Հաճախ ենք կարդում կամ լսում` հայ խաղաղապահների զորախումբը հերթական անգամ մեկնեց աշխարհի այս կամ այն երկիր` խաղաղության հաստատման, պահպանման, մարդասիրական առաքելություն իրականացնելու: Իմ նյութի հերոսը` գեներալ-մայոր Արթուր Սիմոնյանի հրամանատարությամբ գործող խաղաղապահ բրիգադի վաշտերից մեկի հրամանատար, կապիտան ԱՐՏԱԿ ՄԱՐՏԻՐՈՍՅԱՆԸ, չորս անգամ մեկնել է խաղաղապահ առաքելության, եղել Կոսովոյում, Իրաքում եւ Աֆղանստանում: Նրան հանդիպեցի զորամասում: Առաջին իսկ հայացքից երիտասարդ սպան հմուտ զինվորականի տպավորություն է թողնում: Ձայնը, խոսքը, կեցվածքը հուշում են` իմ առջեւ իր գործի մասնագետն է՝ ունակ «պարտադրելու» խաղաղություն, պայքարելու անհանդուրժողականության եւ ատելության դեմ: Դեռ փոքրուց Արթուրը որոշել էր` պետք է իր գործով օգտակար լինի մարդկանց, ուստի ուզում էր հրշեջ կամ բժիշկ դառնալ…

Եւ այսպես, Ռուսաստանի հզորացման պարագայում Հայաստանին կարող է մտահոգել միայն մի հարց. եթե Ադրբեջանն ապագայում նույնպես անդամակցի Մաքսային միությանը կամ Եվրասիական միությանը, և եթե Թուրքիան անվտանգության հարցերում դառնա Ռուսաստանի հիմնական գործընկերներից մեկը, արդյո՞ք այս կամ այն մոտավորությամբ չի կրկնվի 1921 թվականի իրավիճակը, երբ Ստալինի միանձնյա որոշմամբ Արցախը հայտնվեց Ադրբեջանի կազմում: Հարկ է նկատել, որ հատկապես ՌԴ նախագահ Վ.Պուտինի Հայաստան կատարած այցից հետո հայ հասարակության մեջ և ԶԼՄ-ներում սկսեցին հնչել մտահոգություններ` կապված Արցախյան հիմնախնդրի վրա ռուս-թուրքական հարաբերությունների հնարավոր բացասական ազդեցության հետ:

Ժնևում Իրանի միջուկային ծրագրերի շուրջ Թեհրանի և «վեցնյակի» միջև վերջերս ձեռքբերված նախնական համաձայնությունը Մերձավոր Արևելքում նոր իրավիճակ է ստեղծում. եթե Թուրքիան իշխող իսլամամետ «Արդարություն և զարգացում» կուսակցության քաղաքականության պատճառով մղվում է առավել բարդ միջազգային հարաբերությունների տիրույթ, ապա Իրանը ձեռք է բերում Արևմուտքի համար նոր դերեկատարություն և հանդես գալիս ոչ թե որպես թիրախ, այլ արդեն որպես բանակցային կողմ: Նման իրավիճակի մասին են փաստում նաև Թուրքիայի արտգործնախարարի երևանյան հայտարարությունները:

Հարություն Ներսիսյանը 18 տարեկան է: Նա զբաղվել է բռնցքամարտով, ամբողջ օրը անցկացրել է մարզասրահում, բայց այսուհետ նա արդեն զինվոր է. «Ստացել եմ ծանուցագիր դեկտեմբերի 9-ին զորակոչվելու մասին: Անհամբեր սպասում էի այս օրվան: Փառք Աստծո, պիտանի եմ ծառայության, պատրաստ եմ կանգնել ամենավտանգավոր դիրքում, սահմանի ամենաբարդ հատվածում եւ պատասխանատվությամբ ու եռանդով ծառայել»,- վստահաբար ներկայանում է Հարությունը:

Ազատագրական կռվի ժամանակ գյուղը երեք անգամ ձեռքից ձեռք է անցել, երեք անգամ մարտերը շարունակվել են գյուղի մատույցներում եւ գյուղի մեջ. «Երբ շենը վերջնականապես ազատագրեցինք, ամենուր շատ վատ վիճակ էր,- հիշում է փոխգնդապետ Ալիկ Սարգսյանը: Բայց ես, չգիտես ինչու, գյուղի վերքերը չտեսա: Կամ դրանք «բուժվել» էին, կամ էլ տարվել էի բնության գեղեցկությամբ, գետի վրայով ձգվող հին ու նոր կամուրջների համադրությամբ, ջրամբարի ու հիդրոէլեկտրակայանի կարևորության գնահատմամբ: Իրոք, սահմանին «կպած» այս գյուղում ՋԷԿ-ի գոյությունն արդեն իսկ լավ է: Եթե ճանապարհներն էլ ասֆալտապատվեն, ապա գյուղը կբարգավաճի: Եթե հեռացածները անգամ չվերադառնան՝ տեղում մնացածները հաստատ չեն հեռանա: Ո՞ւր գնան, երբ հենց ծննդավայրում հարազատ հողն ու ջուրը ձեռքի թեթև մի հպումով եդեմական այգիներ են արարում»:

Երջանիկ մարդիկ են իրենց հայրենիքում ծնվածները։ Իհարկե, նրանք էլ զուտ իրենց մարդկային հոգսերն ու մտահոգություններն ունեն, աշխատելու, ապրելու խնդիրները, բայց նրանց հոգին, սիրտը, միտքը մեծ հաշվով հանգիստ է, նրանք յուրայինների մեջ են, իրենց հող ու ջրի վրա, իրենց արմատներին մոտ ու հարազատ□ Բոլորովին ուրիշ է դրսում ծնված հայի վիճակը, եւ բոլորովին այլ, եթե ծնվել, աչք ես բացել Թուրքիայում, Քյաթխա փոքրիկ, բայց շատ գեղեցիկ մի քաղաքում։ Ես վերջիններից եմ։ Ինձ ու իմ նմաններին բաժին է հասել այնտեղ ծնվել, ապրել ու մեծանալ։ Ծնվել, ապրել ու մեծանալ ինքդ քեզ օտար, քո էությանը, քո արմատներին խորթ, մի տեսակ երկփեղկված ներաշխարհով, հոգեբանությամբ□ Երանի մարդու հոգսը միայն հաց ճարելու հոգսը լիներ, բայց երբ դու սկսում ես ապրել ինքդ քեզ գտնելու, ճանաչելու հոգսով, սովորական «ապրել» բայը բոլորովին ուրիշ իմաստ ու բովանդակություն է ստանում։

Դեկտեմբերի 2-ին Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ Վլադիմիր Պուտինի այցը Հայաստան որակական իմաստով նշանավորվեց ոչ միայն իբրեւ նոր հերթական հանգրվան երկկողմ հարաբերություններում, այլ նաև արձանագրեց աշխարհաքաղաքական նոր իրավիճակ: Թեև այցի առանցքում Մաքսային և Եվրասիական միություններին Հայաստանի անդամակցելու հետ կապված տնտեսական և իրավական հարցերի շուրջ քննարկումներն էին, ինչպես և տասնյակից ավելի պայմանագրերի ստորագրումը, այդուհանդերձ Ռուսաստանի ղեկավարի ներկայությունը Գյումրիում տեղակաված ռուսական 102-րդ ռազմակայանում և ռազմաքաղաքական համագործակցության հեռանկարների մասին հայտարարությունները տարածաշրջանային զարգացումների տեսանկյունից միանգամայն այլ բնույթ հաղորդեցին այցին: