ՈՐ ԵՐԿՐՆԵՐՆ ԵՆ ՃԱՆԱՉԵԼ ՀԱՅՈՑ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ

Աշխարհի 21 երկրներ 1915թ. Օսմանյան կայսրությունում տեղի ունեցած իրադարձությունները որակել են որպես ցեղասպանություն: Այս 21 երկրները տարբեր ժամանակներում պաշտոնապես ճանաչել են Հայոց ցեղասպանությունը:

Աշխարհում հայտնի մի շարք ցեղասպանագետներ եւ գիտական լայն շրջանակներ 1915 թ. իրադարձությունները որակում են իրականում տեղի ունեցած, ազգի ոչնչացման նպատակով կանխամտածված ծրագիր, այսինքն՝ ցեղասպանություն: Բացի այդ, Եվրախորհուրդը, Եվրոպայի խորհրդի խորհրդարանական ասամբլեան եւ մի շարք միջազգային կազմակերպություններ տարբեր ժամանակահատվածներում ընդունել են Հայոց ցեղասպանության պատմական իրողությունը: «Թեեւ ոչ բոլոր պետություններն են ընդունել ցեղասպանության փաստը, սակայն չընդունած երկրների ազդեցիկ լրատվամիջոցները՝ անդրադառնալով 1915 թ. դեպքերին, դրանք եւս որակում են որպես Հայոց ցեղասպանություն: Այդ պարբերականներն են «The New York Times», «Associated Press», «Los Angeles Times», «The Times ve The Independent»:

20-րդ դարի մեծագույն ոճրագործությունը միջազգային հանրության կողմից դատապարտվել է տարբեր մակարդակներով՝ սկսած առանձին մտավորականներից մինչեւ պետությունների ղեկավարներ ու օրենսդիր մարմիններ: Եվրամիությունը Եվրախորհրդարանի ընդունած բանաձեւերով Հայոց ցեղասպանությունը դատապարտել է 1987, 1998, 2000, 2001, 2002 եւ 2005 թվականներին:

Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչել են.

ՌՈՒՍԱՍՏԱՆԻ Պետդուման 1995 թվականի ապրիլի 14-ին` 1915-1922 թթ. ցեղասպանություն իրագործողներին դատապարտող և ապրիլի 24-ը Հայոց ցեղասպանության զոհերի Հիշատակի օր ճանաչող հռչակագիր է ընդունել:

ԿԻՊՐՈՍԻ հայ համայնքի ներկայացուցիչ Արամ Քալաջյանի նախաձեռնությամբ 1982 թվականին երկրի խորհրդարանը պաշտոնապես ճանաչել է 1915 թվականի Ցեղասպանության փաստը:

ՀՈՒՆԱՍՏԱՆԻ խորհրդարանը 1996 թվականի ապրիլի 25-ի որոշման համաձայն՝ 1915 թվականի ապրիլի 24-ը որպես Օսմանյան Թուրքիայում իրականացված Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակման օր է ճանաչել:

ԿԱՆԱԴԱՅԻ խորհրդարանը 1996 թվականի ապրիլի 23-ին Քվեբեկի խորհրդարանականների խմբի ներկայացմամբ՝ ցեղասպանությունը դատապարտող բանաձև է ընդունել: Իսկ արդեն 2004 թվականին Կանադայի խորհրդարանի հանրային պալատը ճանաչել է Օսմանյան Թուրքիայի իրագործած Հայոց ցեղասպանությունը:

ԻՏԱԼԱԿԱՆ 33 քաղաքներ ճանաչել են Հայոց ցեղասպանությունը: 2000 թվականի ապրիլի 3-ին Հայոց ցեղասպանության ճանաչման հարցը քննարկվել է Իտալիայի խորհրդարանում:

