Շարքային Մ-ն արձակուրդից վերադառնալուն պես ստորաբաժանման հրամանատարին զեկուցում է, որ հիվանդացել է և գնալու է զինվորական մասի բուժկետ: Որոշ ժամանակ անց նա զորամաս է զանգահարում քաղաքից և զեկուցում հրամանատարին, որ իրեն հոսպիտալ են պառկեցրել հետագա բուժզննման համար: Իրականում նա գնացել է ընկերոջ մոտ, որտեղ անցկացրել է 33 օր: Ինչպե՞ս կարելի է որակել Մ-ի գործողությունները:

Տղաս` շարքային զինծառայող Լ-ն, ծառայության ժամանակ անզգուշաբար վնասել է ռազմական գույքը և վախենալով պատասխանատվությունից, ինքնակամ լքել է զինվորական մասը և 10-ը օր բնակվել ծանոթի մոտ: Հասկանալով, որ այժմ իրեն կարող են պատասխանատվության կանչել նաև զինվորական ծառայությունից խուսափելու համար, տղաս որոշում է զինվորական մաս չվերադառնալ, աշխատել և բնակություն հաստատել բարեկամների մոտ, նրանց հայտնելով, թե իբր իրեն զորացրել են առողջության պատճառով:

Զարմանալի է, որ մարտի սկզբին ադրբեջանական Գուբա քաղաքում բռնկված խռովությունը միանգամայն անսպասելի էր Ալիևի իշխանության համար: Փորձագետներն իրավացիորեն նկատում են, որ միանգամից 10000 մարդու իշխանության դեմ հանելը այսօրվա Ադրբեջանում անպատկերացնելի է: Դժվար է ընկալել նաև բացատրությունը, թե մարդիկ վիրավորվել են վարչական շրջանի այժմ արդեն նախկին ղեկավար Հաբիբովի ասածից, թե՝ «տեղացիներն իրենց վաճառել են»: Մի՞թե այդ խոսքի պատճառով շրջկենտրոնում տարերայնորեն կհավաքվեին հազարավոր մարդիկ: Ավելի տրամաբանական չէ՞ ենթադրել, որ գործի են դրվել տեղի բնակչության՝ լեռնային հրեաներին բնորոշ կազմակերպչական ներքին լծակները, որոնց արդյունավետությունը փորձարկված է դարերի ընթացքում:

Երբ ճանապարհը ոլորվեց դեպի Սյունյաց զանգերը, միանգամից սկսվեց բուք ու բորանը, մառախուղը։ Թվում էր, թե այլևս անհնարին է առաջ ընթանալ, բայց… դա մահապարտների համար չէր։
Հուռա՜… հուռա, հուռա…
Քաջ Նժդեհի սուրը թող շողա…
Բուքը, կարծես, նահանջում էր նրանց խրոխտ երգի առաջ…

1942թ. օգոստոսին ֆաշիստական զորքերը, գրավելով Ստավրոպոլը, Կիսլովոդսկը, ապա Կաբարդինա Բալկարիան, շարժվեցին դեպի Կովկասյան լեռնաշղթայի Մարուխ, Գլուխորի, Ազաու և Չիպեր Ազաու լեռնանցքները, և քանի որ այդ տարածքներում խորհրդային զորքերն իրենց ուժերը չէին կենտրոնացրել, գերմանացիները առանց դիմադրության հայտնվեցին դժվարամատչելի լեռնանցքներում, որոնց մասին մինչ այդ էլ քաջատեղյակ էին, քանի որ 30-ական թվականներին գերմանացի ալպինիստները հարյուրավոր վերելքներ էին կատարել Կովկասում և ոչ միայն ծանոթ էին ցանկացած գագաթի ու լեռնանցքի, այլև կազմել էին տեղագրական ստույգ քարտեզներ, որոնք արդեն օգտագործում էին պատերազմական գործողությունների ընթացքում։

Նոյեմբերի 5-ին Ստեփանակերտում տարածվեց «Ղարաբաղի ազատագրության մարտիկների» թռուցիկը. «Մենք մեր զենքը վայր չենք դնի, քանի դեռ գերությունից չեն ազատագրվել Հադրութը, Բերդաձորը, Շահումյանը, քանի դեռ հայրենի օջախներ չեն վերադարձել բռնի տեղահանվածները, քանի դեռ մեր հողը շարունակում է հեծել ասկյարի կրունկի տակ»:

Սկսենք Րաֆֆու մասին Հովհ. Թումանյանի խոսքով, որն ասվել է մեծ գրողի գերեզմանի վրա, 1913-ին. «Անմահ հոգի, որ հայի բազմադարյան տառապանքով ու նրա լավ ապագայի կարոտով լցված՝ քո տաղանդի կախարդական ուժով դուրս կանչեցիր անցյալի մութից ու ապագայի անհայտությունից հրապուրիչ պատկերներ ու հերոսական դեմքեր ու նրանցով վառեցիր, ոգևորեցիր վհատներին, որ տկարներիս համարձակություն ներշնչեցիր ու ղրկեցիր հզորների դեմ նահատակության արյունով լվանալու և սրբելու ստրկության արտասուքը, որ անհանգստություն տվիր հայ ժողովրդի հոգուն և ուղղեցիր նրան դեպի ազատագրության ճանապարհը…»։