ԲԱԼԻ ԿՈՐԻԶՆԵՐԸ

Սկիզբը՝ նախորդ համարներում

Հայրիկս մի քանի անգամ ոտքերը բարձրացրեց ու ամուր խփեց սեղանին. «Հաստատ այդ աղջիկն է վախեցրել։ Ո՞վ է տեսել՝ տասներկու տարեկան տղան մի աղջկա հախից էլ չկարողանա գալ… Տասներկու տարեկանում ես… Դո՛ւ ես մեղավոր, դո՛ւ… Քանի՜-քանի՜ անգամ ասացի՝ այդ աղջկանից թող հեռու մնա… Լավ է, որ գոնե այս մի հատիկ մամայի բալիկին ունես… Անընդհատ կա՛մ փողոցներն է ընկած, կա՛մ` մարդկանց տները…»։

Մայրիկս հառաչեց. «Տե՛ր Աստված, էլ ձեռ չի քաշի»։

Թաց թրջոցը ճակատս խուտուտ տվեց։

Հայրիկս դեռ չէր մոռացել մորս հասցրած վիրավորանքը. «Շաքեի՛ց սովորիր. նա մի երեխայի փոխարեն չորսն է մեծացնում։ Ե՛վ երեխաներն են միշտ մաքուր ու կոկիկ, և՛ իրենց տուն ու տեղը։ Արշամն ընդամենը երկու տարի է Էդմոնդից փոքր, բայց արդեն հոր հետ որսի է գնում։ Քո մինուճար բալիկը նապաստակ տեսնի` լեղաճաք կլինի…»։

Ապարանջանները չզնգզնգացին. չէր կարելի մարդուն այդքան մեծ ցավ պատճառել։ Մայրիկս ինձնից հետո այլևս երեխա չէր ունեցել։ Նույնիսկ մորաքույրս էր երբեմն նրան նախատում. «Ծխելու և անընդհատ սուրճի բաժակի մեջ նայելու փոխարեն, վատ չէր լինի` մի քիչ էլ ընտանիքիդ, տուն ու տեղիդ մասին մտածեիր»։

Հայրիկս դեռ խոսում էր. «Համոզված եմ, որ էն պահակի աղջկա մեղքով է… Է՛լ չտեսնեմ, որ նրա հետ…»։

Մայրիկս այնպես ամուր սեղմեց ճակատս, որ ցավեց։ Մտածում էի. «Եթե մեղքը Թահերեի վրա գցեն, ինձ այլևս թույլ չեն տա, որ դասերից հետո նրան հանդիպեմ։ Մտածում էի Թահերեին պաշտպանելու մասին, բայց և չէի ուզում դպրոցի տեսուչի հետ իմ ճակատ-ճակատի հանդիպելու մասին իմանան։

Գոռացի. «Գերեզմանները…»։

Մայրիկս տեղից վեր թռավ. «Վա՜յ, սուրբ Մարիամ Աստվածածին…»։

Հայրիկս մի քանի վայրկյան լռեց, հետո քթի տակ քրթմնջաց. «Հազար անգամ ասացի, որ այս դժոխքը ապրելու տեղ չէ… Այդ անիծյալ գերեզմանոցը խեղել է երեխայի հոգեկան աշխարհը…»։

Մայրիկս շոյեց երեսս։ Վերմակը քաշեց, հասցրեց ծնոտիս տակն ու ասաց. «Քնի՛ր, փոքրի՛կս, քնի՛ր»։

Տեղից վեր կացավ, ջրի ամանը վերցրեց, գնաց դեպի դուռը։ Հորս կողքով անցնելիս ասաց. «Ես էլ հազար անգամ քեզ ասացի, որ համաձայն եմ։ Հենց նոր տուն առնես, ես այս տան համար տնվոր կճարեմ, վարձով կտանք, կգնանք»։

Կիսափակ կոպերիս միջից տեսա, թե հայրիկս ինչպես բեղերը ծամեց ու հայացքով մինչև դուռը ուղեկցեց մայրիկիս։

Գլուխս մտցրի վերմակի տակ։ Երբ մեկ էլ աչքերս բացեցի, տեսա` սենյակի լույսը հանգցրած է, դուռն էլ` փակ։ Հոգնած էի, բայց քունս չէր տանում: Մտածում էի։ Մտածում էի` որտե՞ղ էր Թահերեն թաքնվել, նաև այն մասին, թե ես իսկապես ինչի՞ց եմ վախեցել՝ գերեզմանոցի՞ց, թե՞ պարոն տեսուչից… Վաճառականի կինը ձեռքը բարձրացրե՞ց, թե՞ ինձ այդպես թվաց… Մորաքրոջս խոսքերը հիշեցի, որ ասում էր` հայրս ուզում է մորս տունը ձեռքից խլել… Բայց ախր վաճառականի կինը ուղիղ ինձ էր նայում… Եվ ինչ-որ մեկի նման էր… Հետո Թահերեի մոր արցունքոտ դեմքը մտաբերեցի և հոր խոսքերը. «Ես էս ժողովրդին շատ լավ եմ ճանաչում…»։ Ի՞նչ էր ուզում ասել, մտքինն ի՞նչ էր… Ինչո՞ւ էր Թահերեի մայրիկը լաց լինում… Ինչո՞ւ ես Արշամի նման որսի գնալ չեմ սիրում… Մարդիկ ինչո՞ւ ամպերի միջի պատկերները չեն տեսնում…

Քնեցի հյուրասենյակից լսվող մորս ապարանջանների զնգզնգոցի տակ։

Հաջորդ օրը մայրիկս չթողեց դպրոց գնամ։ Նախաճաշս սենյակ բերեց. թերխաշ ձու, հաց, կարագ և տաք կակաո։ Հենց այն ուտելիքները, որ ես սիրում էի, և մայրիկս հազվադեպ էր պատրաստելու տրամադրություն ունենում։ Նստեց ուղիղ դիմացս` մահճակալի եզրին։

Թերխաշ ձվի ամեն գդալի և կակաոյի ամեն կումի հետ շնորհակալություն էի հայտնում։ Ասես` մեղքս այդ կերպ էի ուզում քավել։ Ամեն անգամ, երբ հայրիկս ու մայրիկս իմ պատճառով վիճում էին, ես մեղավորության զգացում էի ունենում։ Մայրիկս մի քանի անգամ դեմքս շոյեց ու վերմակս ուղղեց։ Ի վերջո, պայթեց. «Բավակա՛ն է. ի՞նչ ես անընդհատ «շնորհակալություն-շնորհակալություն» ասում»։ Եվ երեսը շուռ տվեց դեպի պատուհանը։

Գիտեի` նստած տեղից հիմա նա տեսնում է եկեղեցու տանիքի մամռած կղմինդրներն ու մեկ էլ մի կտոր երկինք, որ այդ օրն ամպամած էր։ Հանկարծ հուզվեցի ու սկսեցի լաց լինել։ Մայրիկս ինձ ամուր գրկեց։ Հետո վեր կացավ, նախաճաշի սկուտեղը վերցրեց ու սենյակից դուրս եկավ։ Աչքերը կարմրած էին։

Վերմակը քաշեցի ծնոտիս տակն ու պատուհանից դուրս նայեցի։ Տեսա՝ տեսուչի պատուհանի պաշտպանող փեղկերը փակ են։ Մտածեցի` տեսնես` պարոն տեսուչը իմ երեկվա հանցանքը կների՞… Հորաքրոջս մեծ տղան մեր տեսուչի խստությունների մասին առասպելներ էր պատմում։ Տատս ասում էր. «Այդպես էլ պետք է լինի. երեխան պետք է կարգ ու կանոնի ենթարկվի»։

Մեր դպրոցի տեսուչը իմ ծնողների ամուսնությունից մի քանի ամիս առաջ էր մեր քաղաքը եկել։ Քաղաքի հայ բնակչությունը նրան առաջին անգամ հենց ծնողներիս հարսանիքի ժամանակ էր տեսել։

Մի օր, հիշում եմ, մայրիկս քրոջը պատմում, ասում էր. «Որ հարսի շորերով դահլիճ մտա, տեսա՝ մուտքի դիմաց նստած ծխում է։ Կարծես պատկեր լիներ։ Ասես՝ ուրիշ մոլորակից էր եկել, հեռո՜ւ-հեռավո՜ր երկրից, կամ էլ` անցած-գնացած ժամանակներից»։

Մորաքույրս ծիծաղեց. «Այդ պատճառով էր, հա՞, որ դռան շեմքից ետ դարձար, մտար լվացարան, փակվեցիր ու կես ժամ լաց եղար»։

Մայրս ասաց. «Հիմարություններ դուրս մի՛ տուր»: Ու սկսեց ծիծաղել։

Եվ ես զգացի, որ չուզենալով է ծիծաղում։

Տեսուչը մեր քաղաքում մտերիմներ ու ընկերներ չուներ։ Հազվադեպ էր հրավերներին մասնակցում և իր ժամանակը դասերից հետո հիմնականում տանն էր անցկացնում։ Բացի Թահերեի մորից, որ նրա տունը սրբում, կարգի էր բերում և տեր հորից, որ երբեմն ժամեր շարունակ նրա մոտ փակվում-մնում էր, խիստ սակավաթիվ մարդիկ էին նրան այցելում։ Տատս ասում էր, որ պարոն տեսուչը մինչև մեր քաղաք գալը ուզեցել է հոգևորական դառնալ։ Ինքս էլ մեր տան պատուհանից շատ անգամ տեսել էի, թե նա ինչպես է գիշերով եկեղեցի մտնում կամ էլ եկեղեցուց դուրս գալիս։

Իսկ երբ մայրիկս էր տեսնում, վերացած ժպտում էր. «Ի՜նչ բարեպաշտ մարդ է»։

Հայրիկս քմծիծաղ էր տալիս. «Դմբոյի մեկն է. գիշերն ավելի լավ գործերի համար է»։ Ասում, կսմթում էր մորս այտն ու ծիծաղում։

Մայրիկս հորս ձեռքը այնպես էր ետ հրում, ասես բզեզ էր քշում: Հայրիկս ավելի բարձր էր ծիծաղում:

Դպրոցի զանգը նինջս ընդհատեց։ Վեր կացա, պատուհանի առաջ կանգնեցի։ Երեխաները բակում խաղում էին։ Անուշը, ձեռքերը մեջքին կանթած, կռվում էր տղաներից մեկի հետ։ Թահերեն էլ այնտեղ էր, բայց նա ոչ մի անգամ գլուխը չբարձրացրեց ու մեր պատուհանի կողմը չնայեց։ Զանգը տվեցին: Տեսուչը շարքի առաջ ինչ-որ բան էր ասում։ Թահերեի մայրիկը թեյի սկուտեղով մի քանի անգամ աստիճաններով բարձրացավ-իջավ։ Դասերը վերջացան, երեխաները տուն գնացին: Ուսուցիչները` նույնպես: Թահերեի մայրիկը, ավելն ու աղբի թիակը ձեռքին, աստիճաններով վերև բարձրացավ: Փքված նստել մտածում էի, որ ոչ մի հավատարիմ ընկեր չունեմ, երբ մայրիկս գլուխը սենյակից ներս մտցրեց. «Թահերեն եկել է քեզ տեսության»։

Ուրախությունից մահճակալից ներքև ցատկեցի։

Մայրիկս ոտքը կախ գցեց. «Հայրիկիդ չասես»։

Տեղումս պտտվում ու մտածում էի` նախ խաղալիքնե՞րս ցույց տամ, թե՞ հեքիաթների գրքերս։

Թահերեն ներս մտավ։ Շուրջը նայեց և ուղիղ դեպի պատուհանը գնաց։ Հագին մուգ կապույտ դպրոցական համազգեստն էր։ Փեշի ետևի մասի կտորի գույնը` մի մեծ շրջանակի չափ, տարբերվում էր ամբողջ զգեստից։

Հենց այնպես, մի բան ասելու համար, ասացի. «Համազգեստիդ ետևի մասը կեղտոտվել է»։

Մատով ապակու վրա բազմապատկման մի մեծ նշան գծեց. «Չի՛ կեղտոտվել, մաշվե՛լ է»։

Հետո ետ դարձավ, եկավ նստեց մահճակալիս եզրին. «Մենք գիշերը մեր անկողինը հատակին ենք փռում, առավոտյան նորից հավաքում ենք»։

Անկողնուս վրայից վերցրեց հեքիաթների գիրքը, թերթեց։

Ասացի. «Քեզ եմ նվիրում, ես նույն գրքից մի հատ էլ ունեմ»։

Գիրքը վերցրեց, ոտքի կանգնեց. «Ես պետք է գնամ»։ Եվ գնաց։

Մյուս օրն անհանգիստ սպասում էի, որ տեսուչն ինձ իր մոտ կկանչի, բայց ձայն-ձուն չեղավ։ Երբ միջանցքում հանդիպեցի նրան ու վախվորած բարևեցի, գլխով թեթևակի պատասխանեց` առանց ինձ նայելու, և անցավ։ Անտամբեր էր շրջապատի նկատմամբ։ Մտածեցի` եթե տեսուչի անտարբերությունը մի քանի օր էլ տևի, ուրեմն՝ ես փրկված եմ։

Մի քանի օրից Զատկի տոնի արձակուրդներն սկսվեցին։

Մորաքույրս ու ամուսինը մեզ հյուր էին եկել Աբադանից, ինչպես միշտ` լիքը նվերներով։ Ինձ համար գունավոր տիպեր էին բերել, որոնք ես անմիջապես կպցրի Զատկի ձվերին։ Հորս համար անգլիական որսորդական դանակ էին բերել, մորս համար` ուլունքներով զարդարված պայուսակ և մի մեծ արկղ հասած բալ։ Մայրս ուրախ էր քրոջը տեսնելու համար և անընդհատ ծիծաղում էր։ Ընթրիքից հետո մայրս մի լիքը զամբյուղ բալ դրեց սեղանին ու ասաց. «Բա մեղք չե՞մ. մի ամբողջ արկղ բալը ի՞նչ եմ անելու»։

Հարձակվեցինք բալի վրա։ Մորաքրոջս ամուսինը, մեզ տեսնելով, ասաց. «Մորեխի այս պարսը, որ ես եմ տեսնում, երկու օրում բալի վերջը կտա»։

Մայրիկս գոռաց մեզ վրա. «Հերի՛ք է, փորներդ կցավի»։

Տատս պատառաքաղի ծայրով ետ հրեց ափսեի միջի վառված կոտլետն ու ասաց. «Ի՜նչ էլ խոշոր բալ է, լավ մուրաբա կլինի»։

Մայրիկիս տրամադրությունն այնքան բարձր էր, որ անմիջապես տատիս ասածի հետ համաձայնեց. «Շա՜տ լավ միտք է. ամբողջը կեփեմ, մուրաբա կանեմ»։

Տատս ու հորաքույրս քմծիծաղ տվեցին ու իրար նայեցին։ Ես նրանց քմծիծաղը տեսա։ Իսկ երբ մորս շուրթերը թելի պես բարակեցին, ու նա զայրացած տեղից վեր թռավ, զամբյուղը վերցրեց ու ասաց. «Լրի՛վ մուրաբա կանեմ», հասկացա, որ ինքն էլ է նկատել։

Շարունակելի

ԶՈՅԱ ՓԻՐԶԱԴ
Իրան

Թարգմանեց ԳԵՎՈՐԳ ԱՍԱՏՐՅԱՆԸ