ԼԻԲԱՆԱՆԻ Ազգային խորհուրդը 1997 թվականի ապրիլի 3-ին բանաձև է ընդունել, որում ապրիլի 24-ը ճանաչել է հայ ժողովրդի ողբերգական կոտորածի հիշատակման օր: Բանաձևը կոչ է անում Լիբանանի ժողովրդին ապրիլի 24-ին միասնական լինելու հայ ժողովրդի հետ: Իսկ 2000 թվականի մայիսի 12-ին Լիբանանի խորհրդարանը ճանաչել և դատապարտել է Օսմանյան Թուրքիայի իրականացրած ցեղասպանությունը:

ՀԱՐԱՎԱՎՍՏՐԱԼԱԿԱՆ Նոր Ուելս նահանգի խորհրդարանը, ընդառաջ գնալով տեղի հայ համայնքին, 1997 թվականի ապրիլի 17-ին դատապարտել է Օսմանյան կայսրությունում իրականացված դեպքերը եւ որակել դրանք որպես 20-րդ դարի առաջին ցեղասպանություն՝ ապրիլի 24-ը հռչակելով Հայոց մեծ եղեռնի զոհերի հիշատակման օր եւ կոչ անելով Ավստրալիայի խորհրդարանին Ցեղասպանության պաշտոնական ճանաչման համար քայլեր ձեռնարկել: 2009 թվականի մարտի 27-ին Հարավային Ավստրալիայի խորհրդարանը ցեղասպանությունը դատապարտող նոր բանաձև է ընդունել:

ԲԵԼԳԻԱՅԻ Սենատը 1988 թվականին 1915 թվականի ցեղասպանությունը ճանաչող բանաձև է ընդունել և դիմել է ներկայիս Թուրքիայի կառավարությանը` Հայոց  ցեղասպանությունն ընդունելու կոչով: Բելգիայում Հայոց ցեղասպանության պատմական փաստը ժխտելու համար քրեական պատասխանատվություն է սահմանված։ Պատիժը՝ 45 հազար եվրոյից մինչև մեկ տարվա ազատազրկում։

ՖՐԱՆՍԻԱՅԻ Ազգային խորհուրդը 1988 թվականի մայիսի 29-ին 1915 թվականի ցեղասպանությունը ճանաչող օրինագիծ է ընդունել: 2000 թվականի նոյեմբերի 7-ին բանաձևի ընդունմանը կողմ է քվեարկել Ֆրանսիայի Սենատը, սակայն սենատորները որոշ չափով փոփոխել են բանաձևի տեքստը, փոխարինելով սկզբնական` «Ֆրանսիան պաշտոնապես ճանաչում է Օսմանյան Թուրքիայում հայերի ցեղասպանության փաստը»` «Ֆրանսիան պաշտոնապես ընդունում է, որ հայերը 1915 թվականին ցեղասպանության զոհ են դարձել» տեքստով: 2001 թվականի հոկտեմբերի 18-ին Ֆրանսիայի Ազգային ժողովը միաձայն ընդունել է հայերի ցեղասպանությունը ճանաչող բանաձևը: Իսկ 2006 թվականի հոկտեմբերին ընդունված օրինագծի համաձայն՝ Հայոց ցեղասպանությունը ժխտելու համար քրեական պատասխանատվություն է սահմանվել:

ԱՐԳԵՆՏԻՆԱՅԻ Սենատը 1988 թվականի ապրիլի 22-ին ցեղասպանությունը որպես մարդկության դեմ իրագործվող հանցանք ճանաչող որոշում է ընդունել:

ՇՎԵԴԻԱՅԻ խորհրդարանը 2000 թվականի մարտի 29-ին հաստատել է արտաքին հարաբերությունների խորհրդարանական հանձնաժողովի կողմից ներկայացված դիմումը, որը դատապարտում և ճանաչում է 1915 թվականին թուրքերի իրագործած ոճիրը: Պաշտոնապես ճանաչել է 2010 թ.:

ՈՒԵԼՍԻ Ազգային ժողովը 2002 թվականին ընդունել է Հայոց ցեղասպանության փաստը:

