«Արյունոտ սերմեր». այսպես է վերնագրված ազգագրագետ, բանահավաք, արձակագիր, հրապարակախոս Սերգեյ Վարդանյանի ռուսերեն գիրքը, որը լույս է տեսել օրերս: Գրքում լուսաբանվում է Աբխազիայի եւ Կրասնոդարի երկրամասի հայության մասնակցությունը 1941-1945 թթ. Հայրենական մեծ պատերազմին: Հատկապես մեծ ուշադրություն է դարձվում պատերազմում Խորհրդային Միության հերոսի կոչմանն արժանացած 13 հայերի կատարած սխրանքներին:

Երբեւէ չեմ կարողացել անտարբեր անցնել Մեծ Հայրենականի վետերանների կողքով… Նրանցից յուրաքանչյուրը մարդկության ամենաահեղ ու ամենադաժան պատերազմի վկան է:
Ես տեսել եմ ու երբեք չեմ մոռանալու, թե ինչպես են նրանք դողդոջուն ձեռքերով փորձում պատերազմական իրենց շքանշաններն ու մեդալները փակցնել իրենց համազգեստին ու… չեն կարողանում:
Եվ միայն որդիական իմ խորին հարգանքն ու պարտքն է ինձ թելադրել քաղաքից քաղաք, տնից տուն շրջել եւ հաճախ արցունքոտ աչքերով, բայց միշտ հպարտ ու բացճակատ, եկող սերունդների համար անմահացնել նրանց պայծառ դիմապատկերները… Հարգանքն ու պարտքը նաեւ իմ պապի` Երվանդ Պողոսյանի հանդեպ, որ մասնակցել է Կուրսկի աղեղի դաժան ճակատամարտին ու վիրավորվել:

Մանկության տարիներին մեր տանը երեխաների համար ամենաարգելված իրը հայրիկի պատերազմական օրագիրն էր: Ընդամենը մի քանի անգամ է հայրս մեզ ցույց տվել իր օրագիրն ու պարգեւները եւ կցկտուր ինչ-որ բաներ պատմել: Այդ րոպեները մեզ համար շատ խորհրդավոր էին, բայց եւ անհասկանալի, քանի որ նրա պատմությունները ժլատ էին ու կիսատ: Հիմա եմ հասկանում, որ պատերազմական ապրումները դեռեւս թարմ էին նրա հոգում, եւ նա չէր ցանկանում իր երեխաներին սարսափեցնել դրանցով, իսկ գեղեցկացնել ու քաղցրացնել` չէր կարող բնավորության բերումով: Նա իր քչախոսությամբ ու զսպվածությամբ մանկուց մեր մեջ սերմանեց պարտքի եւ պատասխանատվության զգացում:

ՀՀ ԶՈՒ ստորաբաժանումը՝ ՀՀ ԶՈՒ և ՌԴ ԶՈՒ զորքերի (ուժերի) միացյալ խմբավորման հրամանատար, գեներալ-լեյտենանտ Միքայել Գրիգորյանի հրամանատարությամբ ապրիլի 25-ին մեկնեց Մոսկվա` նախապատրաստվելու և մասնակցելու 1941-1945 թթ. Հայրենական Մեծ պատերազմում տարած հաղթանակի 70-րդ տարեդարձին նվիրված` ցուցադրվող նոր զինտեխնիկայի և անձնակազմի թվաքանակի առումով աննախադեպ զորահանդեսին:

Ապրիլի 22-ին Արմավիրի մարզի Ակնալիճ համայնքին մերձակա եզդիական սրբատեղիում անցկացվեց հանդիսավոր միջոցառում, որի շրջանակներում մեկ անգամ ևս անդրադարձ կատարվեց հայ և եզդի ժողովուրդների դարավոր բարեկամությանը, վկայակոչվեցին եղբայրական ժողովուրդների պատմության միասնական դրվագները:

Առանց Աստծո ընդհանրապես ոչինչ չկա այս աշխարհում: Մենք ապրում ենք Աստծո շնորհիվ: Բայց ես մի բան գիտեմ, որ մանկուց ահավոր սիրել եմ իմ ազգը: Միշտ էլ երազել եմ հայկական հաղթանակ տեսնել: Դա իմ մանկության երազանքն է եղել, որովհետև ծնողներս, պապեր, տատերս այդպես են մեզ դաստիարակել: Եվ ես ուրախ եմ, որ իմ աչքերը տեսան գոնե Արցախյան հաղթանակը: Ես շատ եմ սիրում ու պաշտում իմ ազգը: Ես տեսա այս պատերազմի ժամանակ տասնյակ, տասնյակ հազարավոր մարդիկ, որոնք ճշմարիտ հայրենասեր են: Ոմանք նահատակվեցին, մենք լավագույն տղաներին ֆիզիկապես կորցրինք, բայց ես տեսա մեր ազգի ճշմարիտ դեմքը, որ ազգը պատրաստ է համբերել, դիմանալ հանուն վսեմ գաղափարի:

Իմ հարազատ բարեկամներ
Մենք՝ թալիշներս, ցավակցում և սգում ենք Հայ ժողովրդին պատուհասած այս մեծագույն ողբերգությունը: Թող Բարձրյալն այլևս որևէ ժողովրդի նման ծանրագույն փորձության չենթարկի:
1915 թվականի ապրիլի 24-ը սգո օր է հայ ժողովրդի օրացույցում. սակայն այդ ողբերգությունը սև օր է համայն մարդկության համար:
Պատմությունը դեռ իր գնահատականը չի տվել անմարդկային այդ գազանություններին, որոնք բնորոշվում են որպես ցեղասպանություն: Եվ ոչ մի ժողովուրդ չի կարող անհետանալ երկրի երեսից, քանզի ամեն ժողովուրդ ստեղծված է Աստծո կողմից: Մարդն ինչպե՞ս կարող է ոչնչացնել Աստծո արարչագործությունը: Աստված մարդուն ազատ է ստեղծել, և ամեն ժողովուրդ այս աշխարհում ազատ ապրելու իրավունք ունի: