ԵՐԿՆՔԻ ՈՒ ԵՐԿՐԻ ԱՐԱՆՔՈՒՄ
Նկարում՝ ձախից Ժիրայր Սարգսյան, Հովսեփ Սարգսյան, Վարդգես Մխիթարյան, Պետրոս Ղեւոնդյան (Պետո)
Երբ սահմաններում սկսվեցին ադրբեջանցիների ոտնձգությունները, Ժիրայրի առաջին գործը եղավ այն, որ ընկերների հետ սահմանամերձ բնակավայրեր տեղափոխեց հակակարկտային հրանոթները, որոնք արդեն մատնված էին անգործության: Նա լավ գիտեր, որ թշնամին հենց այնպես չի զիջելու ոչ մի թիզ հող և անցնելու է հարձակման: Իսկ սահմանամերձ բնակավայրերի ինքնապաշտպանությունը կարևորագույն խնդիր էր նրա համար: Հետո Թալինի ջոկատի տղաների հետ մեկնեց Շահումյան, այնուհետև Բերդաձոր, որտեղ խաղաղ բնակչությունը օգնության ձեռքի էր կարոտ: 1992-ին անդամագրվեց Շուշիի գումարտակին եւ մինչև պատերազմի ավարտը մասնակցեց Մարտունու, Մարտակերտի, Ֆիզուլու, Քարվաճառի ազատագրական մարտերին:
Ժիրայր Սարգսյանի մարտական կենսագրության մեջ նշված են բնակավայրեր, որոնց ազատագրման համար նա պայքարել է իր ընկերների հետ: Ու երբ ընկերները պատմում են նրա քաջագործություններից, ափսոսում ես, որ չես տեսել նրան, չես լսել նրա խոսքը, և որքան ծանոթանում ես նրա կենսագրությանը, այնքան մեծանում է ափսոսանքը:
«Շուշիի հարձակումից առաջ, ապրիլին, Ժիրոն ու ոսկեթասցի Վարդանը հետախուզության համար չորս օր մնացին Շուշիում: Երբ վերադարձան, ծիծաղելով պատմում էին, որ շատ ապահով են եղել, որովհետև թաքնված են եղել մզկիթում»:
«Լիսագորում, երբ թշնամու տանկը սլանում էր մեզ վրա, ու ճար ու հնար չկար, մեկ էլ Ժիրոն պոկվեց դիրքերից ու երկկողմանի կրակի տակ սլացավ դեպի տանկը: Բարձրանալով տանկի վրա` նա զինվորական բաճկոնով փակեց հրեշի դիտանցքը, և տանկը տեղում պտտվելով՝ կանգ առավ, որովհետև կողքը անդնդախոր ձորն էր, ու անձնակազմին ոչինչ չէր մնում անելու, քան հանձնվելը»:
«Գումարտակի «Կամազը» փչացել էր: Պետոն (Պետրոս Ղևոնդյան) անտրամադիր էր, հաջորդ օրը կարևոր մարտական առաջադրանք պետք է կատարեին, և առանց փոխադրամիջոցի դա անհնար կլիներ: Հանկարծ Ժիրոն մոտենում է Պետոյին ու ասում, որ առավոտյան «Կամազը» սարքին վիճակում կլինի: Պետոն չի զարմանում, Պետոն ուրախանում է, որովհետև խոսքն ասել էր Ժիրայրը, ու նրանք իրար ճանաչում էին դեռ պատերազմի առաջին օրերից:
Կեսգիշերն անց Ժիրոն Արագած Մկրտչյանի (Բոնդո) հետ մոտենում է թշնամու դիրքերին, որից երեսուն մետր հեռավորության վրա կանգնած էր «Կամազը»: Բոնդոն գնդացրով դիրքավորվում է կողքի բլրակին, իսկ Ժիրայրը անհրաժեշտ գործիքներով մոտենում է մեքենային: Առավոտյան արդեն մեր փոխադրամիջոցը սարքին վիճակում էր, իսկ դիմացի դիրքերից լսվում էր թշմանու աղաղակը»:
Բոնդոն պատմում է. «Անվեհեր էր, քաջ ու համառ, ինչպես բնորոշ է մեր էպոսի հերոսներին` ծռություն, խենթություն կար մեջը: Որտեղ Ժիրոն մասնակցում էր կռվի, գիտեինք, որ նրա կատարած քաջության, սխրանքի հետ նաև խենթություն պիտի լինի: Շուշին գրավելիս երկու ոտքից ծանր վիրավորվեց»:
Ժիրայրի երեք աղջիկներն էլ՝ Անին, Աննան, Նաիրան ամուսնացել են: Ժիրայրի Զաբել մայրը կարոտով ու թախիծով է պատմում իր ազատամարտիկ որդուց, պատմում է այնպես, ինչպես կպատմեին հայոց ֆիդայիներից: Այդ պատմությունները նման են ասք ու լեգենդի:
Ժիրայրը մահացավ խաղաղ պայմաններում` 2007 թվականի դեկտեմբերի 19-ին, մահացավ հին պատերազմական վերքերի մրմուռից: Ընկերներից ոմանք ասում են, որ իրականում նա զոհվեց, ոչ թե մահացավ: Իսկ ես կարծում եմ, որ նա ծնվեց երկնային կյանքի համար:
ԳՆԵԼ ՇԱՀՆԱԶԱՐՅԱՆ
Նկարում՝ ձախից Ժիրայր Սարգսյան, Հովսեփ Սարգսյան, Վարդգես Մխիթարյան, Պետրոս Ղեւոնդյան (Պետո)
Խորագիր՝ #02 (1020) 23.01.2014 – 29.01.2014, Ճակատագրեր, Ուշադրության կենտրոնում
