ՀԵՌՈՒ ՏԱՐԵՔ ՁԵՐ ԿԵՂՏՈՏ ՁԵՌՔԵՐԸ

«Ես կապրեմ, քանի դեռ Իրանը կհավերժի»:
Ֆիրդուսի

Թյուրքական մեծ պետություն՝ արևելքից արևմուտք ձգվող կամ հակառակը, ստեղծելու երազանքը թյուրքերին հանգիստ չի տալիս մինչ օրս: Պանթուրքիստական նրանց նկրտումները, իսկապես որ, սահման չեն ճանաչում: Թեկուզև՝ հենց մեր հարևան Իրանի դեպքում:

Վերջերս Իրանով մեկ տարածեց այն լուրը, որ «Իրանի Արևմտյան Ատրպատականի Սալմաստի քաղաքապետարանի որոշմամբ քաղաքի Ֆիրդուսիի անունը կրող հրապարկը անվանափոխվել և դարձել է «Հեղափոխության», իսկ հրապարակից հանվել է պարսիկ մեծ պոետ, անմահ «Շահնամեի» հեղինակի մահարձանը: Ավելին՝ տեղեկացվում էր, որ դեռ անցած ամռանը նահանգի բարձրաստճան պաշտոնյաներից մեկը հայտարարել էր, թե Արևմտյան Ատրպատականի (Արևմտյան Ազերբայջան) մոտ երկու հազար պարսկական ծագումով տեղանուններ, միկրոանվանումներ փոխարինվելու են թուրքերեն համարժեքներով: Անհավատալի լուր… Սակայն բեռնատարով տեղափոխվող «Ֆիրդուսիի» լուսանկարն իսպառ բացառում էր տեղեկատվության իսկությունը կասկածի տակ առնելու ամեն հնարավորություն: Մեզ՝ հայերիս համար վաղուց նորություն չէ, որ պանթուրքիստական հովերով տարված մեր հարևանները սովոր են իրենց աղքատիկ մշակույթը հարստացնել ուրիշների մշակույթը սեփականելով, ավելի ճիշտ՝ թալանելով, բայց որ նրանք օրը ցերեկով ձեռք կբարձրացնեն պարսկալեզու ժողովուրդների սրբություն սրբոցի՝ Ֆիրդուսիի վրա, և այն էլ որտե՞ղ` հենց Իրանում… Արդարև միմիայն զարմանալ կարելի է պարսիկ ժողովրդի և պետության ծով համբերության վրա. ինչպե՞ս են կարողանում աչք փակել կամ մատների արանքով նայել պանթուրքիստական այսօրինակ խարդավանքին ու սրբապղծությանը:

Մինչդեռ ադրբեջանա-թուրքական «հաղթարշավի» հրճվանքն այս անգամ շատ կարճ տևեց: Սալմաստի քաղաքապետարանն ընդամենը օրեր անց ստիպված էր սուս ու փուս իր իսկ ձեռքով գրած վերոհիշյալ որոշումը «ետ ողորմյա» անել, կամ ինչպես ժողովուրդն է ասում՝ թքածը լիզել… Ինչեւէ… չմեջբերենք այդ ծավալուն որոշումը, սակայն պարտավոր ենք ներկայացնել իրանական մամուլի և էլեկտրոնային լրատվամիջոցների արձագանքը: Օրինակ՝ «Ատրպատականցիներ» կայքէջի «Ատրպատականցիները թուրք (ադրբեջանցի) չեն, թրքախոս (ադրբեջանախոս) են» ավելի քան խոսուն վերտառությամբ նյութը տեղեկացնում է, որ «Իրանի Արևմտյան Ատրպատականի Սալամաստի քաղաքապետարանը, «ընդառաջելով մեծ թվով հայրենակիցների» խնդրանքին, Ֆիրդուսիի արձանը վերադարձրել է իր նախկին՝ մեծ պոետի անունը կրող հրապարակ»: Լրատվական կայքը պանթուրքիստների քարոզչության ազդեցության տակ ընկած քաղաքապետարանի պաշտոնյաների ձեռնարկած քայլը համարում է ոտնձգություն պետականության դեմ, քանի որ Ֆիրդուսին անկասկած Իրանի պետականության նշանակալի խորհրդանիշներից է, միեւնույն ժամանակ՝ դավաճանություն ու սրբապղծություն Թավրիզի, Սալամաստի, Խոյի և շրջակա գյուղերի այն հազարավոր զոհերի հիշտակի հանդեպ, որոնք օսմանցի թուրք հրոսակների ձեռքերով ցեղասպանվեցին Չալդրանի պատերազմից հետո: «Ատրպատականցիներ» կայքէջը հետևյալ խոսքերով է ավարտվում իր լուրը. «Թող պանթուրքիստներն իմանան, որ այլևս չեն կարող իրենց նենգ ու դավադիր մտադրությունները թաքցնել «իսլամի» և «հեղափոխության» քողի տակ»:

Ըստ իրանական լրատվամիջոցների, անմահ Ֆիրդուսիի հիշատակը պղծող կեղտոտ ձեռքերը «կարճվել» են այն բանից հետո, երբ «միջամտել» են երկրի ներքին գործոց նախարաությունը, ազգային անվտանգության ծառայությունները: Իր խոսքն է ասել նաև Իրանի Գիտությունների ակադեմիայի պարսից լեզվի ու գրականության ինստիտուտի տնօրեն, Իրանի պառլամենտի նախկին խոսնակ Հադադ Ադելը:

Պատրաստեց Գ. Ասատրյանը