւ հայացքիդ դեմ դիմաց հառնում է ծառը՝ իր սլացիկ հասակով ու առողջ սաղարթներով։ Այգին քիչ ներքեւում է՝ փոքրիկ ձորակի երկու ափերին փռված։ Աղոթարանի հետ մայրս անաղմուկ բացում է դուռը, խաչակնքում, առվից ջուր է ցողում դեմքին ու սկսում աղոթել։ Թվում է՝ ծաղկած խնձորենին մի պահ քարանում է, առուն կտրում է իր քչփչոցն, ու ադամամութին հաջորդած այդ խաղաղության մեջ ողջ աշխարհն ուշադիր լսում է «Հայր մերը»։ Հետո մայրս սկսում է թվարկել իր զավակների անունները, խնդրում տիրոջից առողջություն, բարօրություն եւ անփորձանք ճանապարհ։ Իսկ վերջում արքայություն էր խնդրում իր վաղամեռիկ առաջնեկին, որի պատկերը նկարվել մնացել էր հիշողության մեջ, իր հարսնության ջահել օրերին։ Դռան շեմին երեւում էր հայրս, ու օրը սկսվում էր «Բարի լույս, Օվսաննա» բառերով։
Օրվա մյուս ժամերին հայրս արդեն Օվսաննա բառի կրճատ անվանումներով է դիմում մորս։ Բայց առավոտյան միշտ սկսվում էր այդպես.
-Բարի լույս, Օվսաննա։
Այդ պահին պայծառանում էր մորս դեմքը, ժպիտով ողողվում ու դռան շրջանակից հայացքը երկնքին, որտեղ օրորվում էին խնձորենու սաղարթները, խաչակնքում եւ շշնջում էր. «Մարիամ Աստվածածին, մեր Տեր Հիսուս Քրիստոս, մեռնեմ քո զորությանը»։
Խնձորենին գեղեցիկ է հատկապես գարնանը՝ իր սպիտակ, բաց կապույտ, մանուշակագույն ծաղիկներով։ Ծաղկունքի հետ լսվում է մեղուների միալար ձայնը, որոնք, արբեցած ծաղիկների բույրով ու գեղեցկությամբ, առավոտից մինչ երեկո իրենց տոտիկներն ու բեղիկներն են ներկում նեկտարով։ Իսկ շատերն էլ աստղազարդ, լուսնկա գիշերներին այդպես արբած քնում են ծաղկաթերթերին մինչեւ լուսաբաց։
-Բարի լույս, Օվսաննա։
Իմ ու խնձորենու հանդիպումը միշտ սկսվում է այս բառերով։ Գյուղից դուրս եկող մի ճանապարհ բարձրանում է դիմացի բլրակը, որտեղ արդեն քանի տարի ննջում են ծնողներս ու քույրս, ում ես չեմ տեսել, սակայն ինձ միշտ թվում է, թե երբ ծաղկում է խնձորենին, տեսնում եմ նրան՝ բաց մանուշակագույն ծաղիկներով շրջազգեստը հագին՝ իր անաղարտ ժպիտով ու գեղեցկությամբ։
Առաջնեկի կորստից հետո մայրս անասելի վշտացել է, համարյա խենթացել։ Հարազատները, հայրս, փորձել են ամեն կերպ ամոքել ցավը, խոսք ու զրույցով լեզուն բացել, սակայն նա լուռ, ինքնամփոփ, անխոս նստել է շեմին՝ հայացքը այգու առաջին ծառին՝ խնձորենուն, որն այդ տարի ծաղկել էր առաջին անգամ։ «Ու մի օր էլ,- պատմում է մայրս,- ինձ թվաց՝ լույս տեսա ծաղկած խնձորենուն։ Պարզ, լուսնկա, աստղազարդ գիշեր էր։ Շեմից ոտքս դուրս դրեցի ու… Մեղա քեզ, տեր Աստված, խնձորենու ծաղկած ճյուղին տեսա անշարժ, բայց այնպես թեթեւորեն նստած Մարիամ Աստվածածնին՝ գրկին Փրկիչը։ Ես կարկամել էի, քարացել։ Հետո Մարիամ Աստվածածինն ինձ մատով իր մոտ կանչեց. «Օվսաննա, աղջի՛կս, լսի՛ր ինձ, ինչո՞ւ ես այդքան վշտանում։ Այդպես էր Տիրոջ կամքը։ Քո երեխան այստեղ է, երջանիկ»։ Հետո ինձ թվաց, թե Մարիամ Աստվածածնի գրկին իմ երեխան է՝ ժպտացող, գոհ ու երջանիկ։ Ես վազեցի դեպի ծառը,- խաչակնքելով բազում ու բազում անգամ պատմում էր մայրս իր ութ զավակներին։ Ծառը նման էր անկեզ մորենու, թվում էր՝ լույս է ու կրակ, ես մի քանի քայլ էլ մոտեցա ու ձայն տվեցի ձեր հորը»։ Լուռ ու մունջ, համրացած, մորս ձայնը, ավելի ճիշտ՝ ճիչը լսելով, հայրս դուրս է գալիս։
-Տե՛ս, տե՛ս, Մարիամ Աստվածածինն է,- ձեռքով ցույց է տալիս մայրս։
Լուսնկա, աստղազարդ գիշերին լույս էին տալիս ծաղկած խնձորենու ծաղկաթերթերը։ Ու այդ օրից մայրս ամեն առավոտ խնձորենու կողքի առվակից ջուր է ցողում երեսին ու հայացքը երկինք, արդեն օր օրի վեր սլացող խնձորենու ընձյուղներին՝ ի խորոց սրտի աղոթք էր հղում առ Աստված. «Տեր իմ, Հիսուս Քրիստոս, քո ոտաց հողն եմ։ Ով սուրբ կույս Մարիամ Աստվածածին, դրախտի աջակողմյան փային արժանացրու իմ զավակին։ Տեր իմ, Հիսուս Քրիստոս, ներիր մեր մեղքերը, պահապան եղիր, լույսի ճանապարհ եղիր իմ զավակներին։ Դեպի Տերը տանող ճանապարհ»։
Եվ ամեն Աստծո առավոտ սկսվում էր այսպես.
-Բարի լույս, Օվսաննա։
Եվ զարմանալին այն է, որ հենց այդ տարի, երբ խնձորենու ծաղիկները պտուղ դարձան ու սկսեցին մեծանալ, ու ամառն արդեն մոտ էր, հանկարծ ծառի ճյուղերից մեկը նորից ծաղկեց։ Հարեւան, բարեկամ, բոլոր նրանք, ովքեր տեսնում էին ծաղկած խնձորենու ճյուղը, խորհուրդ էին տալիս ծառը կտրել։ Ու երբ հայրս «հեռվից գալով» այս մասին ասում է մորս, մայրս աղաչում է. «Մի՛ հավատա, հանկարծ էդպիսի բան չանես։ Մարդիկ միշտ դժբախտություն, վատն են փնտրում ամեն ինչի մեջ։ Ծառ է, թող ծաղկի՝ Տիրոջ պատկերը կա այդ գեղեցկության մեջ, իմ առաջնեկի պատկերը»։
Մինչ օրս կա, ապրում է խնձորենին, արդեն ծերացել է, սակայն ծաղկում է ամեն գարուն, ու երբ ծաղիկները սկսում են թափվել, պտղակալել, հանկարծ մեկեն բռնկվում է ծառի ճյուղերից մեկը՝ սպիտակ, բաց մանուշակագույն ծաղիկներով։ Այսպես ամեն տարի, գարնան հետ ծաղկող խնձորենու հետ լսում եմ մորս աղոթքը՝ սրտառուչ, վերացած, հավատավոր հայացքով։
-Բարի լույս, Օվսաննա։
Եվ այսպես սկսվում է իմ օրը, որն իր հետ հոգսի, կարիքի, դառնության ու ցավի փոխարեն բերում է հույս ու բարություն։ Մեղմում է իմ կարոտը, տառապանքով մաքրում հոգիս, տանում է մի ճանապարհով, որի վերջում երեւում է բոցերի մեջ բռնկված մեր խնձորենին իր ճերմակ, բաց մանուշակագույն ծաղկաթերթերով։ Եվ ես շշնջում եմ.
-Բարի լույս, Օվսաննա։

ԳՆԵԼ ՇԱՀՆԱԶԱՐՅԱՆ
մայոր