ՀՈԼԱՆԴԻԱՅԻ խորհրդարանը ճանաչել է Ցեղասպանությունը 2004 թվականին:

ՍԼՈՎԱԿԻԱՅԻ խորհրդարանը Ցեղասպանության փաստը ճանաչել է 2004 թվականին:

ԳԵՐՄԱՆԻԱՅԻ Բունդեսթագը 2005 թվականին, առանց կրկնակի քննարկման, միաձայն ընդունել է «1915 թվականի ապրիլի 24-ի կոտորածի 90-ամյակի կապակցությամբ հայերի հիշատակման օրվա» բանաձևը, որում նշվում է՝ Գերմանիան պետք է աջակցի թուրքերի և հայերի համերաշխությանը: Փաստաթղթում նախորդ դարասկզբի Օսմանյան կայսրությունում տեղի ունեցած իրադարձությունները չեն որակվում «Ցեղասպանություն» տերմինով, սակայն այնտեղ մի պարբերություն կա, որում ասվում է, որ միջազգային պատմաբանները տեղի ունեցածը անվանում են «Հայոց ցեղասպանություն»:

ԼԻՏՎԱՅԻ խորհրդարանը Օսմանյան կայսրությունում տեղի ունեցած դեպքերը դատապարտող բանաձև ընդունել է 2005թ. դեկտեմբերին: Բանաձևն ընդունվել է ձայների մեծամասնությամբ, որի օգտին քվեարկել է Լիտվայի խորհրդարանի 48 պատգամավոր, երեք պատգամավոր ձեռնպահ է մնացել, դեմ ձայներ չեն եղել: Քննարկման ժամանակ պատգամավորները նշել են, որ պատմական փաստերը ժխտելն անիմաստ է և անհնար:

ՎԵՆԵՍՈՒԵԼԱՅԻ խորհրդարանը Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչող բանաձևն ընդունել է 2005 թվականի հուլիսի 14-ին: Հայ համայնքի նախաձեռնությամբ փաստաթուղթը խորհրդարանի քննարկմանն են ներկայացրել պատգամավոր Հուգո Մորալեսը և փաստաբան Ժանետ Մադրիսը:

ՉԻԼԻԻ Սենատը 2007 թվականի հուլիսին միաձայն որոշում է կայացրել, որով կառավարությանը կոչ է անում աջակցելու հայ ժողովրդին և դատապարտելու նրա դեմ իրականացված ցեղասպանությունը:

ՇՎԵՅՑԱՐԻԱՅԻ խորհրդարանում Հայոց ցեղասպանության ճանաչմանը հետամուտ խումբ է գործում: Խումբը պարբերաբար բարձրացնում է ճանաչման հարցը և հասել է Շվեյցարիայի խորհրդարանի կողմից ցեղասպանության ճանաչման: Պատմական փաստը ժխտելու համար Շվեյցարիայում նույնպես քրեական պատասխանատվություն է սահմանված:

ԲՐԱԶԻԼԻԱՅԻ ամենամեծ նահանգի` Սան Պաուլոյի օրենսդիր խորհուրդը 2006 թվականին ապրիլի 24-ը «1915 թվականին ցեղասպանությանը զոհ գնացած միլիոն ու կես հայերի հիշատակման օր» ճանաչելու մասին օրենք է ընդունել: Օրենքը, որով ըստ էության ճանաչվում է Հայոց ցեղասպանությունը, Սան Պաուլոյի խորհրդարանն ընդունել է միաձայն: Բրազիլական հաջորդ նահանգը, որի խորհրդարանում կրկին միաձայն ընդունվել է ցեղասպանության փաստը ճանաչող օրենք, Սեարան է:

ԱՄՆ-ի 50 նահանգներից 42-ը պաշտոնապես ընդունել և դատապարտել է Հայոց ցեղասպանությունը և ապրիլի 24-ը հռչակել Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակի օր: